Εν μέσω πανδημίας και με τις συνέπειές της να είναι παραπάνω από εμφανείς στην κοινωνία και την οικονομία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Κομισιόν καλούνται να λάβουν καθοριστικής σημασίας αποφάσεις για το μέλλον της Ένωσης.
Όπως και σε πολλά άλλα επίπεδα, η φετινή χρονιά είναι μια ιδιαίτερη χρονιά και για τον προϋπολογισμό της Ένωσης. Ο προϋπολογισμός του 2021 θα αποτελέσει τον πρώτο προϋπολογισμό του νέου 7ετούς Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου της Ένωσης και τον πρώτο προϋπολογισμό μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών, θα είναι καθοριστικός, καθώς θα δώσει το σήμα για την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η πολιτική της ΕΕ τα επόμενα έτη. Θα αποτελέσει ένα δείγμα γραφής, αν η ΕΕ θα καταφέρει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ανταποκριθεί στις προκλήσεις για μια δίκαιη ανάκαμψη για όλους.
Στις 21 Ιουλίου, η Σύνοδος Κορυφής συμφώνησε στο Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ, ανατρέποντας την αναλογία επιχορηγήσεων-δανείων με μείωση των επιχορηγήσεων κατά 110 δισ. ευρώ και ισόποση αύξηση των δανείων. Η απόφαση αυτή έχει ως συνέπεια τη δραστική μείωση ή και πλήρη κατάργηση των επιχορηγήσεων που προορίζονταν για τη στήριξη της υγείας, της
περιφερειακής ανάπτυξης, της φερεγγυότητας των επιχειρήσεων - ιδίως των μικρομεσαίων, της ανθρωπιστικής δράσης, της έρευνας κλπ.
Συγχρόνως, η Σύνοδος Κορυφής συμφώνησε και στο ύψος του επόμενου πολυετούς προϋπολογισμού της Ένωσης. Παρά την κρισιμότητα των καιρών και τις συνεχείς -εδώ και 2 χρόνια- επιτακτικές εκκλήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η συμφωνία της Συνόδου Κορυφής καταλήγει και πάλι σε δραστικές μειώσεις. Η απόφαση της Συνόδου Κορυφής απέχει κατά 250 δισ. από τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και είναι σημαντικά χαμηλότερη ακόμη και από το τρέχον ΠΔΠ που συμφωνήθηκε πολύ πριν το ξέσπασμα της πανδημίας.
Οι μειώσεις αυτές μεταφράζονται με τη σειρά τους σε δραστικές περικοπές σε τομείς, όπως οι πολιτικές συνοχής, η περιφερειακή ανάπτυξη, η κοινή αγροτική πολιτική, η υγεία, η έρευνα και η καινοτομία, η κατάρτιση των νέων, η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση.
Τα χρονικά περιθώρια έχουν πλέον στενέψει ασφυκτικά. Αυτό που φάνταζε με μαραθώνιο, έχει μεταλλαχθεί σε αγώνα δρόμου με αντίπαλο τις διαρκώς διογκούμενες συνέπειες της πανδημίας και την ανάγκη έγκαιρης και αποτελεσματικής παρέμβασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ωστόσο, από τα τέλη Αυγούστου, οπότε και ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις, το Συμβούλιο δεν έχει κάνει κανένα ουσιαστικό βήμα συμβιβασμού. Δεν έχουμε δει ούτε ένα βήμα για την ενίσχυση εμβληματικών προγραμμάτων και πολιτικών της Ένωσης, για τη δεσμευτική εισαγωγή νέων ίδιων πόρων που είναι απαραίτητοι για την αποπληρωμή των δανειακών υποχρεώσεων της Ένωσης που θα προκύψουν από το Ταμείο Ανάκαμψης και την αναμόρφωση των πηγών εσόδων της ΕΕ με την αποδέσμευση από τις εθνικές συνεισφορές, αλλά και για λοιπά εξαιρετικά σημαντικά ζητήματα που διαπερνούν οριζόντια τόσο τον προϋπολογισμό όσο και το Ταμείο Ανάκαμψης (όπως οι κλιματικοί στόχοι και η αιρεσιμότητα για τον σεβασμό του κράτους δικαίου, των δημοκρατικών αξιών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως προϋπόθεση για τη λήψη ευρωπαϊκών κονδυλίων).
Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι πρόκειται για συνειδητή επιλογή. Το Συμβούλιο ροκανίζει τον ελάχιστο χρόνο που έχει απομείνει επιδιώκοντας να κάμψει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τελεσίγραφα της τελευταίας στιγμής.
Παράλληλα, έχει επιδοθεί σε έναν επικοινωνιακό αγώνα διαστρέβλωσης της πραγματικότητας, κατηγορώντας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για καθυστερήσεις και πιέζοντας για συμφωνία άνευ όρων. Επιδιώκει, έτσι, να φανεί ως το επισπεύδον μέρος της διαπραγμάτευσης, παρότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι έτοιμο για διαπραγματεύσεις εδώ και 2 χρόνια ενώ το Συμβούλιο ενεργοποιήθηκε μόλις τους λίγους τελευταίους μήνες.
Η επιτηδευμένη κωλυσιεργία, η ανελαστικότητα και η επικοινωνιακή στρατηγική του Συμβουλίου έχουν, όμως, και συνένοχο. Βρίσκουν σταθερό πάτημα στην συνειδητή επιλογή της Κομισιόν να μην επιβοηθά ουσιαστικά τις διαπραγματεύσεις αλλά να σιωπά παρά τις φιλόδοξες δημόσιες δηλώσεις και στοχοθεσίες.
Όμως, όπως συμβαίνει συνήθως, οι πολιτικές και οι στοχοθεσίες καταλήγουν σε αριθμούς. Και οι αριθμοί δεν ψεύδονται. Και είναι οι αριθμοί του προϋπολογισμού που θα δώσουν θετικό ή αρνητικό, κοινωνικό ή συντηρητικό πρόσημο στις πολιτικές επιλογές της Ένωσης, υπό τη σκιά των διαρκώς εντεινόμενων προκλήσεων της ανάκαμψης των κοινωνιών και των οικονομιών μας.
* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Συντονιστής της Ευρωομάδας της Αριστεράς (GUE/NGL) στην Επιτροπή Προϋπολογισμών (BUDG) και σκιώδης εισηγητής για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, το Ταμείο Ανάκαμψης και τον Προϋπολογισμό της ΕΕ για το έτος 2021