Δημοσιεύθηκαν αυτές τις μέρες από το Σουηδικό Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη (SIPRI), οι παγκόσμιες τάσεις για τις στρατιωτικές δαπάνες, για το 2021.
Οι δαπάνες αυτές, για πρώτη φορά, υπερέβησαν τα δυο τρις δολ. (2.113 δις). Κατά το 2021 ξοδεύτηκαν 0,7% περισσότερα από το 2020 και 12% περισσότερα από το 2012.
Η πανδημία Covid-19 δεν ανέκοψε την συνεχιζόμενη ανοδική πορεία των εξοπλισμών από το 2015.
Οι χώρες με τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δαπάνες είναι οι ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ρωσία, οι οποίες δαπάνησαν συνολικά το 62%, παγκόσμια. Οι ΗΠΑ και η Κίνα ξόδεψαν το 52%.
Το 2021 οι ΗΠΑ ξόδεψαν 801 δισ. δολ. (3,5% του ΑΕΠ), η Κίνα 293 δις (1,7% του ΑΕΠ), η Ινδία 76,6 δις, το Ηνωμένο Βασίλειο 68,4 δις, η Ρωσία 65,9 δις, η Γαλλία 56,6 δις, η Γερμανία 56,0 δις, η Σαουδική Αραβία 55,6 δις, η Ιαπωνία 54,1 δις και η Νότια Κορέα 50,2 δις.
Η Ελλάδα είναι στην 31η θέση (το 2020 ήταν στην 37η) με δαπάνες 8,1 δις και 3,9% του ΑΕΠ (στοιχεία ΔΝΤ – το 2020 ήταν 2,4% του ΑΕΠ).
Η Κίνα αύξησε τις στρατιωτικές δαπάνες για 27η χρονιά.
Η Ρωσία ξόδεψε το 4,1% του ΑΕΠ για στρατιωτικές δαπάνες.
Κατά περιοχή, οι δαπάνες αυξήθηκαν 3,5% στην Ασία και Ωκεανία, 3% στην Ευρώπη και 1,2% στην Αφρική.
Σε ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ οι στρατιωτικές δαπάνες έφτασαν το 2,2%.
Μέσος όρος των στρατιωτικών δαπανών επί των κρατικών δαπανών, παγκόσμια, φτάνει το 5,9%.
Τις μεγαλύτερες δαπάνες έκαναν οι ΗΠΑ (801 δισ. δολ.) με 38% των παγκόσμιων δαπανών και η Κίνα με 14%. Οι αμερικανικές δαπάνες επικεντρώνονται στην έρευνα (R&D) με αύξηση 24% από το 2012, ενώ η αγορά αμυντικού υλικού μειώθηκε τα τελευταία χρόνια. Εξαίρεση αποτελεί ο εκσυγχρονισμός του πυρηνικού οπλοστασίου.
Το 2021 σήμανε την διακοπή της αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν μετά από 20 χρόνια παρουσίας όπου εκτός των δαπανών για τις αμερικανικές δυνάμεις, κόστισε 85 δισ. δολ. μόνο για την οργάνωση του Αφγανικού Στρατού, που κατέρρευσε σε λίγες μέρες.
Η Κίνα δαπάνησε 293 δισ. δολ. το 2021 με αύξηση 4,3% από το 2020 και 72% από το 2012.
Η Ινδία δαπάνησε 76,6 δισ. δολ. το 2021 με αύξηση 0,9% από το 2020 και 33% από το 2012.
Το Ηνωμένο Βασίλειο δαπάνησε 68,4 δισ. δολ. το 2021 με αύξηση 3% από το 2020. Η νέα πολιτική της βρετανικής κυβέρνησης προβλέπει αύξηση κατά 33 δις σε 4 χρόνια.
Η Ρωσία δαπάνησε τελικά 65,9 δισ. δολ. το 2021. Στη διάρκεια του έτους το αρχικό προβλεπόμενο κόστος αναθεωρήθηκε και αυξήθηκε κατά 14% κύρια λόγω επιχειρησιακού κόστους (ασκήσεις μεγάλης κλίμακας).
Οι στρατιωτικές δαπάνες στην Αφρική έφτασαν τα 39,7 δισ. δολ. Το 49% στη βόρεια Αφρική και το 51% στην υποσαχάρια Αφρική, με πρώτη την Νιγηρία και ακολουθούν η Κένυα, Ουγκάντα και Αγκόλα.
Η Ιαπωνία δαπάνησε 54,1 δισ. δολ. και τον Νοέμβριο του 2021 αύξησε κατά 7 δις επιπλέον.
Η Αυστραλία υπέγραψε την συμφωνία AUKUS με τις ΗΠΑ και Μ. Βρετανία για αγορά οκτώ πυρηνικών υποβρυχίων αξίας 128 δις δολ.
Η Ουκρανία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία το 2014 αύξησε τις στρατιωτικές δαπάνες κατά 72%.
Η Ευρώπη δαπάνησε 418 δισ. δολ. και κατά 3% περισσότερα από το 2020.
Η Γαλλία δαπάνησε 56,6 δισ. το 2021, 1,5% περισσότερα από το 2020.
Η Γερμανία δαπάνησε 56 δισ. Μετά την Ουκρανική κρίση τον Φεβρουάριο αποφάσισε να δαπανήσει 100 δις χωρίς να διευκρινίσει αν είναι επιπλέον των προηγούμενων εξαγγελιών.
Στη Μέση Ανατολή οι στρατιωτικές δαπάνες έφτασαν τα 186 δισ. αλλά είναι μειωμένες κατά 3,3% σε σχέση με το 2020.
Οι δαπάνες της Σαουδικής Αραβίας έφτασαν τα 55,6 δισ. αλλά μειώθηκαν κατά 17% σε σχέση με το 2020.
Το Ιράν δαπάνησε 24,6 δισ. και το Ισραήλ 24,3 δισ,.
Η Τουρκία δαπάνησε 15,5 δισ. στη διάρκεια του 2021, που σημαίνει ότι μείωσε τις δαπάνες κατά 4,4% σε σχέση με το 2020. Όμως την δεκαετία 2012-21 οι στρατιωτικές δαπάνες της Τουρκίας αυξήθηκαν κατά 63%, σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία.
Συμπεράσματα SIPRI
Οι στρατιωτικές δαπάνες αποτέλεσαν το 2,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Το 2020 αν και οι περισσότερες χώρες αντιμετώπιζαν οικονομική κρίση λόγω της πανδημίας οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 3,1%. Αυτό αποτέλεσε την μεγαλύτερη αύξηση από την οικονομική κρίση του 2009.
Το 2021 ήταν χρονιά ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας και υπήρξε μια μικρή μείωση των στρατιωτικών δαπανών.
Δικά μας συμπεράσματα
Η αντίστροφη πορεία μεταξύ οικονομικής κρίσης και στρατιωτικών δαπανών ανατρέπει μια αντίληψη ότι οι χώρες ξοδεύουν για όπλα όταν έχουν οικονομική δυνατότητα.
Παρά την πανδημία οι στρατιωτικές δαπάνες, παγκόσμια, αυξήθηκαν.
Παρά την λήξη ή την μείωση της έντασης των πολέμων σε Ιράκ, Συρία, Λιβύη και Αφγανιστάν, οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν.
Εκτιμάται ότι:
O πόλεμος στην Ουκρανία και οι μορφές του ψυχρού πολέμου που ακολουθούν θα αυξήσουν κατακόρυφα τις στρατιωτικές δαπάνες το επόμενο διάστημα.
Η ανασφάλεια, η επισιτιστική κρίση και τα μεταναστευτικά ρεύματα που θα προκληθούν θα αυξήσουν τις δαπάνες για ενίσχυση της Ασφάλειας.
Η συντηρητικοποίηση των λαών και η απομόνωση των κρατών θα αυξήσει τις απαιτήσεις (πραγματικές ή εικονικές) για αύξηση των δαπανών Ασφάλειας και Άμυνας.
Αν και η Ασφάλεια αφορά κύρια το εσωτερικό μιας χώρας και η Άμυνα την κυριαρχία της και την αντιμετώπιση εξωτερικών απειλών, θα υπάρξουν πιέσεις για ενσωμάτωση. Αυτό θα προκαλέσει «στρατιωτικοποίηση» της εσωτερικής αστυνόμευσης και φαινόμενα παρακολούθησης και «μακαρθισμού».
Είναι φανερό ότι οδηγούμαστε σε υπερβολικές στρατιωτικές δαπάνες ακόμη και σε περιόδους μεγάλων αναγκών υγείας, ανάγκης κοινωνικών δαπανών και απαιτήσεων αλλαγών στον τρόπο παραγωγής και ανάπτυξης. Η στρατιωτική παραγωγή και η ώθηση της τεχνολογίας θα ευνοήσουν τις μεγάλες χώρες-παραγωγούς αλλά δεν μπορεί να αποτελέσουν από μόνες τους μοχλό συνολικής ανάπτυξης.
Για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα κρίσιμο να διατηρήσουμε την ισορροπία ανάμεσα στις πραγματικές ανάγκες άμυνας της χώρας και τις λοιπές ανάγκες της κοινωνίας.
(Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)