Το πρόβλημα των εκκρεμών συντάξεων, ταλανίζει την ελληνική κοινωνία, για περισσότερο από μια δεκαπενταετία.
Η υποβάθμιση του δημόσιου, συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και συμβάδισε, με την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και την προώθηση του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος εργασίας, σε συνδυασμό με την περιστολή των δαπανών για το κοινωνικό κράτος.
Η σταδιακή απομείωση της κρατικής χρηματοδότησης, η υφαρπαγή των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, η αποδιοργάνωση των υπηρεσιών των ασφαλιστικών οργανισμών(μείωση προσωπικού, απαξίωση ψηφιακών εργαλείων και κτιριακών υποδομών),η πολυνομία, οι πελατειακές σχέσεις, αποτελούν τους βασικούς παράγοντες, που οδήγησαν στην απαξίωση του δημόσιου ΣΚΑ και στην δημιουργία τεράστιων εκκρεμοτήτων(χρονικές καθυστερήσεις), στην λήψη των παροχών, από τους συνταξιούχους.
Στα ανωτέρω, προστίθενται βεβαίως και οι μνημονιακές πολιτικές της προηγούμενης δεκαετίας, που μεγέθυναν ένα πρόβλημα, που όμως είχε ήδη κάνει την εμφάνισή του, πριν από το 2008.Οι ιδεολογικές εμμονές των δανειστών και η στρατηγική απαξίωσης της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης, συνετέλεσαν καθοριστικά, στη δημιουργία του προβλήματος.
Σήμερα, ο μέσος χρόνος αναμονής για την απονομή μιας σύνταξης, που περιλαμβάνει χρόνους σε περισσότερους του ενός εντασσόμενου στον e-ΕΦΚΑ φορέα(διαδοχική, πολλαπλή, παράλληλη ασφάλιση) ξεπερνά τα 2,5 χρόνια, πολλές φορές, δίχως να υφίσταται, η δυνατότητα προσωρινής σύνταξης, στον δικαιούχο. Στις επικουρικές συντάξεις, ο χρόνος αναμονής, μπορεί να αγγίξει και τα 5 έτη(βλ. τ.ΤΕΑΥΕΚ)
Οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης της ΝΔ, την τελευταία διετία, κινήθηκαν στην λογική του κουκουλώματος του προβλήματος «κάτω από το χαλί». Ο θεσμός της προκαταβολής σύνταξης, η δήθεν ψηφιοποιήση των υπηρεσιών που αγνοείται, η είσοδος στην απονομή των συντάξεων ιδιωτών, η απασχόληση συνταξιούχων υπαλλήλων του ΕΦΚΑ κλπ. δεν προσέφεραν καμία λύση, στο πρόβλημα. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται άλλωστε και από την αύξηση των εκκρεμοτήτων, καθώς, δυο χρόνια μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης από την ΝΔ, το πρόβλημα παραμένει άλυτο(εκκρεμούν 157.000 κύριες συντάξεις, 125.000 επικουρικές, 18.000 εφάπαξ παροχές, 40.000 συντάξεις παράλληλης ασφάλισης και εκατοντάδες χιλιάδες άλλες εκκρεμότητες).
Οι λύσεις που προτείνονται, για την αντιμετώπιση του προβλήματος, πρέπει αρχικά να διαγιγνώσκουν το πρόβλημα και τις αιτίες του, να είναι ριζοσπαστικές, ρεαλιστικές και άμεσα υλοποιήσιμες. Η τεχνολογία, η ψηφιοποιήση, οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, η αξιοποίηση των ακινήτων του e-ΕΦΚΑ, η ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων, οι ενιαίοι κανόνες, δημιουργούν ένα νέο περιβάλλον. Το πρόβλημα, δεν αντιμετωπίζεται με ευχολόγια, ούτε με συνθηματικού χαρακτήρα ρήσεις, που είναι ανεπίκαιρες, ανεφάρμοστες ή παραπέμπουν την λύση στο απροσδιόριστο μέλλον. Απαιτείται να σκεφτούμε έξυπνα, ολιστικά και «out of the box».
Η προτεινόμενη στρατηγική, στηρίζεται στο επιτυχημένο, κατά κοινή ομολογία (ως προς τη διαδικασία), Πρόγραμμα Εμβολιασμού, που χρησιμοποιήθηκε στην πατρίδα μας, αλλά δεν μένει εκεί. Επιχειρεί κωδικοποιημένα, να χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία, υπάρχοντα και νέα, σε μια προσπάθεια, ολιστικής προσέγγισης του ζητήματος. Βασικός άξονας της στρατηγικής αυτής, είναι η χρήση των νέων τεχνολογιών.
