Τα κοινά σημεία της σημερινής εποχής και εκείνης του 17ου αιώνα επιχειρεί να φωτίσει ο Sir John Jenkins τέως πρέσβης της Βρετανίας στη Σαουδική Αραβία, μέσα από το βιβλίο «Παγκόσμια κρίση: Πόλεμος, κλιματική αλλαγή και καταστροφή στον 17o Αιώνα», του Βρετανού ιστορικού Τζέφρι Πάρκερ που διερευνά λεπτομερώς την περίπλοκη αλληλεπίδραση του φυσικού περιβάλλοντος, της πολιτικής αστάθειας, των κοινωνικών αλλαγών και των ένοπλων συγκρούσεων εκείνης της εποχής.
Η ιστορική έρευνα του Τζέφρι Πάρκερ επικεντρώνεται στην εποχή της πανώλης και των ανατρεπτικών κλιματικών γεγονότων. Ήταν η περίοδος που δεν πέρασε ούτε ένας χρόνος χωρίς μεγάλο πόλεμο σε κάποιο σημείο του πλανήτη. Η ειρήνη ήταν ένα σπάνιο αγαθό. Οι πολιτικές τάξεις κλονίζονταν, τα καθεστώτα κατέρρεαν και πολλά κράτη έφτασαν κοντά στην αποσύνθεση ενόψει των εσωτερικών και εξωτερικών προκλήσεων.
Κοινά σημεία με τον 17ο Αιώνα εμφανίζονται και σήμερα καθώς η ανθρωπότητα βρίσκεται στη μέση μιας πανδημίας, της οποίας η μολυσματικότητα έχει καταπονήσει την ανθεκτικότητα όλων των κρατών, συμπεριλαμβανομένων και των ισχυρών, εκείνων δηλαδή που είναι σε θέση να «κλειδώσουν» τους πολίτες τους με το πάτημα ενός διακόπτη.
Οι κυβερνήσεις επικαλούνται την ατομική ευθύνη και σε αυτήν επιρρίπτουν την αποτυχία κάθε φορά που ανεβαίνουν επικίνδυνα οι πανδημικοί δείκτες . Ωστόσο η ατομική ευθύνη ακυρώνεται όταν δεν είναι αποτυπωμένη η πολιτική ευθύνη μέσω ενός εθνικού σχεδίου που καθορίζει τα όρια της ατομικής ευθύνης. Απαιτείται μια ισορροπία μεταξύ της ατομικής και πολιτικής ευθύνης για την καταστολή της μετάδοσης του ιού.
•Πολλοί άνθρωποι στον πλανήτη δεν έλαβαν κίνητρα και ενημέρωση για να ακολουθήσουν τις οδηγίες προφύλαξης από τον COVID-19.
• Σε ορισμένες χώρες, οι μολυσμένοι εργαζόμενοι δεν μπορούσαν να υποβάλουν αίτηση για αναρρωτική άδεια χωρίς την απειλή για μείωση των αποδοχών ή απόλυση τους. Χιλιάδες μαθητές δεν μπόρεσαν να έχουν πρόσβαση ή να προσαρμοστούν και να ενταχτούν επιτυχώς στην διαδικτυακή εκπαίδευση . Οι επιχειρήσεις έλαβαν εντολή να κλείσουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα , αντί να λειτουργούν με αυστηρά μέτρα υγιεινής και τη συμμόρφωση του προσωπικού με τις απαιτήσεις εμβολιασμού.
Είναι και παραμένει ακρογωνιαίος λίθος η λήψη εθνικών μέτρων δημόσιας υγείας που θα αφορούν και την συμπεριφορά του γενικού πληθυσμού, όπως:
-Η κατανομή των μηνυμάτων δημόσιας υγείας σε πιο σαφείς και ευκολότερες ενέργειες.
-Εκστρατεία υπέρ του εμβολιασμού.
-Σχεδιασμός ανταμοιβών ή κυρώσεων με βάση την επιθυμητή συμπεριφορά.
-Αξιοποίηση των κοινωνικών δικτύων για την άσκηση πίεσης σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.
