Η Ρωσία ανακοίνωσε επίσημα χτες ότι αποσύρεται από το Φιδονήσι στη Μαύρη Θάλασσα, το οποίο είχε καταληφθεί τις πρώτες ημέρες του πολέμου.
Από την πλευρά της η Ουκρανία λέει ότι έδιωξε τους Ρώσους από το νησί με συνεχή πλήγματα, ενώ η Μόσχα λέει ότι τα στρατεύματά της έφυγαν ως «χειρονομία καλής θέλησης».
Οι Ρώσοι κατέλαβαν το Φιδονήσι την πρώτη ημέρα της εισβολής τους στην Ουκρανία, με τη φρουρά του νησιού να αιχμαλωτίζεται. Αυτό ήταν μέρος της δημιουργίας ναυτικού αποκλεισμού του ουκρανικού τμήματος της Μαύρης Θάλασσας.
Το νησί ελέγχει όχι μόνο μέρος των θαλάσσιων επικοινωνιών της περιοχής της Οδησσού, αλλά και την έξοδο από τον Δούναβη στη Μαύρη Θάλασσα.
Ωστόσο, η κύρια στρατιωτικοστρατηγική σημασία του νησιού ήταν κάτι άλλο – σε περίπτωση ρωσικής απόβασης στην περιοχή της Οδησσού, θα ήταν βολικό να καλυφθεί η επιχείρηση αυτή με μέσα αεράμυνας που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν εκεί από το Φιδονήσι.
Τα μειονεκτήματα της υπεράσπισης του νησιού αποτελούν προέκταση των πλεονεκτημάτων του. Είναι αρκετά κοντά στην ουκρανική ακτή – 30 χιλιόμετρα μακριά. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να βομβαρδιστεί από πυροβολικό, MLRS, για να μην αναφέρουμε τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Εξάλλου, το Φιδονήσι είναι αρκετά μικρό και δεν διαθέτει φυσικά καταφύγια. Και η υπεράσπισή του σε μακροπρόθεσμη βάση με μια εχθρική ακτογραμμή είναι δύσκολη.
Ειδικά από τη στιγμή που οι πλησιέστερες ρωσικές βάσεις βρίσκονται στην Κριμαία, αναγκάζοντας τη Ρωσία να επεκτείνει τις επικοινωνίες και εκθέτοντας τον στόλο σε επιθέσεις.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το πυραυλοφόρο Μοσκβά μπόρεσε να βυθιστεί κοντά στο Φιδονήσι στις 14 Απριλίου. Και από τον Μάιο άρχισαν να πραγματοποιούνται τακτικά χτυπήματα στο Φιδονήσι, όπου χρησιμοποιήθηκαν μη επανδρωμένα αεροσκάφη, επιθετική αεροπορία, ελικόπτερα και παράκτιες πυροβολαρχίες.
Εξάλλου η πρώτη προσπάθεια των ουκρανικών στρατευμάτων να εισβάλουν στο Φιδονήσι στις αρχές Μαΐου ήταν ανεπιτυχής – οι Ρώσοι κατάφεραν να αποκρούσουν την απόπειρα απόβασης, ενώ οι Ουκρανικές δυνάμεις υπέστησαν σοβαρές απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό.
Μετά από αυτό το περιστατικό, εμφανίστηκαν φήμες ότι οι Ρώσοι θα αποχωρούσαν από το νησί (για να αποφύγουν το χτύπημα), αλλά και ότι δεν θα επιτρεπόταν στους Ουκρανούς να αποκτήσουν ερείσματα σε αυτό.
Αλλά δεν επιβεβαιώθηκαν. Οι Ρώσοι, αντίθετα, αποφάσισαν να ενισχύσουν τη φρουρά τους αναπτύσσοντας πρόσθετες εγκαταστάσεις αεράμυνας.
Ωστόσο, στρατηγικά δεν έλυσε την κατάσταση υπέρ της Ρωσίας.
Διότι εκείνη την εποχή η Ουκρανία άρχισε να παραλαμβάνει δυτικά πυροβόλα μεγάλου βεληνεκούς, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για πυρά στο νησί.
Τον Ιούνιο άρχισαν να εξοπλίζονται οι ουκρανικές δυνάμεις με πυραύλους Garpoon κατά πλοίων με βεληνεκές κρούσης έως και 280 χιλιόμετρα. Αυτό είναι πολύ πιο μακριά από το Φιδονήσι από την Οδησσό.
Με άλλα λόγια, τα ρωσικά πλοία που τροφοδοτούσαν το νησί βρίσκονταν σε ακόμη πιο ευάλωτη θέση.
Αυτό επιδεινώθηκε αφού η Ουκρανία έλαβε επίσης εκτοξευτές πυραύλων πολλαπλής εκτόξευσης Himars, οι οποίοι χτυπούν σε απόσταση 70 χιλιομέτρων.
Το πρωί της Πέμπτης η Νότια Διοίκηση της Ουκρανίας ανακοίνωσε επίσημα ότι τα ρωσικά στρατεύματα αποχώρησαν από το νησί. Μέσα σε μόλις μία ώρα, η Μόσχα επιβεβαίωσε την αποχώρησή τα από το Φιδονήσι.
Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας χαρακτήρισε την αποχώρηση από το νησί «βήμα καλής θέλησης» και δήλωσε ότι οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις «ολοκλήρωσαν τα καθήκοντά τους στο Φιδονήσι και απέσυραν τη φρουρά από εκεί».