Συγκεκριμένα το στρατηγικό σχέδιο, αναλύεται συνοπτικά, ως εξής:
1.Οι ηλικιακές ομάδες που βρίσκονται πλησίον της σύνταξης και συγκεκριμένα οι ασφαλισμένοι με «ώριμα» συνταξιοδοτικά δικαιώματα, λαμβάνουν sms ή email, με το οποίο ειδοποιούνται, για να απευθυνθούν σε συγκεκριμένη υπηρεσία καταμέτρησης και βεβαίωσης του ασφαλιστικού χρόνου. Επί ποινή, που μπορεί να φτάσει ακόμα και στην απώλεια του ασφαλιστικού χρόνου, οι ασφαλισμένοι καλούνται ανά τακτές χρονικές περιόδους (6μηνο) να προσκομίσουν τα ασφαλιστικά τους βιβλιάρια και έγγραφα, για να βεβαιωθούν, οι ασφαλιστικοί χρόνοι. Η βεβαίωση αφορά τόσο μισθωτούς όσο και μη μισθωτούς ασφαλισμένους. Η ειδοποίηση των ασφαλισμένων, γίνεται ανά 5ετή ηλικιακή ομάδα(για παράδειγμα αρχικά καλούνται οι ασφαλισμένοι στην ηλικιακή ομάδα 65-70, έπειτα η ομάδα 60-65 κλπ. κατά φθίνουσα σειρά ), όπως συνέβη και στο πρόγραμμα εμβολιασμού.
2.Για τον ανωτέρω σκοπό, συστήνεται Μητροπολιτικό Κέντρο Βεβαίωσης Χρόνου Ασφάλισης(ΜΚΒΧΑ), που αποτελείται από προσωπικό, που έχει υπηρετήσει στα τμήματα συντάξεων (τμήμα ανακεφαλαίωσης και εσοδών, των εντασσόμενων στον e-ΕΦΚΑ φορέων).Οι «ανακεφαλαιωτές» απασχολούνται αποκλειστικά με το συγκεκριμένο αντικείμενο, ενώ έχουν την δυνατότητα, να επισκέπτονται και να επικοινωνούν με τμήματα του e-ΕΦΚΑ σε όλη την επικράτεια, για να αναζητήσουν και να ελέγξουν χρόνους, που τίθενται σε αμφισβήτηση, οφειλές κλπ.. Οι υπάλληλοι του MΚΒΧΑ έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται υπερωριακά και να απασχολούνται και τα Σαββατοκύριακα, με επιπρόσθετη αμοιβή ή άλλα κίνητρα. Σταδιακά, σταματάει η «φυσική» επικοινωνία και η αποστολή φακέλων στο ΜΚΒΧΑ αφού δίνεται στους υπαλλήλους η δυνατότητα, να βεβαιώσουν και να «ταυτοποιήσουν» τα βιβλιάρια, με ψηφιακά μέσα(σκαναρισμένα και ταυτοποιημένα αρχεία) εξ αποστάσεως.
3.Το έργο της ψηφιοποιήσης του ασφαλιστικού ιστορικού, που είναι σε εξέλιξη στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και θα ολοκληρωθεί μετά το 2024, συνεχίζεται κανονικά και συνεργάζεται απολύτως, με τη διαδικασία, που εκτελείται στο υπό σύσταση ΜΚΒΧΑ.
4.Το ΜΚΒΧΑ συνεργάζεται και διασυνδέεται πλήρως, με το Μητροπολιτικό Κέντρο Συντάξεων, που λειτουργεί ήδη στην Αττική(Χαλάνδρι).Παράλληλα, πραγματοποιείται σύσταση Μητροπολιτικών Κέντρων Απονομών συντάξεων, στην Θεσσαλονίκη, στην Αλεξανδρούπολη, σε ένα νησί του Αιγαίου και του Ιονίου.
5.Εκπονείται πρόγραμμα αντικατάστασης των πληροφοριακών συστημάτων των Ταμείων(software και hardware) και χορηγείται δυνατότητα σύνδεσης στο internet, σε όλους τους υπαλλήλους του ΕΦΚΑ. Σταματάει η έγχαρτη αλληλογραφία με τους ασφαλισμένους, οι οποίοι κατά την συνταξιοδότηση, δηλώνουν υποχρεωτικά θυρίδα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, από την οποία ενημερώνονται, αναλυτικά για εκκρεμότητες, συμπληρωματικά στοιχεία, ελλείποντα δικαιολογητικά, για την υπόθεσή τους. Για τον ανωτέρω σκοπό, ψηφιακού μετασχηματισμού, χρησιμοποιούνται πόροι, από το Ταμείο Ανάκαμψης.
