Μια άτυπη ανακωχή είναι ό,τι θυμάται η ανθρώπινη Ιστορία από την ημέρα των Χριστουγέννων το 1914 στα χαρακώματα των αντιπάλων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Π. Π). Οι κουρασμένοι στρατιώτες Γερμανοί, Γάλλοι, Βρετανοί, βγήκαν από το λασπωμένο χώμα της Φλάνδρας, στα βελγικά σύνορα, για να ανταλλάξουν ευχές, υποτυπώδη δώρα και να παίξουν με μια μπάλα. Μια πράξη που δεν επαναλήφθηκε καθώς τον επόμενο χρόνο άρχισαν οι μαζικοί θάνατοι από την ρίψη χημικών αερίων, η χρήση πολυβόλων, βαρέως πυροβολικού, τανκς. Η βιαιότητα μηχανοποιήθηκε. Οι μηχανές πήραν το πάνω χέρι.
Για τον ίδιο λόγο δεν έγιναν παρόμοιες πράξεις στον Β’ Π.Π. ούτε μπορούσαν να γίνουν όταν τέτοιες μέρες το 1941 οι Σοβιετικοί έκαναν την μεγάλη αντεπίθεση για να διώξουν τους Γερμανούς έξω από τη Μόσχα, ούτε τον επόμενο χρόνο (1942) για να τους διώξουν από το Στάλινγκραντ, ούτε το 1944 όταν οι Γερμανοί έκαναν την τελευταία τους απέλπιδα και αιφνιδιαστική επίθεση στους Αμερικανούς στα δάση των Αρδεννών.
Και φυσικά ο πασιφισμός έχει ανθρώπινη βάση αλλά δεν λύνει τα προβλήματα όταν ο λύκος απειλεί να σε φάει.
Στην Ελλάδα η Ιστορία δεν θα ξεχάσει τα Χριστούγεννα του 1941, όταν η πείνα της κατοχής θέριζε γιατί οι Γερμανοί είχαν κατασχέσει τα τρόφιμα και πέθαινε ο κόσμος στους δρόμους των μεγάλων πόλεων από την πείνα και το κρύο. Λίγες λαχανίδες, λίγα χόρτα και λίγες ελιές ήταν η καλύτερη «γαλοπούλα» για τα Χριστούγεννα.
Στις μέρες μας ήρθαν τα Χριστούγεννα των οικονομικών κρίσεων, των μνημονίων, της πανδημίας, των ανισοτήτων και όλοι φοβόμαστε ότι ακολουθούν τα επόμενα χρόνια
Χριστούγεννα της φτωχοποίησης, της κλιματικής κρίσης, της αξιοποίησης της τεχνολογίας μόνο για τους λίγους.
Αυτό που περισσότερο φοβίζει τους σκεπτόμενους επιστήμονες για τα χρόνια που είναι μπροστά μας είναι η έξαρση των ανισοτήτων. Δεν συγκινούνται βέβαια αυτοί που προσπαθούν να κερδίσουν με κάθε τρόπο ούτε οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις.
Οι ανισότητες δεν φτωχοποιούν μόνο μεγάλο μέρος του πληθυσμού αλλά προκαλούν ρήγματα στο εσωτερικό των κοινωνιών και μεταξύ των κρατών. Φέρνουν πολέμους, αναταράξεις, κόβουν τη ζήτηση από τις αγορές και τελικά βουλιάζει το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει.
Το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού δεν κατέχει σχεδόν καθόλου πλούτο, μόλις 2% και εισοδήματα 2.900 ευρώ/χρόνο, στη καλύτερη περίπτωση. Αντίθετα, το πλουσιότερο 10% κατέχει 76% του παγκόσμιου πλούτου και εισοδήματα 550.000 ευρώ, κατά μέσο όρο.
Κάθε χρόνο 100 εκατ. άνθρωποι ωθούνται στη φτώχεια γιατί πρέπει να πληρώνουν για την αποκατάσταση της υγείας τους. 258 εκατ. παιδιά – 1 στα 5 – δεν μπορούν να πάνε σχολείο.
Παράλληλα, τα κέρδη των επιχειρήσεων που επένδυσαν στην υγεία (νέα φάρμακα, διαγνωστική και ιατρική τεχνολογία) αυξήθηκαν από την αρχή της πανδημίας κατά 50%.
Η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence) δίνει δυνατότητες μεγάλης παραγωγής αλλά απειλεί να στείλει όλο και πιο πολλούς εργαζόμενους στην ανεργία. Και το παράδοξο είναι ότι αυξάνονται τα ωράρια εργασίας και οι μισθοί μένουν σταθεροί ή μειώνονται. Η τεχνολογία της αυτοματοποίησης δίνει τη δυνατότητα στις πολεμικές μηχανές να ενεργούν πέρα από την ανθρώπινη βούληση ή συσκοτίζοντας την όποια ανθρώπινη ευαισθησία, όπου υπήρχε ακόμη και στον πόλεμο. Τα περισσότερα θύματα αμάχων στο Αφγανιστάν προήλθαν από τα drones που κατευθύνονταν από χιλιάδες μίλια μακριά.
Τα πυρηνικά όπλα πληθαίνουν και γίνονται όλο και λιγότερα ανιχνεύσιμα μετά την εκτόξευσή τους. Οι πρόσφατες κινεζικές δοκιμές με υπερηχητικά όπλα μεγάλου βεληνεκούς δίνουν τη δυνατότητα ελιγμών εντός της ατμόσφαιρας και δεν παρέχουν χρόνο εντοπισμού και αναχαίτισης. Θα ακολουθήσουν και οι Αμερικανοί.
Οι χώρες δεν φαίνεται να κατορθώνουν να κρατήσουν την άνοδο της θερμοκρασίας λιγότερο από 2 βαθμούς. Οι πάγοι στους πόλους λιώνουν, η ερημοποίηση σε άνυδρες περιοχές όπως το Σαχέλ αυξάνει, οι δασικές πυρκαγιές και οι πλημμύρες φαίνονται ανεξέλεγκτες. Η φύση τελικά δεν είναι ένα απέραντο και ανεξάντλητο «βενζινάδικο» ούτε ένα απέραντο «real estate».
Από την άλλη, κάθε τέλος χρόνου ο απολογισμός και η πορεία στη συνέχεια με τα ίδια λάθη θα οδηγήσει στην καταστροφή του ανθρώπινου είδους.
Οι περιστασιακές-παραμυθένιες χαρές των εορτών δεν αρκούν για να ξεχαστούν τα προβλήματα.
Τα Χριστούγεννα είναι γιορτή χαράς αλλά όχι ψευδαισθήσεων διαρκείας.
Όσο η ακρίβεια θα καλπάζει στον αναπτυγμένο κόσμο και η πείνα θα θερίζει στον αναπτυσσόμενο δεν έχουμε δικαίωμα στην ανεμελιά. Μόλις βλέπω ότι τα φασόλια, οι φακές και το λάδι τραβούν την ανηφόρα, οδηγώντας πολλά νοικοκυριά σε απόγνωση καθώς ανεβαίνει υπέρογκα το ηλεκτρικό ρεύμα και το φυσικό αέριο.
Είδαμε ότι οι ιοί είναι άκρως μεταδοτικοί. Ίσως το ίδιο και οι επιπτώσεις των παγκόσμιων προβλημάτων.
Η συσκότιση και η παραπλάνηση του κόσμου είναι επικίνδυνη. Μην αφήσουμε τους εαυτούς μας να κοιμηθούν, όπως μας στρώνουν.
Χρόνια πολλά με υγεία!
Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.