Κάθε δέκα χρόνια περίπου αναθεωρείται το δόγμα του ΝΑΤΟ ώστε να προσαρμοσθεί στις τρέχουσες συνθήκες και να αναδιατάξει τις στρατιωτικές του δυνάμεις ή να τις εξοπλίσει ανάλογα.
Βέβαια, ακόμη κι αυτό που προανέφερα φαντάζει παλιομοδίτικο για τα σημερινά δεδομένα, όπου οι αλλαγές στη διεθνή σκηνή γίνονται με γρηγορότερους ρυθμούς και με μεγάλο βαθμό απροσδιοριστίας.
Το ΝΑΤΟ εκεί που στη μεταψυχροπολεμική εποχή αναζητούσε ρόλο και κατέληξε να κυνηγά μετά το 2001 την τρομοκρατία στο Αφγανιστάν, την Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη και τελευταία να ασχολείται με την κυβερνοασφάλεια, τώρα μετά την εισβολή στην Ουκρανία βλέπει να ανατρέπονται τα πάντα.
Οι «ασύμμετρες» απειλές γίνονται απόλυτα «συμμετρικές», το «κρυφό» γίνεται «φανερό». Τα συμβατικά κλασικά όπλα εκσυγχρονίζονται και αξιολογούνται, τα πυρηνικά ομοίως. Ο νέος ψυχρός πόλεμος μαζί με τον θερμό άνοιξε την πόρτα της Ευρώπης και μπαίνει χεράκι-χεράκι με την οικονομική, επισιτιστική και υγειονομική κρίση. Εκεί που χρειαζόταν η παγκόσμια συνεργασία ήρθε η παγκόσμια αντιπαράθεση. Εκεί που χρειαζόταν το εμπόριο και η παραγωγή χωρίς φραγμούς για να αντισταθμίσει τις απώλειες από την πανδημία ήρθαν οι κυρώσεις και οι περιορισμοί που έφεραν ύφεση και πληθωρισμό.
Θυμήθηκα, λοιπόν, την περίοδο 2001-2004, που υπηρετούσα στο Στρατιωτικό Επιτελείο του ΝΑΤΟ, στις Βρυξέλλες στη θέση του συντονιστή αμυντικής σχεδίασης (DefensePlanningCoordinator) και τον τρόπο που αναλύαμε ή προετοιμάζαμε την ανακοίνωση των ηγετών της Συμμαχίας και με αυτό τον λεπτομερειακό τρόπο εξέτασα την ανακοίνωση και το δόγμα 2022.
Κυρίαρχη θέση στην ανακοίνωση των ηγετών του ΝΑΤΟ έχει η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία και οι επιπτώσεις της. Χαρακτηρίζεται σαν η πιο «σημαντική και άμεση απειλή». Ακολουθεί η τρομοκρατία, η οποία χαρακτηρίζεται σαν «άμεση απειλή». Έπονται οι κυβερνοαπειλές, υβριδικές και ασύμμετρες απειλές. Ακολουθεί η Κίνα σαν «πρόκληση στα συμφέροντα, την ασφάλεια, τις αξίες και τους κανόνες της διεθνούς τάξης». Στις προκλήσεις συμπεριλήφθηκε και η κλιματική αλλαγή.
Τονίσθηκε ιδιαίτερα η συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η πολιτική «Ανοιχτών Θυρών» και η ένταξη περισσότερων μελών με το τριμερές και ακραία εκβιαστικό μνημόνιο Τουρκίας-Σουηδίας-Φινλανδίας.
Περιγράφεται η τοποθέτηση δυνάμεων και υλικών στις ανατολικές χώρες καθώς και ενίσχυση με οκτώ πολυεθνικές ταξιαρχίες (3.000Χ8). Η αποστολή πακέτων βοήθειας στη Μολδαβία, Γεωργία, Τυνησία και Μαυριτανία.
Στο νέο νατοϊκό δόγμα περιγράφονται τα παραπάνω και επιπλέον καταδικάζεται η παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας χωρίς όμως να επεκτείνεται σε γενικότερα θέματα παραβίασης της κυριαρχίας άλλων χωρών, πλην της περίπτωσης παραβίασης νατοϊκού χώρου από τρίτη δύναμη. Εδώ η αβελτηρία της ελληνικής κυβέρνησης είναι εμφανής. Ήταν μοναδική ευκαιρία να εκμεταλλευτεί την περίπτωση της Ουκρανίας για να καταδικάσει κάθε παραβίαση συνόρων από οποιαδήποτε δύναμη. Τονίσθηκε η συνεργασία ΝΑΤΟ-Ε.Ε. και η πλήρης συνεργασία με μέλη του ΝΑΤΟ που δεν είναι μέλη της Ε.Ε. δηλαδή ουσιαστικά με την Τουρκία μια και οι άλλες χώρες είναι η Σουηδία, Φινλανδία και Ιρλανδία.