6.Σε ομάδες μεγάλης ηλικίας(ή με κινητικά προβλήματα) ή και σε απομακρυσμένες περιοχές(νησιωτικές, ορεινές κλπ.) η επικοινωνία γίνεται μέσω του myEFKAlive όπου και πιστοποιούνται τα δικαιολογητικά, βεβαιώνονται-ταυτοποιούνται με ηλεκτρονικό τρόπο, χωρίς να απαιτείται να προσέλθουν οι ασφαλισμένοι, στον ΕΦΚΑ για να προσκομίσουν αρχικά το φυσικό αρχείο(δικαιολογητικά συνταξιοδότησης, ένσημα). Παράλληλα ξεκινάει ηλεκτρονική διαδικασία πιστοποίησης-ταυτοποίησης-βεβαίωσης δικαιολογητικών(π.χ. σκαναρισμένα αρχεία) σε συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, με την υποχρέωση των ασφαλισμένων να προσκομίσουν τον φυσικό φάκελο, στο ταμείο σε διάστημα μερικών μηνών, από την κατάθεση για σύνταξη. Επίσης, ενημερώνονται οι ασφαλισμένοι ότι, σε περίπτωση πλαστότητας, ανακριβών δηλώσεων κλπ. είναι υποχρεωμένοι, να επιστρέψουν τις παροχές που έλαβαν, ως αχρεωστήτως καταβληθείσες. Για το λόγο αυτό διενεργούνται δειγματοληπτικοί έλεγχοι.
7.Το έμψυχο δυναμικό του ΕΦΚΑ, που απασχολείται με τις συντάξεις και την καταμέτρηση ασφαλιστικών χρόνων, ενισχύεται με ανθρώπινο δυναμικό, πρωτίστως μόνιμο, αλλά και συμβασιούχους, που έχουν υπηρετήσει στο παρελθόν, στα αντίστοιχα τμήματα του φορέα(1.000 υπάλληλοι πρώην stage κλπ οι οποίοι εκπαιδεύονται στο συγκεκριμένο αντικείμενο).
8.Επισπεύδεται η κωδικοποιήση και απλοποίηση της ασφαλιστικής νομοθεσίας και προχωράει η εφαρμογή του Ενιαίου Κανονισμού Ασφάλισης και Παροχών του ΕΦΚΑ. Γίνονται διαδικτυακά εκπαιδευτικά σεμινάρια, στους υπαλλήλους του ΕΦΚΑ, με ενδελεχή ενημέρωση-εκπαίδευση, για τις πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις-αλλαγές.
9.Δημιουργείται helpdesk στην Γενική Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων, που ασχολείται με αμφισημίες και ασάφειες της κοινωνικό - ασφαλιστικής νομοθεσίας, για τους υπαλλήλους του e-ΕΦΚΑ. Για τις συντάξεις εξωτερικού(διεθνείς σχέσεις) γίνεται ειδική κωδικοποίηση της νομοθεσίας και εκπονείται πρόγραμμα επικοινωνίας, με τις αντίστοιχες πρεσβείες, για χώρες εκτός ΕΕ, με στόχο την πληρέστερη ενημέρωση των ασφαλισμένων και την καλύτερη διασύνδεση με τον e-ΕΦΚΑ.
10.Το τηλεφωνικό κέντρο 1555, αποκτά τη δυνατότητα τηλεδιάσκεψης(live επικοινωνία), για πληρέστερη ενημέρωση των ασφαλισμένων με την δυνατότητα ανταλλαγής σκαναρισμένων αρχείων. Οι υπάλληλοι του Κέντρου 1555 κάνουν προεργασία για την ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων όταν έρθει η ώρα να κατατεθούν τα δικαιολογητικά για τη σύνταξη.
11.Αντιστοιχες παρεμβάσεις-δράσεις εκπονούνται και για τις επικουρικές συντάξεις και για τις εφάπαξ παροχές.
12.Υλοποιείται πρόγραμμα αναβάθμισης των κτιριακών υποδομών του e-ΕΦΚΑ και αξιοποιούνται κτίρια ιδιοκτησίας του φορέα, για την στέγαση των νέων υπηρεσιών του.
13.Υλοποιείται ένα σύγχρονο σύστημα μηχανογράφησης του ΕΦΚΑ, με νέες διαλειτουργικές δυνατότητες και πλήρη διασύνδεση, με άλλες υπηρεσίες του Δημοσίου. Τα επιμέρους λογισμικά από τα εντασσόμενα ταμεία, που υπήχθησαν στον ΕΦΚΑ, απορροφώνται και ενσωματώνονται σε ένα κεντρικό σύστημα μηχανογράφησης(η δράση εκπονείται με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης).
Όλα τα ανωτέρω, μπορούν να επιτύχουν την οριστική επίλυση των καθυστερήσεων στις εκκρεμείς συντάξεις, σε μικρό χρονικό διάστημα. Με τον τρόπο αυτό, θα αποκατασταθεί η ασφαλιστική συνείδηση, θα θωρακιστεί η αξιοπιστία και η βιωσιμότητα του ΣΚΑ και θα αντιμετωπιστούν φαινόμενα αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας. Παράλληλα, θα μειωθεί η γραφειοκρατία, και θα εξαφανιστεί η ταλαιπωρία των πολιτών, από τις τεράστιες χρονικές καθυστερήσεις, που υφίστανται τα τελευταία χρόνια. Το τρίπτυχο ενίσχυση έμψυχου δυναμικού-ψηφιοποίηση- υλικοτεχνικές υποδομές είναι η απάντηση στο πρόβλημα των εκκρεμών συντάξεων.
Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι Δικηγόρος - Εργατολόγος