Έχουμε όλοι διαβάσει ή ακούσει ερευνητές των Δημόσιων Ερευνητικών Κέντρων (Δημόκριτος, Αστεροσκοπείο, ΕΛΚΕΘΕ, ΕΚΚΕ) να ερευνούν και να μας εξηγούν πχ. για τις νανοτεχνολογίες, την εξοικονόμηση ενέργειας, τα καιρικά φαινόμενα, τους σεισμούς και τις φυσικές καταστροφές, τη βιοποικιλότητα στο Αιγαίο, για να αναφέρω κάποια ενδεικτικά επιστημονικά θέματα που αφορούν όλους μας. Μέχρι σήμερα οι ερευνητές συνεργάζονται στενά με τους συναδέλφους τους στα Πανεπιστήμια, προσπαθώντας να οικοδομήσουν αυτό που ονομάζουμε Ενιαίο Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης, Έρευνας και Τεχνολογίας στη χώρα μας. Συμμετέχουν από κοινού σε μεταπτυχιακά προγράμματα, σε τριμελείς επιτροπές παρακολούθησης διδακτορικών, συμμετέχουν στις διαδικασίες εκλογής και εξέλιξης των καθηγητών πανεπιστημίων, όπως αντίστοιχα οι καθηγητές των πανεπιστημίων συμμετέχουν στις αντίστοιχες διαδικασίες εκλογής των ερευνητών. Έστω και με αργούς ρυθμούς, η ισχύουσα νομοθεσία επιτρέπει την ώσμωση μεταξύ των μελών Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ) των Πανεπιστημίων και των Ερευνητών των Ερευνητικών Κέντρων.
Αυτή η αρμονική συνύπαρξη διαταράσσεται με τις προβλέψεις του νομοσχεδίου για τη λειτουργία των Πανεπιστημίων το οποίο προωθείται στη Βουλή. Ένα νομοσχέδιο με εκατοντάδες άρθρα που με ταχύτατους ρυθμούς έρχεται για ψήφιση στη Βουλή και, μεταξύ άλλων, απορρυθμίζει πολλά θέματα των Πανεπιστημίων αλλά και των Ερευνητικών Κέντρων. Στο σύντομο αυτό σημείωμα δεν θα αναφερθώ στις αλλαγές που αφορούν στα Πανεπιστήμια, θέματα για τα οποία έχουν τοποθετηθεί εκατοντάδες συνάδελφοι Πανεπιστημιακοί μέχρι σήμερα. Η δική μου παρέμβαση συμπυκνώνει τις δικές μου προσωπικές σκέψεις και εστιάζεται στις αλλαγές οι οποίες αφορούν στα Ερευνητικά Κέντρα και στους Ερευνητές τους. Επιγραμματικά αναφέρω:
1) Προβλέπεται η ίδρυση Πανεπιστημιακών Κέντρων Ερευνας και Καινοτομίας στα Πανεπιστήμια με μια διαδικασία η οποία αγνοεί εντελώς τα εν λειτουργία δημόσια Ερευνητικά Κέντρα. Αντί να προωθείται η συνεργασία μεταξύ των Ερευνητικών Κέντρων και των Πανεπιστημίων, προωθείται μια λύση που θα επιφέρει επικαλύψεις θεματικών αντικειμένων και περαιτέρω διάσπαση δυνάμεων, πόρων και υποδομών.
2) Η συμμετοχή των Ερευνητικών Κέντρων στα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών των Πανεπιστημίων αποκλείεται, και απλά το νομοσχέδιο αναφέρεται αφηρημένα σε «συμπράξεις». Μια καλή πρακτική του πρόσφατου παρελθόντος εγκαταλείπεται. Επιπροσθέτως η δυνατότητα ορισμού Ερευνητών ως επιβλεπόντων διδακτορικών διατριβών όπως προβλεπόταν σε προηγούμενο νόμο (Ν4485/2017) καταργείται.
3) Δεν επιτρέπεται η συμμετοχή Ερευνητών στις διαδικασίες εξέλιξης μελών ΔΕΠ σε βαθμίδες Αναπληρωτή Καθηγητή ή Καθηγητή! Υπάρχουν πολλά παραδείγματα Ερευνητών που κατόπιν κρίσης αξιολογήθηκαν θετικά και κατέλαβαν τις προαναφερθείσες βαθμίδες μελών ΔΕΠ σε Πανεπιστήμια της χώρας. Το παρόν νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής μόνο σε υποψήφιους που είναι ήδη μέλη ΔΕΠ, κάνοντας αναξιοκρατικές τις διαδικασίες εξέλιξης μέσω του περιορισμού συμμετοχής σε αυτές.
4) Προβλέπεται συνεργασία των Πανεπιστημίων της χώρας μόνο με Ερευνητές του εξωτερικού, οι οποίοι θα φέρουν και τον τίτλο του «Επισκέπτη Ερευνητή». Η συνεργασία με Ερευνητές που δημιουργούν και εργάζονται στα ελληνικά Ερευνητικά Κέντρα δεν προβλέπεται πλέον!
5) Ενώ ο νόμος προσπαθεί να επιλύσει ένα χρόνιο πρόβλημα της αναγνώρισης προϋπηρεσίας για τα μέλη ΔΕΠ που αφορά στην προηγούμενη εργασία τους σε ΑΕΙ ή Ερευνητικά Κέντρα του εσωτερικού και του εξωτερικού με οποιαδήποτε σχέση εργασίας (σύμβαση έργου, εργασίας, κλπ) δεν κάνει καμία πρόβλεψη για την επίλυση του ίδιου ακριβώς προβλήματος που αντιμετωπίζει το ερευνητικό προσωπικό της χώρας.
Τα παραπάνω σημεία δυστυχώς υποδηλώνουν μία συστηματική προσπάθεια ρήξης των συνδέσμων που έχουν τα μέλη των Πανεπιστημίων με τους Ερευνητές των Ερευνητικών Κέντρων. Ελπίζουμε το νομοθετικό σώμα το οποίο σε λίγες ημέρες θα κληθεί να συζητήσει και να ψηφίσει μεταξύ άλλων και τα παραπάνω, να υιοθετήσει βελτιώσεις που θα εξασφαλίσουν τη συνέχεια και τη συνοχή του δημοσίου χώρου έρευνας στη χώρα μας.
ΥΓ. Μια ενδελεχής ανάλυση των επιπτώσεων των προτεινόμενων ρυθμίσεων στα ερευνητικά κέντρα της χώρας έχει γίνει πρόσφατα από την Ένωση Ελλήνων Ερευνητών. Ακολουθεί το κείμενο:
(O Δρ. K. Λαγουβάρδος είναι Ερευνητής στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών)