Τον περασμένο Φεβρουάριο στη Μελβούρνη, το Αυστραλιανό Όπεν, αμαυρώθηκε από τις καταστροφικές δασικές πυρκαγιές και τον πρωτοφανή καύσωνα.
Το 2014 στο Σότσι το 2014 και το 2018 στην Πιοντσάνγκ οι διοργανωτές των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων υποχρεώθηκαν να προσθέσουν τεχνητό χιόνι, καθώς η θερμοκρασία δεν έπεσε αρκετά, ώστε να γεμίσουν οι πίστες με φυσικό.
Το 2019 στην Ιαπωνία, οι διοργανωτές υποχρεώθηκαν να ματαιώσουν τέσσερις αγώνες του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Ράγκμπι, καθώς ο Τυφώνας Χαγκίμπις έπληξε τις φιλοξενούσες πόλεις και η διεξαγωγή τους θα έθετε σε κίνδυνο τους αθλητές και τους φιλάθλους.
Του χρόνου, το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου στο Κατάρ, για να γίνουν οι αγώνες, θα πρέπει στα στάδια να λειτουργήσουν πανίσχυρα κλιματιστικά μηχανήματα, καθώς η ζέστη αναμένεται να είναι αφόρητη, τόσο για τους παίκτες όσο και για τους θεατές.
Αναπόφευκτη επίδραση
Η κλιματική αλλαγή, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, οι υψηλές θερμοκρασίες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα δε θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστο τον αθλητισμό: τους αθλητές, τους παράγοντες και τους φιλάθλους. Η απειλή για τις διοργανώσεις και για τα κέρδη που αυτές αποφέρουν. Το αθλητικό κίνημα (αλλά και η αθλητική βιομηχανία) έχουν εντοπίσει την απειλή και, σε μεγάλο βαθμό, έχουν αναλάβει συντονισμένη δράση, με διττό στόχο: αφενός μεν, να δημιουργήσει ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, για να μη χαθούν τα προσδοκόμενα κέρδη και αφετέρου, την ευαισθητοποίηση του συνόλου της αθλητικής κοινότητας, προς την κατεύθυνση αυτή.
Φόρμουλα 1 και Μπουντεσλίγκα
Ορισμένα παραδείγματα προς την κατεύθυνση αυτή είναι χαρακτηριστικά:
Η Φόρμουλα 1, παρά τη μεγάλη κριτική που έχει δεχθεί για τις εκπομπές άνθρακα, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πρωτοπόρους αθλητικούς οργανισμούς, στο θέμα της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι ιθύνοντές της επιδιώκουν να οργανώσουν κατά τέτοιο τρόπο το πρωτάθλημα, ώστε να μειωθούν κατά το δυνατό, οι μετακινήσεις. Παράλληλα, οι μηχανικοί των μονοθέσιων μελετούν την κατασκευή όσο το δυνατόν πιο «καθαρών» κινητήρων.
Η Μπουντεσλίγκα, η διοργανώτρια αρχή του Γερμανικού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου, εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να εισαγάγει, ανάμεσα στα κριτήρια της αδειοδότησης των ομάδων που θα λάβουν μέρος, και περιβαλλοντικά κριτήρια. Δηλαδή, εκτός από τις οικονομικές προϋποθέσεις και τις υποδομές που πρέπει να έχει μία ομάδα, για να έχει δικαίωμα συμμετοχής στο Πρωτάθλημα, θα πρέπει να πληροί προϋποθέσεις συνεπείς με τις επιταγές της προστασίας του περιβάλλοντος. Όποιος δεν τις πληροί, δε θα παίρνει άδεια συμμετοχής.
Το γήπεδο του Άγιαξ, η περίφημη «Κρόιφ Αρένα» του Άμστερνταμ, έχει γίνει ένας από τους μεγαλύτερους συσσωρευτής ενέργειας στην Ευρώπη, ικανός να τροφοδοτήσει με ενέργεια πολλές χιλιάδες νοικοκυριά, χάρη στα 4.200 ηλιακά πάνελ, που έχουν εγκατασταθεί στην οροφή του. Προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται και πολλές άλλες ομάδες, που επιδιώκουν τα γήπεδα τους να είναι όσο πιο οικολογικά γίνεται.
Παράλληλα με τους μεγάλους αυτούς οργανισμούς, δραστηριοποιούνται και πολλοί άλλοι. Ανάμεσά τους, οι σύνδεσμοι φιλάθλων πολλών ομάδων, που οργανώνουν τις μετακινήσεις τους με οικολογικά μέσα μαζικής μεταφοράς. Πρόσφατα, οι οπαδοί της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ «έκραξαν» τη διοίκηση της ομάδας τους, γιατί επέλεξε να ταξιδέψει με αεροπλάνο, στο γειτονικό Λέστερ, που απέχει μόλις 82 χλμ, από το Μάντσεστερ.
Η διάσκεψη της Γλασκώβης
Στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, που λαμβάνει χώρα στη Γλασκόβη, (1 - 15 Νοεμβρίου), ο κόσμος του αθλητισμού δίνει δυναμικό «παρών». Ήδη, στα πρώτα θεματικά τραπέζια που οργανώθηκαν στο περιθώριο της διάσκεψης, ο Πρόεδρος της ΔΟΕ Τόμας Μπαχ και ο υπεύθυνος για θέματα περιβάλλοντος, Πρίγκηπας Αλβέρτος παρουσίασαν το περιβαλλοντικό πρόγραμμα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, που έχει ως στόχο, μέχρι το 2030, οι εκπομπές του διοξειδίου κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων να περιοριστούν στο 50% και μέχρι το 2040 οι Αγώνες να είναι εντελώς «καθαροί». Ο στόχος θεωρείται πολύ φιλόδοξος, αλλά ήδη η διευθύντρια περιβάλλοντος της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού 2024, Ζορζίνα Γκρενόν δεσμεύτηκε ότι στους επόμενους Αγώνες οι ρύποι θα μειωθούν κατά 50%.
