Ο πόλεμος στην Ουκρανία, εκτός των στρατιωτικο-διπλωματικών και οικονομικο-ενεργειακών παραμέτρων που εκτενώς αναλύονται απο τα Media, «φωτίζει» την μεγάλη εικόνα στον γεωπολιτικό χάρτη όπου παρατηρούνται εντυπωσιακές μετατοπίσεις στην παγκόσμια εξουσία.
Παραδοσιακοί σύμμαχοι της Δύσης προβαίνουν σε επιλογές διαφορετικές από εκείνες των ΗΠΑ. Ο κόσμος πλέον δε γυρίζει πέριξ της Δύσης και ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει απολέσει τον τίτλο του «Πλανητάρχη» καθώς ισχυροί παραδοσιακοί σύμμαχοι του δεν υπακούουν πια στα κελεύσματα του.
Δεν είναι μόνο η ατίθαση Τουρκία που δεν συμμορφώνεται με τις υποδείξεις των ΗΠΑ για επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας, είναι και το Ισραήλ με το πανίσχυρο αμερικανοεβραϊκό λόμπι στις ΗΠΑ , αλλά και οι χώρες του Κόλπου που αρνούνται να αντλήσουν περισσότερο πετρέλαιο που τους ζητάει η Ουάσιγκτον, είναι και η Ινδία, όπως και η Αφρική που νιώθουν ότι το συμφέρον τους είναι πιο κοντά στο Ασιατικό δίπολο (Κίνα - Ρωσία)…
Προφανώς πέρασαν οι εποχές όπου η παγκόσμια κοινότητα συντάσσονταν πίσω από κάθε απόφαση των ΗΠΑ, όπως το 2003 που κήρυξαν τον πόλεμο στο Ιράκ κατά του Σαντάμ Χουσεΐν για την εξολόθρευση του ανύπαρκτου πυρηνικού και χημικού οπλοστασίου που υποτίθεται διέθετε, αλλά και που ποτέ δεν εντοπίστηκε!
Πλέον, παραδοσιακοί σύμμαχοι της Δύσης από την Μέση Ανατολή, έως τον Αραβικό Κόλπο και τον Ειρηνικό, αντιμετωπίζουν με επιφυλακτικότητα και δυσπιστία τις ΗΠΑ. Νιώθουν ότι την «δύσκολη ώρα» δεν θα μπορούν να στηριχτούν στην Αμερική!
Ο δυτικός ισχυρισμός ότι η ρωσική εισβολή καταδικάζεται από όλα τα πολιτισμένα έθνη δεν ευσταθεί. Στην ψηφοφορία (2 Μαρτίου) της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών (UNGA) για την άμεση αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων απο την Ουκρανία, πέντε χώρες (Λευκορωσία, Βόρεια Κορέα, η Ερυθραία, η Ρωσία και η Συρία) ψήφισαν κατά, ενώ 35 απείχαν! Τα μισά από αυτά τα κράτη ήταν αφρικανικά που με την αποχή τους χώρες δικαιολογούσαν τη ρωσική εισβολή. Αποχή δήλωσαν και η Κίνα, το Πακιστάν, η Ινδία, το Ιράκ, το Ιράν και η Αλγερία. Το γεγονός ότι το Ιράν απέφυγε και δεν ψήφισε κατά του ψηφίσματος προφανώς σχετίζεται με τις διαπραγματεύσεις που κάνει με την ομάδα Μπάιντεν για την πυρηνική συμφωνία.
Στην Μέση Ανατολή τα τελευταία χρόνια η αποχώρηση του μεγαλύτερου μέρους της αμερικανικής στρατιωτικής δύναμη δημιούργησε ένα κενό που έσπευσαν να καλύψουν στρατιωτικά η Ρωσία και οικονομικά- εμπορικά η Κίνα.
