Ενάμιση μήνα μετά την επίθεση της Ρωσίας του Πούτιν στην Ουκρανία επιβεβαιώνονται για πολλοστή φορά οι σταθερές της διαχρονικής γεωπολιτικής αντιπαράθεσης Ρωσίας - Δύσης που κυριαρχούν εδώ και τρεις αιώνες.
Αυτό που για την Τσαρική Ρωσία, την ΕΣΣΔ και την μετακομμουνιστική Ρωσία είναι αντίσταση στην περικύκλωση της χώρας και κατοχύρωση της ασφάλειας της είναι για τις υπόλοιπες Μεγάλες Δυνάμεις ένας ωμός χωρίς προσχήματα επεκτατισμός.
Στις αρχές του 18ου αιώνα η Ρωσία ήταν μια περίκλειστη χώρα χωρίς φυσικά σύνορα στο περιθώριο των ευρωπαϊκών συσχετισμών και ισορροπιών.
Στις αρχές του αιώνα ο Μέγας Πέτρος νίκησε την Σουηδία και τους συμμάχους της στον Πόλεμο του Βορρά και διασφάλισε πρόσβαση στην Βαλτική.
Μετά τα μέσα του 18ου αιώνα η Μεγάλη Αικατερίνη κινήθηκε προς Νότον και διασφάλισε πρόσβαση στον Εύξεινο Πόντο.
Η ανησυχία της υπόλοιπης Ευρώπης για την επέκταση της Ρωσίας πέρασε σε δεύτερο πλάνο, στη σκιά της προσπάθειας του Ναπολέοντα Βοναπάρτη να κυριαρχήσει στην Ευρώπη.
Έτσι η Ρωσία πρωταγωνίστησε στην διανομή της Πολωνίας με την Αυστρία και την Πρωσσία και στην συνέχεια διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στην ήττα της Γαλλίας.
Το Συνέδριο της Βιέννης το 1814-15 επικύρωσε νέα επέκταση της Ρωσίας στην Φιλανδία και στο μεγαλύτερο τμήμα της Πολωνίας ενώ ταυτόχρονα είχε αρχίσει η κατάκτηση του Καυκάσου όπου μέχρι τότε κυριαρχούσαν η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Περσία.
Η διασφάλιση της πρόσβασης στην Βαλτική και τον Εύξεινο Πόντο δεν ήταν αρκετή για το τσαρικό καθεστώς που ήθελε τώρα να ελέγχει τα Δαρδανέλια και τον Βόσπορο στο νότο και τον πορθμό μεταξύ Σουηδίας και Δανίας στο Βορρά για να διασφαλίσει την πρόσβαση στις ανοικτές θάλασσες.
Έτσι η Ρωσία από πολύτιμος σύμμαχος για την αποτροπή εγκαθίδρυσης της ηγεμονίας της μιας ή της άλλης Μεγάλης Δύναμης άρχισε να προβάλλει ως ένας επεκτατισμός δίχως όρια, τον οποίο Γαλλία, Βρετανία και Οθωμανική Αυτοκρατορία προσπάθησαν να ανασχέσουν με τον Κριμαϊκό Πόλεμο του 1853-56.
Από τότε μέχρι και σήμερα και ανεξάρτητα από καθεστώτα η Ρωσία είναι καθοριστικός παράγων των ευρωπαϊκών συσχετισμών και ισορροπιών με κορυφαία στιγμή τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μετά το 1945 η επιβολή από την ΕΣΣΔ του Σοβιετικού Μοντέλου στην Ανατολική Ευρώπη ήταν για την Μόσχα η οριστική εγγύηση της ασφάλειάς της και για την Δύση μια ακόμη επιβεβαίωση ενός διαχρονικού επεκτατισμού.
Ο Ναπολέων Βοναπάρτης συνήθιζε να λέει ότι κάθε κράτος ασκεί την πολιτική που του υπαγορεύει η Γεωγραφία του.
Εδώ και περισσότερο από τρεις αιώνες τόσο η Ρωσία όσο και η Δύση έχουν μια αδιατάρακτη διαχρονική καχυποψία και ανασφάλεια καθώς λειτουργούν σαν όμηροι της Γεωγραφίας.
Μετασοβιετικός ρεβανσισμός ή περιχαράκωση απέναντι στην απειλή περικύκλωσης της χώρας από την Δύση;
Εδώ και τριάντα χρόνια από την επόμενη μέρα της διάλυσης της ΕΣΣΔ μέχρι σήμερα υπάρχει ένα νέο δεδομένο στις γεωπολιτικές σταθερές των σχέσεων Δύσης-Ρωσίας.
Η ΕΣΣΔ δεν κατέρρευσε λόγω της περικύκλωσής της από την Δύση αλλά αυτοδιαλύθηκε από την ανεξέλεγκτη κατάρρευση του Σοβιετικού Μοντέλου.
Αν την περίοδο 1989-91 οι ΗΠΑ του Μπους του πρεσβύτερου στήριξαν τον Γκορμπατσόφ μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ κινήθηκαν στην λογική της αποτροπής μιας ενδεχόμενης αυτοκρατορικής παλινόρθωσης της Μόσχας.
Η διπλή ανάγνωση της πραγματικότητας σε όλο της το μεγαλείο.
Από την μια μεριά η περικυκλωμένη από την Δύση Ρωσία κυριαρχεί ως αντίληψη στην Μόσχα και από την άλλη ο επιθετικός Ρωσικός Ρεβανσισμός προσλαμβάνεται ακόμη ως η κυρίαρχη απειλή για την ασφάλεια των ΗΠΑ.
(Ο Γιώργος Καπόπουλος είναι δημοσιογράφος- διεθνολόγος)