Στη Γλασκόβη, η ΦΙΦΑ εκπροσωπήθηκε από τον Ισα Γιόχανσεν. Ο Αφρικανός παράγοντας δεσμεύτηκε για παρόμοιους στόχους. Στόχος της ΦΙΦΑ είναι ένα «οικολογικό» Μουντιάλ, με περιορισμένες μετακινήσεις, καθώς τα στάδια όπου θα γίνουν οι αγώνες βρίσκονται στην Ντόχα ή σε κοντινές σε αυτήν πόλεις. Τα προβλήματα θα είναι πολύ μεγαλύτερα στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2028, που θα φιλοξενηθεί από τρεις χώρες της Βόρειας Αμερικής, ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικό και επομένως, ομάδες, επίσημοι, δημοσιογράφοι και θεατές θα πρέπει να διανύσουν πολλά χιλιόμετρα.
Οι απαιτήσεις του ΟΗΕ
Η Εκτελεστική Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, για την Κλιματική Αλλαγή, Πατρίτσια Εσπινόζα κάλεσε το αθλητικό κίνημα, να πάρει πρωτοβουλίες, προς την κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος. Σήμερα, πάνω από τριακόσιες αθλητικές οργανώσεις έχουν υπογράψει και συμμετέχουν στο κίνημα «Sport for Climate Action», με σκοπό να περιορίσουν τις εκπομπές άνθρακα κατά 50%, μέχρι το 2030 και να τις μηδενίσουν μέχρι το 2040. Οι αθλητικοί φορείς κλήθηκαν να καταθέσουν συγκεκριμένα σχέδια και πρωτοβουλίες, προς αυτή την κατεύθυνση, δημοσιεύοντας ετησίως τις δράσεις τους, για τα επόμενα οκτώ χρόνια.
Πολύ πριν τις υποδείξεις του ΟΗΕ, η αθλητική βιομηχανία, μπροστά στον κίνδυνο της αναβολής ή της ματαίωσης μεγάλων αθλητικών γεγονότων, είχε αρχίσει να σχεδιάζει το μέλλον της, με όρους βιώσιμης ανάπτυξης.
Ήδη, από το 2000 η ΔΟΕ είχε βάλει στην ατζέντα της τα περιβαλλοντικά θέματα. Το 2005, μάλιστα, δημοσίευσε έναν κώδικα συμπεριφοράς, βάσει του οποίου οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα έπρεπε να γίνονται με τρόπο τέτοιο, ώστε να λαμβάνονται υπόψη τα ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον. Σε αυτόν τον κώδικα, εξετάζονται πολλές παράμετροι που σχετίζονται με αυτό, όπως οι εγκαταστάσεις, η διαμονή αθλητών και θεατών, οι μεταφορές, η διατροφή των αθλητών, οι συνθήκες υγιεινής στις ολυμπιακές εγκαταστάσεις, η διαχείριση των σκουπιδιών, τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τη διαφήμιση, καθώς και οι πηγές ενέργειας.
Επομένως, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο και χωρίς καμία διάθεση να εξιδανικεύσουμε τη στάση της αθλητικής βιομηχανίας, δεν είναι παράλογο να ισχυριστεί κάποιος ότι ο αθλητισμός, στο σύνολό του, αναλαμβάνει το μερίδιο της ευθύνης που του αναλογεί, αναφορικά με την προστασία του περιβάλλοντος. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό…
Ισχυρό μήνυμα προς όλους
Όσοι τον παρακολουθούν έστω και περιστασιακά, γνωρίζουν ότι ο αθλητισμός έχει τεράστια επικοινωνιακή δύναμη. Διαχρονικά, υπερασπίστηκε και προπαγάνδισε τις μεγάλες αξίες του ανθρώπου. Έστειλε ισχυρά μηνύματα υπέρ της Ειρήνης, της Ισότητας, της Ελευθερίας, των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αξιών του ανθρωπισμού.
Αν στη διάσκεψη της Γλασκόβης, φαντάζει πολύ δύσκολη η συμφωνία μεταξύ των κρατών σε μία κοινή συμφωνία ή -έστω- σε ένα ψήφισμα που θα τους δεσμεύει σε μία κοινή δράση, στους κόλπους της διεθνούς αθλητικής κοινότητας, η προστασία του περιβάλλοντος έχει ήδη καταστεί βασική προτεραιότητα.
Όπως δεν έλυσε το πρόβλημα της παγκόσμιας Ειρήνης, όπως δεν εξάλειψε το ρατσισμό και όπως δεν αποκατέστησε τα ανθρώπινα δικαιώματα στον Πλανήτη, ο αθλητισμός δε θα λύσει (γιατί δεν μπορεί) το πρόβλημα της τρύπας του όζοντος και δε θα εξαλείψει το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μπορεί ωστόσο, να διαδώσει με ένταση και αμεσότητα σε όλο τον πλανήτη το επείγον μήνυμα για αναστροφή της πορείας που οδηγεί στην καταστροφή. Και την ευθύνη αυτή, το αθλητικό κίνημα δείχνει να μην την αποποιείται.
(Ο Κώστας Καρβουναρίδης είναι Δικηγόρος – Διεθνές μάστερ αθλητικού δικαίου και μάνατζμεντ – Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών CIES– FIFA)