• Στο Ιράκ από τον πόλεμο που κήρυξαν οι ΗΠΑ το 2003, έφτασε το 2017 η Ουάσινγκτον να εμφανίζεται απρόθυμη να εμπλακεί στις τοπικές συγκρούσεις. Δηλαδή το 2003 η Αμερική έσπειρε θύελλες στο Ιράκ και δεκατέσσερα χρόνια μετά, το 2017 αποσύρθηκε με ελαφρά πηδηματάκια αφήνοντας σε άλλες ξένες δυνάμεις (Ρωσία) να θερίσουν τους ανέμους….
• Στο Ιράν οι ΗΠΑ έκαναν τα στραβά μάτια. Ενώ η Τεχεράνη αύξανε την παρουσία της σε περιφερειακές συγκρούσεις, οι ΗΠΑ επιδείκνυαν απροθυμία παρέμβασης προς το Ιράν για να σταματήσει τις ανορθόδοξες ενέργειες της που διαταράσσουν ολόκληρη την Μέση Ανατολή.
• Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώθηκαν με την Τουρκία και το Κατάρ, ενισχύοντας την περιφερειακή τους εμπλοκή εν απουσία των ΗΠΑ.
Κατάλογος παραπόνων
Οι κυβερνήσεις της Μέσης Ανατολής αισθάνονται μεγάλη απογοήτευση από τις πολιτικές που ασκούσε η Δύση στην περιοχή τους. Η κάθε χώρα της Μέσης Ανατολής έχει διαφορετικές προτεραιότητες, αλλά όλες μαζί μπορούν εύκολα να βρουν έναν κοινό κατάλογο παραπόνων με ανεπιθύμητες ενέργειες των ΗΠΑ της τελευταίας δεκαετίας.
• Η Τουρκία, κατηγορεί τις ΗΠΑ για αδράνεια στον Συριακό εμφύλιο και για την υποστήριξη των κουρδικών ομάδων που μάχονταν κατά του ISIS.
• Το Ισραήλ, εμφανίζεται δυσαρεστημένο από την στάση της αμερικανικής διοίκησης στη συμφωνία με το Ιράν για την επαναδιαπραγμάτευση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015.
• Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, εκφράζουν την δυσαρέσκεια τους για την ελάχιστη υποστήριξη που τους παρέχουν οι ΗΠΑ στην προσπάθεια τους να αμυνθούν κατά της επιθετικότητας των Χούτι που εξορμούν από την Υεμένη.
Ο κατάλογος των παραπόνων είναι μακρύς…
Αξιοπρόσεκτο είναι ότι ενώ καμία από αυτές τις χώρες δεν επιθυμεί να διακόψει τους δεσμούς της με την Ουάσινγκτον και γενικότερα με την Δύση, ωστόσο καθίστανται πολύ πιο πρόθυμες σε συναλλαγές και συμμαχίες με βάση τα εθνικά τους συμφέροντα.
Μια «νέα Μέση Ανατολή» βρίσκεται σε εξέλιξη εν μέσω της Ουκρανικής κρίσης, όπως υποδηλώνει η διπλωματική κινητικότητα που αναπτύσσεται στην περιοχή. Μόλις την περασμένη εβδομάδα :
• Ο Αιγύπτιος πρόεδρος υποδέχτηκε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό στο θέρετρο Σαρμ ελ Σέιχ της Ερυθράς Θάλασσας, στο Κυβερνείο του Νοτίου Σινά. Η συνάντηση αυτή κατέδειξε μια νέα μετατόπιση στις περιφερειακές σχέσεις μετά την υπογραφή των συμφωνιών του Αβραάμ το 2020.
• Λίγα εικοσιτετράωρα μετά ο βασιλιάς της Ιορδανίας υποδέχτηκε στην Άκαμπα τον Αιγύπτιο Πρόεδρο και τον πρωθυπουργό του Ιράκ, χωρίς ωστόσο να ανακοινώσουν τον λόγο της συνάντησης τους.