Στην Κολομβία, είχε θετικά αποτελέσματα ο σχεδιασμός άμεσων μηνυμάτων από τους επαγγελματίες υγείας σχετικά με τα γενικά οφέλη του εμβολίου. Αντιθέτως στο Ηνωμένο Βασίλειο πολλοί αποθαρρύνονταν λόγω πρακτικών ταλαιπωριών όπως η αδυναμία τους να αφιερώσουν περισσότερα από 30 λεπτά για το ραντεβού τους, η αδυναμία να κλείσουν ένα ραντεβού μέσω Διαδικτύου ή τηλεφώνου.
Η ατομική ευθύνη θα πρέπει να κινείται στο αυστηρό πλαίσιο του εθνικού σχεδίου που υποτίθεται έχει καθοριστεί με βάση την πολιτική ευθύνη και κατεύθυνση.
Εν μέσω πανδημίας GOVID-19 οι μακροχρόνιες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες διευρύνθηκαν και ο αποκλεισμός του Τρίτου Κόσμου από την πρώτη φάση μαζικού εμβολιασμού του πληθυσμού φέρνει καταστροφικά αποτελέσματα καθώς στις περιοχές που ο εμβολιασμός παραμένει σε χαμηλά επίπεδα γεννιούνται καινούργιες μεταλλάξεις του ιού, πιο μεταδοτικές και ορισμένες φορές πιο επικίνδυνες.
Όπως παρατηρεί και ο βρετανός πρώην διπλωμάτης Sir John Jenkins, στον προηγμένο κόσμο ΗΠΑ και Ευρώπη, η κοινωνική αλληλεγγύη διαβρώνεται…
Κλιματικές παρενέργειες και εντάσεις
Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής προκαλούν νέες κοινωνικές εντάσεις σε ευρύτερες περιοχές με πιο χαρακτηριστική την Μέση Ανατολή.
• Στο Ιράν, έγιναν μαζικές διαδηλώσεις αγροτών που βρίσκονται σε απόγνωση από την παρατεταμένη και επιδεινούμενη ξηρασία.
• Στο Ιράκ, το πρόβλημα εξάντλησης των υδάτινων πόρων και της ποιότητας τους καθώς εμφανίζουν σημάδια αλάτωσης του, έχει τον χαρακτήρα του κατεπείγοντος.
• Το πρόβλημα με το νερό γίνεται εντονότερο και στην Υεμένη, όπως και την Συρία που αντιμετωπίζουν γενικότερη ανθρωπιστική κρίση εξ αιτίας των παρατεταμένων συγκρούσεων.
• Ο Λίβανος, βρίσκεται υπό κατάρρευση με την Χεζμπολάχ να επιδεινώνει την κατάσταση.
Σύμφωνα με τον Sir John Jenkins, η πιο σημαντική γεωπολιτική ανατροπή των τελευταίων δεκαετιών προήλθε από την άνοδο της Κίνας. Σε μια προσπάθεια αναζήτησης πόρων για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας , η Κίνα προσπάθησε να διεκδικήσει επεκτατικά εδαφικά δικαιώματα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και στη Θάλασσα της Ιαπωνίας, στα Ιμαλάια και πιθανώς, στο μέλλον, στη Σιβηρία…
Η Πρωτοβουλία Belt and Road επιδιώκει να ανοίξει νέους εμπορικούς δρόμους για τις κινεζικές επιχειρήσεις. Το κινεζικό κράτος έχει αναλάβει να εξασφαλίσει τους ενεργειακούς πόρους της Κεντρικής Ασίας για λογαριασμό του Πεκίνου, δημιουργώντας ψηφιακές συνδέσεις που θα βοηθήσουν στη διάδοση κινεζικών τρόπων διακυβέρνησης και κοινωνικού ελέγχου σε όλο τον κόσμο.
Αυτό είναι που προκαλεί βαθιά ανησυχία στους γείτονες της Κίνας και στις ΗΠΑ. Ωστόσο η πολιτική της Κίνας προκαλεί μια διχασμό στην ΕΕ καθώς πιέζεται από τις ΗΠΑ να κρατάει αποστάσεις από το Πεκίνο. Ευρωπαίοι ηγέτες όπως ο Γάλλος Εμανουέλ Μακρόν διακηρύσσουν ότι η Ευρώπη πρέπει να αποστασιοποιηθεί από τις ΗΠΑ που ισχυρίζονται ότι η Κίνα δεν είναι πλέον αξιόπιστος εταίρος ασφαλείας...
Στην Ευρώπη, ο λαϊκισμός βρίσκεται σε άνοδο. Το Brexit ήταν προάγγελος αυτού του φαινομένου.
* Στην Γαλλία εν όψει των εκλογών η λαϊκιστική δεξιά διαμορφώνεται ως η πιο σημαντική απειλή για τον Μακρόν.
* Οι λαϊκίστικες τάσεις κυριαρχούν στην Πολωνία, την Ουγγαρία και την Τσεχία, ενώ έχουν έξαρση στην Αυστρία και την Ιταλία.
Αλλά και στις ΗΠΑ, η απήχηση του Τραμπισμού κάθε άλλο παρά έχει ξεθωριάσει.
Διανύουμε δηλαδή μια εποχή αποσταθεροποίησης.
Σύμφωνα με τον Sir John Jenkins , η παγκοσμιοποίηση, έχει γίνει μέρος του προβλήματος. Το κόστος επιβαρύνει τους φτωχούς και τα οφέλη απολαμβάνουν οι πλούσιοι οι οποίοι γίνονται ολοένα λιγότεροι αλλά και ισχυρότεροι.
Η ζημιά που προκαλεί στο περιβάλλον η προσπάθεια των καθεστώτων για ανάπτυξη δεν έχει τιμολογηθεί σωστά. Και, πάλι, αυτοί που υποφέρουν περισσότερο, όπως οι αγρότες του Ιράν ή οι κάτοικοι των ελών του Ιράκ, είναι συχνά αυτοί που δεν έχουν πολιτική εξουσία.
Η μονιμότητα ενός καθεστώτος εξαρτάται από τους αναπτυξιακούς δείκτες που επιτυγχάνει. Ωστόσο αυτό τις περισσότερες φορές προκαλεί εξωτερική επιθετικότητα και όχι συλλογικότητα. Το βλέπουμε στα καθεστώτα που μπορούν να καταστείλουν λαϊκές διαμαρτυρίες με βία και εντατική παρακολούθηση, όπως στην Κίνα, την Τουρκία, το Ιράν, τη Συρία ή το Ιράκ, το κάνουν.
Σε πάρα πολλές χώρες, η έλλειψη λογοδοσίας και η υπερβολική εξάρτηση από την κυβέρνηση - συχνά μέσω παρακρατικών ή ευνοούμενων επιχειρηματιών με προνομιακή πολιτική πρόσβαση - έχει, στην πράξη, περιορίσει την ανάπτυξη και την καινοτομία.
Η παγκοσμιοποίηση, η οποία φαινόταν σαν την απάντηση πριν από 20 χρόνια - όπως συνέβη το 1914 - έχει γίνει μέρος του προβλήματος. Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει συλλογικά ένα πιο ασταθές και αβέβαιο μέλλον από ό,τι θα μπορούσαμε να φανταστούμε ακόμη και πριν από μια δεκαετία. Βρισκόμαστε σε μια εποχή μεγάλης πολιτικής πίεσης, κοινωνικής και ταχείας περιβαλλοντικής αλλαγής.
Σύμφωνα με τους ευρωπαίους φιλόσοφους και στοχαστές, το άμεσο καθήκον όλων των κρατών είναι να βοηθήσουν στην οικοδόμηση νέων και βιώσιμων εσωτερικών, περιφερειακών και παγκόσμιων τάξεων που θα ικανοποιούν τις ανάγκες των ανήσυχων πληθυσμών και θα περιορίζουν τους εθνικούς ανταγωνισμούς - όπως αυτούς μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, της Ινδίας και της Κίνας, της Ρωσίας και της ΕΕ, της Τουρκίας και του αραβικού κόσμου - ώστε να αποτραπεί η μετατροπή τους σε σύγκρουση.
(Ο Δήμος Βερύκιος είναι δημοσιογράφος)