Επίσης περιέγραψαν την αμυντική διάταξη σαν «ολόπλευρη» (360 μοίρες) και τόνισαν τις συνεργασίες για αντιμετώπιση απειλών στην Μ. Ανατολή, Β. Αφρική, Σαχέλ και Ινδικό-Ειρηνικό. Δηλαδή, σε όλο τον κόσμο. Εξάλλου παρακολούθησαν τη σύνοδο ηγέτες από την Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Φινλανδία, Γεωργία, Ιαπωνία, Ν. Κορέα, Σουηδία, Ουκρανία, Ιορδανία, Μαυριτανία και Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Κάθε περιοχή από αυτές έχει την ιδιαίτερη σημασία της.
Σε ότι αφορά τις στρατιωτικές δυνάμεις οι ηγέτες του ΝΑΤΟ δεσμεύτηκαν να προετοιμάσουν εντός του 2023 ταχυκίνητη δύναμη άμεσης αντίδρασης με 100.000 προσωπικό και ετοιμότητα επέμβασης 10 ημερών. Επιπλέον, δύναμη 200.000 με ετοιμότητα 10-30 ημερών και τρίτη δύναμη 500.000 με ετοιμότητα 30-180 ημερών.
Εδώ να τονίσω ότι η διαβάθμιση : απειλές (Ρωσία, τρομοκρατία) - κίνδυνοι - προκλήσεις (Κίνα, κλιματική αλλαγή) δεν αποτελούν «φιλολογικές» περιγραφές, όπως συνήθως γίνεται σε ελληνικά κείμενα αλλά είναι όροι που καθορίζουν συγκεκριμένες πρακτικές και προτεραιότητες. Το σύνηθες σφάλμα είναι να θεωρούμε τέτοια κείμενα σαν δημοσιογραφικά. Έχουν πολιτική και στρατιωτική αξία και ελέγχεται η υλοποίησή τους. Δεν είναι λόγια του αέρα.
Σε ότι αφορά την Τουρκία, αφού εκβίασε με τον πλέον ιταμό τρόπο την Σουηδία και Φινλανδία, κύρια για την αντιμετώπιση των Κούρδων και των αντικαθεστωτικών Τούρκων, πούλησε τον ρόλο της σαν μεγάλης στρατιωτικής δύναμης για να αρθούν οι περιορισμοί εξαγωγής όπλων από αυτές τις χώρες αλλά και των αμερικανικών F-16. Ο Ερντογάν κατηγόρησε την Ελλάδα για παραβιάσεις και στρατιωτικοποίηση νησιών, όχι στην επίσημη σύνοδο αλλά στις διμερείς επαφές και στη συνέντευξη Τύπου και αυτό ο κ. Μητσοτάκης το θεώρησε μεγάλη επιτυχία. Ο Μπάιντεν μάλλον απέκρυψε από τον Έλληνα πρωθυπουργό την πρόθεση πώλησης F-16 στην Τουρκία (ποιος απέκρυψε τι μένει να διευκρινισθεί) και δεν ξέρουμε τι άλλο συμφωνήθηκε μεταξύ Μπάιντεν -Ερντογάν για την περιοχή.
Οι δεσμεύσεις των σκανδιναβικών χωρών, που αποτελούσαν μέχρι τώρα πρότυπο δημοκρατίας, ανοχής και κοινωνικού κράτους, δείχνουν ότι έχει επιβληθεί σιωπητήριο ψυχροπολεμικής εποχής απέναντι στη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται. Οι δεσμεύσεις αυτές μπορεί να έρθουν σε επόμενη φάση και σε άλλες περιοχές. Αποτελούν κακό προηγούμενο.
Ο νέος ψυχρός πόλεμος ήδη διαταράσσει την οικονομία, την κοινωνική συνοχή και την επιβίωση μεγάλης μερίδας των αναπτυσσόμενων αλλά και ανεπτυγμένων χωρών.
Τι θα ξημερώσει δεν είναι βέβαιο. Οι λαοί κοιμούνται, οι περισσότερες ηγεσίες είναι μικρές.
Το παλιό είναι άρρωστο, το καινούργιο είναι μακριά. Εποχή αβεβαιότητας και τεράτων.
Τουλάχιστον, ας έχουμε το νου μας. Δεν είναι εποχή για αφελείς…
(Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)