• Εν συνεχεία υπό την άρνηση των χωρών της Μέσης Ανατολής να ακολουθήσουν τις αμερικανικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ο αμερικανός υπουργός εξωτερικών συναντήθηκε με τους ομολόγους του, από το Ισραήλ, την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, το Μαρόκο και το Μπαχρέιν. Η συνάντηση έγινε επί Ισραηλινού εδάφους σ´ ένα κιπουτζ στην έρημο Νεγκέβ συμβολίζοντας την νέα περιφερειακή συμμαχία «Αβραάμ». Ωστόσο την ημέρα της συνόδου των ΥΠΕΞ στην Νεγκέβ , ο βασιλιάς της Ιορδανίας επισκέφτηκε την Ραμάλα για να συναντηθεί με τον Παλαιστινιακό Πρόεδρο. Η Ιορδανία δεν συμμετείχε στην συνάντηση του Νεγκέβ και προφανώς ο βασιλιάς Αμπντουλάχ ήθελε να στείλει το μήνυμα ότι η παλιά σύγκρουση Ισραήλ - Ιορδανίας εξακολουθεί να διατηρεί την σημασία της και δεν μπορεί να την επισκιάσει η Συμφωνία του Αβραάμ.
Στο μεταξύ ο υπουργός Εξωτερικών του Κατάρ πήγε ξαφνικά στο Κάιρο για να συναντήσει τον αιγυπτιακό ομόλογό του, αμέσως μόλις
επέστρεψε από το Ισραήλ.
Όλη αυτή η διπλωματική κινητικότητα στην Μέση Ανατολή καταδεικνύει ότι στην γεωπολιτική σκακιέρα διαμορφώνονται νέοι άξονες και πιθανές νέες συμμαχίες στην Μέση Ανατολή που ενδεχομένως θα μπορέσουν να ξεπεράσουν τις παλιές συγκρούσεις. Ωστόσο ο «ελέφαντας» θα παραμένει στο δωμάτιο , όσο δεν επιλύεται το Παλαιστινιακό ζήτημα και η συμφωνία με το Ιράν για τον έλεγχο των πυρηνικών. Κατά την σύνοδο στο Νεγκέβ διαφάνηκε η Αραβική και Ισραηλινή απογοήτευση με τη διοίκηση του Μπάιντεν για το χειρισμό των ΗΠΑ ως προς το Ιράν.
Η περιοδεία Μπλίνκεν στην Μέση Ανατολή είχε άλλωστε διπλό στόχο. Αφενός να πειστούν οι χώρες ώστε να συνταχθούν με την Δύση στον δρόμο των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Αφετέρου να καθησυχάσει τους συμμάχους της Αμερικής ως προς την επανέναρξη της συζήτησης με το Ιράν για την συμφωνία ελέγχου των πυρηνικών της Τεχεράνης. Εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι στην Μέση Ανατολή και οι δυο στόχοι του Τόνι Μπλίνκεν δεν επιτεύχθηκαν...
Γιατί οι Ιάπωνες αλλάζουν το Σύνταγμά τους
Στην έλλειψη εμπιστοσύνης ως προς τις ΗΠΑ και στον προβληματισμό που αναπτύσσουν οι «συμμαχικές» χώρες της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου θα πρέπει να προστεθεί και η Ιαπωνία καθ ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία ενδεχομένως να έχει αντίκτυπο στην ασφάλεια της Ανατολικής Ασίας και ειδικότερα στην Ταϊβάν και την Ιαπωνία.
Η Κίνα ανοίγει την αγκαλιά της στην -αποκλεισμένη από την Δύση- Ρωσία , όπως άλλωστε είχε προβλέψει ο Κίσινγκερ, τελευταίος εν ζωή «γκουρού» της αμερικανικής διπλωματίας. Ταυτοχρόνως το Πεκίνο βρίσκεται επί ποδός πολέμου. Μέχρι να σταματήσουν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία, δεν αποκλείεται, η Κίνα να αυξήσει την πίεση της στην Ταϊβάν ακόμη και να εισβάλει στο νησί το συντομότερο δυνατό. Μια τέτοιου είδους επιθετική κίνηση του Πεκίνου στην Ταϊβάν αυτόματα μπορεί να συμπαρασύρει στη σύγκρουση την Ιαπωνία, διότι πλησίον βρίσκονται τα νησιά Σενκάκου. Πρόκειται για μια ομάδα ακατοίκητων νησιών στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας, τα οποία διαχειρίζεται η Ιαπωνία και για τα οποία η Κίνα έχει εγείρει θέμα δική της κυριαρχίας από τη δεκαετία του 1970!
Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Σίνζο Άμπε δήλωσε τον περασμένο Δεκέμβριο ότι: «Εάν βρεθεί σε έκτακτη ανάγκη η Ταϊβάν αυτόματα θα βρεθεί και η Ιαπωνία και ως εκ τούτου η αμερικανο-ιαπωνική συμμαχία».
Αλλά η στάση των ΗΠΑ στον πόλεμο της Ουκρανίας έχει προβληματίσει τους Ιάπωνες οι οποίοι συνειδητοποιούν ότι δεν πρέπει να εξαρτώνται αποκλειστικά από τις ΗΠΑ για την ασφάλειά του. Αυτό συνεπάγεται μια επανεξέταση μερικών από τις βασικές αρχές της ιαπωνικής ασφάλειας, αρχίζοντας από το σύνταγμα που συντάχθηκε υπό την εποπτεία των ΗΠΑ μετά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ιαπωνίας από το 1954 είναι περιορισμένης ισχύος διότι το Σύνταγμα της Ιαπωνίας θεωρεί θεμελιωδώς ότι οι απειλές για τη χώρα δεν είναι αρκετά μεγάλες ώστε να απαιτούν σημαντική στρατιωτική ικανότητα. Η Ιαπωνία είχε στηριχτεί στην φιλοσοφία ότι η αποστρατιωτικοποίηση και η ουδετερότητα είναι μια φόρμουλα για την ειρήνη.
Ωστόσο με τα σημερινά δεδομένα και υπό την πίεση των τελευταίων εξελίξεων, με την Ρωσία να κάνει επίκληση στην ύψιστη ετοιμότητα της πυρηνικής δύναμης της κατά την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία , αυτόματα έθεσε σε ανησυχία όλο τον κόσμο και ερέθισε μια ευαίσθητη χορδή της Ιαπωνίας καθώς είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που έχει βιώσει τον πυρηνικό όλεθρο.
Η Ιαπωνία έχει αντιταχθεί στην ύπαρξη οποιουδήποτε πυρηνικού όπλου, αλλά αρκετές χώρες στην ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού
αναπτύσσουν πυρηνικά όπλα. Μία από αυτές τις χώρες, η Βόρεια Κορέα, δοκιμάσει πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές που συχνά προσγειώνονται στη θάλασσα της Ιαπωνίας.
Η Ουκρανία από το 1994, δεν διαθέτει πυρηνική αποτρεπτική κάλυψη και ο αμερικανός Πρόεδρος από την έναρξη του πολέμου κατέστησε σαφές ότι δεν είναι πρόθυμος να διακινδυνεύσει μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία, η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πυρηνική
Η απροθυμία των ΗΠΑ να υπερασπιστεί ανοιχτά την Ουκρανία υπο τον φόβο της πυρηνικής απειλής , έθεσε σε προβληματισμό την Ιαπωνία καθώς κατανόησε ότι θα έχει την τύχη της Ουκρανίας σε περίπτωση που δεχτεί οποιαδήποτε επίθεση κάποιο σημείο της επικράτειας της (νησιά Σενκάκου) είτε από την Κίνα, είτε από την Βόρεια Κορέα που και οι δυο είναι πυρηνικές δυνάμεις!
Βεβαίως οι ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί να σπεύσουν να υπερασπιστούν την Ιαπωνία στο πλαίσιο της Συνθήκης Ασφάλειας των ΗΠΑ-Ιαπωνίας. Αλλά η Ιαπωνία δεν μπορεί να γνωρίζει αν και σε ποιο βαθμό οι ΗΠΑ θα τιμήσουν τη δέσμευση τους. Με αυτό το πνεύμα, το κυβερνών Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα επιδιώκει να τροποποιήσει το Σύνταγμα αναγνωρίζοντας το δικαίωμα της αυτοάμυνας.
