Η 30η Νοεμβρίου 2022 ίσως να αποδειχθεί στο μέλλον ως μια από τις ημέρες που σημάδεψαν τον κόσμο ή από την άλλη πλευρά κάποιοι να θυμούνται πώς τα πέρασαν ανήμερα της γιορτής του πολιούχου της Πάτρας Αγίου Ανδρέα.
Ο λόγος για την ξακουστή εδώ και δύο μήνες εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης το ChatGPT (Generative Pre-trained Transformer) που στα ελληνικά μεταφράζεται ως Παραγωγικός Προεκπαιδευμένος Μετασχηματιστής και κυκλοφόρησε από την εταιρεία OpenAI, που έχει έδρα στο Σαν Φρανσίσκο. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ρομπότ (chatbot), που παράγει και αναρτά αυτόματα περιεχόμενο μέσω της συνομιλίας με τον χρήστη της εφαρμογής. Είναι δηλαδή σαν να έχει κάποιος απέναντί του κάποιον που υποτίθεται ότι γνωρίζει και συνδυάζει πληροφορίες και γνώσεις, παρέχοντάς τες μετά από ερώτηση και μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα!
Από τότε που έκανε την εμφάνισή του, έχουν γραφτεί πολλά άρθρα και έχουν διατυπωθεί πολλές γνώμες για τη χρησιμότητά του, την αποτελεσματικότητά του και φυσικά την επάρκειά του. Όσοι ασμένως υποδέχονται τις τεχνολογικές εξελίξεις καλωσόρισαν με ενθουσιασμό την εφαρμογή, ενώ οι κριτικά σκεπτόμενοι και τεχνο-σκεπτικιστές άνοιξαν τη συζήτηση δημόσια για τα «καλά και τα κακά» της εφαρμογής. Καθηγητές πανεπιστημίου κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον της διδασκαλίας και της αξιολόγησης μαθημάτων και εργασιών, τονίζοντας ότι θα πρέπει να στραφούμε σε εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας, ενώ πολιτικοί αναλυτές σκιαγραφούν πως μπορεί το ChatGPT να γίνει εργαλείο πίεσης στα χέρια του κάθε λομπίστα ή αυτών που έχουν επιρροή και εξουσία.
Αφού διαβάσαμε ότι, σύμφωνα με πληροφορίες, η Microsoft -που είχε χρηματοδοτήσει την OpenAI με 1 δισ. δολάρια το 2019- σχεδιάζει, να εντάξει την τεχνητή νοημοσύνη που βρίσκεται πίσω από το μοντέλο στα προγράμματα Word, Outlook, Powerpoint και σε άλλες εφαρμογές της αλλά και για τις ανάγκες του άρθρου, κατεβάσαμε και χρησιμοποιήσαμε την εφαρμογή. Οι ερωτήσεις μας αφορούσαν σε δύο ζητήματα της επικαιρότητας στην Ελλάδα, στην ιστορία της ελληνικής μοναρχίας και στη νομική διάσταση της υπόθεσης των παρακολουθήσεων (φωτό). Η ταχύτητα με την οποία απαντούσε στις ερωτήσεις μας ήταν μια μεγάλη έκπληξη, αφού μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα είχαμε απαντήσεις κειμένου στο μέγεθος παραγράφου, ενώ απαντούσε με την ίδια ευχέρεια σε αγγλικά και ελληνικά (με ελάχιστη καθυστέρηση και σωστά ορθογραφημένα).
Ξεπερνώντας όμως τον αρχικό ενθουσιασμό μας, διαπιστώσαμε από τις απαντήσεις που μας δόθηκαν, γιατί αφορούσαν σε εξειδικευμένα θέματα, ότι η ακρίβεια δεν είναι δεδομένη, ενώ ταυτόχρονα ελλοχεύει ο κίνδυνος της παράθεσης μιας συγκεκριμένης άποψης ή θέασης των πραγμάτων, που εμφανίζεται ως «αντικειμενικότητα» αφού υποτίθεται ότι το κείμενο είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας και σύνθεσης πληροφοριών. Και σε αυτό το σημείο αξίζει να πούμε ότι είναι εύλογος ο προβληματισμός που εκφράστηκε από επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις προκλήσεις και τις απειλές της εξέλιξης της τεχνητής νοημοσύνης, ότι, δηλαδή, «ο σχεδιασμός όσο και οι βάσεις δεδομένων μπορούν να περιέχουν προγραμματισμένες ή μη προκαταλήψεις», τη στιγμή που ο «όγκος δεδομένων που παράγεται στον κόσμο αναμένεται να αυξηθεί από 33 zettabytes το 2018 σε 175 το 2025 (1 zettabyte είναι ένα τρισεκατομμύριο gigabytes)».
Το διαχρονικό ερώτημα που, τελικά, επαναθέτει η εμφάνιση του ChatGPT είναι «αν δημιουργούμε μηχανές για να μας βοηθήσουν ή να μας αντικαταστήσουν». Ο αείμνηστος κορυφαίος θεωρητικός φυσικός Στίβεν Χόκινγκ είχε πει ότι «η ανάπτυξη της πλήρους τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να σημάνει το τέλος του ανθρώπινου είδους», θέλοντας ίσως με κάπως υπερβολικό τόνο να μας κρατήσει σε επαγρύπνηση. Από την άλλη πλευρά ο «δικός μας» διαπρεπής καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, σε μια πιο νηφάλια αποτίμηση, επεσήμανε το 2019 ότι «η τεχνολογία αντικατοπτρίζει μία πρόοδο της ανθρωπότητας και αυτή η πρόοδος αλλάζει τον κόσμο γύρω μας και εξαρτάται καθαρά από εμάς αν θα την θέσουμε σε καλή χρήση», μια επικαιροποιημένη εκδοχή της θέσης για ορθή χρήση της τεχνολογίας. Αυτό που εμείς κατανοούμε χωρίς δαιμονοποιήσεις -το αντίθετο- ή οπαδικό φανατισμό, είναι ότι είτε με τα ολογράμματα που αντικαθιστούν ανθρώπους είτε με τους οικείους «συνομιλητές» μας στο ChatGPT, ο ανθρώπινος νους είναι αυτός παράγει την τεχνητή νοημοσύνη και μπορεί να ελέγξει τα παράγωγά της ερμηνευτικά ή όπως το λέει ο διάσημος Γάλλος κοινωνιολόγος Ζαν Μπντριγιάρ «Η στενοχώρια για την ίδια την τεχνική νοημοσύνη είναι ότι είναι χωρίς τέχνη(τη), άρα και χωρίς νοημοσύνη»…