«Αυτό αποδεικνύει στην παγκόσμια κοινότητα ότι η Ρωσική Ομοσπονδία δεν εμποδίζει τις προσπάθειες του ΟΗΕ να οργανώσει έναν ανθρωπιστικό διάδρομο για την απομάκρυνση των γεωργικών προϊόντων από το έδαφος της Ουκρανίας», δήλωσε η Ρωσική Ομοσπονδία, προσθέτοντας ότι εναπόκειται πλέον στην Ουκρανία να καθαρίσει τα νερά και να εξάγει σιτηρά.
Δηλαδή, η Ρωσία παρουσίασε την υπόθεση ως κάποιου είδους ανθρωπιστική δράση και όχι ως υποχώρηση κάτω από τα ουκρανικά πλήγματα.
Παρόλο που ήταν σαφές ότι η ρωσική παρουσία στο Φιδονήσι δεν θα παρεμπόδιζε καθόλου την εξαγωγή σιτηρών, αν οι χώρες ήταν σε θέση να συμφωνήσουν σχετικά. Πολύ περισσότερο που ο ρωσικός στόλος δεν έχει φύγει από τα νερά της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας και μπορεί να την εμποδίσει περαιτέρω.
Με άλλα λόγια, είναι προφανές ότι η απόσυρση πραγματοποιήθηκε επειδή οι Ουκρανικές Δυνάμεις, χρησιμοποιώντας πυροβολικό μεγάλου βεληνεκούς, ενέτειναν τα πλήγματα κατά του νησιού.
Και αυτό κατέστησε παράλογη την περαιτέρω υπεράσπισή του στην παρούσα κατάσταση – όταν δεν διεξάγονται άλλες επιχειρήσεις στα ανοικτά των ακτών της Ουκρανίας και συγκεκριμένα στην κάλυψη μιας πιθανής αποβατικής δύναμης που είναι η κύρια στρατιωτική αξία του νησιού.
Η τύχη του ίδιου του νησιού είναι ακόμη ασαφής – αν η Ουκρανία θα προσπαθήσει να το καταλάβει ή αν θα γίνει “no man’s land” για τη διάρκεια του πολέμου. Με το δεύτερο να είναι πιο πιθανό καθώς οι Ρώσοι δεν θα ήθελαν να περάσει σε ουκρανικό έλεγχο.
Η απώλεια του νησιού από τους Ρώσους είναι απίθανο να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην άρση του ναυτικού αποκλεισμού των ουκρανικών λιμανιών. Καθώς το νησί ήταν μόνο ένα από τα στοιχεία του. Ο κύριος παράγοντας του αποκλεισμού είναι ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας. Συμπεριλαμβανομένων των υποβρυχίων, τα οποία είναι ελάχιστα ευάλωτα από την Ουκρανία.
Το θέμα των σιτηρών στο πλαίσιο της απόσυρσης των ρωσικών στρατευμάτων από το Φιδονήσι έχει ήδη προκαλέσει εκδοχές ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν και κάποιες άλλες παγκόσμιες συμφωνίες.
Πολύ περισσότερο που τα γεγονότα γύρω από το νησί λαμβάνουν χώρα με φόντο τις διαπραγματεύσεις για την άρση του αποκλεισμού των εξαγωγών ουκρανικών σιτηρών από την Οδησσό με τη συμμετοχή της Ουκρανίας, της Ρωσίας, της Τουρκίας και των Ηνωμένων Εθνών. Η Άγκυρα ανακοινώνει περιοδικά πρόοδο στις διαπραγματεύσεις αυτές, αλλά η Ουκρανία και η Ρωσία δεν επιβεβαιώνουν την πρόοδο αυτή.
Η θέση της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι γνωστή, ότι τα εμπορικά πλοία μπορούν να περάσουν, αλλά θα ελέγχονται από κοινού από ρωσοτουρκικές επιθεωρήσεις για όπλα.
Αυτοί οι όροι είναι απαράδεκτοι για την Ουκρανία και έτσι μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι οι πλευρές θα μπορούσαν να καταλήξουν σε συμφωνία.
Στις 28 Ιουνίου, όμως, ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι δήλωσε ότι η «στιγμή της αλήθειας» όσον αφορά το ξεμπλοκάρισμα των ουκρανικών σιτηρών ήταν κοντά.
Παράλληλα, άρχισαν να έρχονται μηνύματα για ένα άλλο θέμα μεταφορών – τη διέλευση προς το Καλίνινγκραντ, την οποία η Λιθουανία έχει απειλήσει να εμποδίσει. Αλλά τις προάλλες υπήρξαν νέες ενδείξεις ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να αμβλύνει τους περιορισμούς.
Φυσικά, δεν μπορεί να ειπωθεί ακόμα με βεβαιότητα ότι υπάρχει μια μεγάλη κινητικότητα για τα σιτηρά και ότι η κατάσταση στο Καλίνινγκραντ και το Φιδονήσι σχετίζεται με αυτήν την κινητικότητα.
Πολλά όμως θα ξεκαθαρίσουν στο εγγύς μέλλον, ανάλογα με το πώς θα επιλυθεί η κατάσταση με τα σιτηρά στο Καλίνινγκραντ κι αν θα γίνει ένα νέο μέτωπο στη σύγκρουση Ρωσίας Δύσης.
(Ο Σπύρος Σιδέρης είναι δημοσιογράφος)