Στο πλαίσιο αυτό αναζωπυρώθηκε και η συζήτηση εντός Ιαπωνίας για απόκτηση πυρηνικού οπλοστασίου, ένα θέμα που μέχρι πρότινος ήταν ταμπού για τις περισσότερες χώρες και πολύ περισσότερο για την Ιαπωνία που είναι η μόνη χώρα που έχει πληγεί από πυρηνική βόμβα.
Το Τόκιο παρ´ ότι είναι ανήσυχο με την κατάσταση στο Ειρηνικό, ωστόσο βρίσκεται σε στάση αναμονής. Εάν οι εξελίξεις στο Ουκρανικό μέτωπο καταδείξουν ότι το τίμημα για την Ρωσία είναι διαχειρίσιμο και ότι οι κυρώσεις της Δύσης δεν επέφεραν καίριο πλήγμα στην οικονομία της, η Ιαπωνία αναπόφευκτα θα πρέπει να παρακινηθεί σε πιο ριζοσπαστική δράση για να εξασφαλίσει την ασφάλειά της.
Η Δύση συνιστά ψυχραιμία
Μπροστά σ αυτό το κύμα διστακτικότητας και αμφισβήτησης των μέτρων κατά της Ρωσίας, η Δύση συνιστά ψυχραιμία και δείχνει να μην ανησυχεί. Θεωρεί ότι μόνο λίγες χώρες που έχουν αναπτύξει ειδικές σχέσεις με τη Ρωσία υποστηρίζουν υπερβολικά τη Μόσχα, γεγονός που μαρτυρεί τη διαφορά μεταξύ της παγκόσμιας επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης και της επιρροής η οποία η Ρωσία ασκεί σήμερα.
Η Δύση πιστεύει ότι η Ρωσία σήμερα δεν ασκεί την επιρροή που ασκούσε η Σοβιετική Ένωση. Η ΕΣΣΔ παρείχε στρατιωτική βοήθεια σε χώρες που είχαν ενταχθεί στο Σοβιετικό «Club», κάτι που η σημερινή Ρωσία δεν διαθέτει λόγω της οικονομικής αδυναμίας της. Ως εκ τούτου, ο αριθμός των χωρών, στις οποίες μπορεί να ασκήσει επιρροή η Μόσχα είναι περιορισμένος. Η Ρωσία - σύμφωνα με την Δύση- δεν αποτελεί παράδειγμα έμπνευσης για όσους βρίσκονται υπό το πρίσμα της οικονομικής και δημοσιονομικής στενότητας.
Σύμφωνα πάντα με την Δύση η αποχή που δήλωσαν οι χώρες στο ψήφισμα του ΟΗΕ κατά της Ρωσίας είναι περισσότερο αντανάκλαση των φτωχών σχέσεών τους με τις ΗΠΑ παρά των καλών σχέσεων τους με τη Ρωσία.
Ειδικότερα για την Κίνα , η Δύση εκτιμάει ότι δεν θα είναι πρόθυμη να γίνει ο αγωγός για να αποφύγει η Ρωσία τις διεθνείς κυρώσεις ή και να παρέχει όπλα και πυρομαχικά στη Ρωσία.
Ωστόσο είναι γεγονός ότι από τις χώρες του ανατέλλοντος ηλίου, μέχρι τις χώρες της Μέσης Ανατολής , του Αραβικού κόλπου και της Αφρικής δεν κορυφώνεται απλώς η δυσπιστία ως προς την στρατηγική της Δύσης αλλά και η ικανότητα της να προσφέρει υποστήριξη στους σύμμαχους τους. Κανείς πια δεν περιμένει την εξ ουρανού βοήθεια του «θείου Σαμ», γι αυτό και ο καθένας κάνει τα κουμάντα του…
(Ο Δήμος Βερύκιος είναι δημοσιογράφος)