Την τελευταία περίοδο εκδηλώνονται σαφείς μεταβολές του ψυχισμού των πολιτών απέναντι στην πανδημία και τη διαχείρισή της. Αν στρέψει κανείς το βλέμμα στη συμμετοχή σε συγκεντρώσεις, στα ποιοτικά στοιχεία των δημοσκοπήσεων, στις συμπεριφορές ένθεν και ένθεν στα social media αλλά ακόμη και στον ίδιο τον κοινωνικό του περίγυρο δεν μπορεί παρά να διαπιστώσει μια εικόνα αλλαγής.
Αξίζει, λοιπόν, να επιχειρήσουμε μια καταγραφή αυτών των μετατοπίσεων καθώς και των συνθηκών που φαίνεται να τις καλλιεργούν.
Η ματαίωση των προσδοκιών: Σύμφωνα με τον μύθο, όταν άνοιξε το Κουτί της Πανδώρας μαζί με τα υπόλοιπα δεινά του κόσμου βρέθηκε και η ελπίδα. Αυτό συνέβη διότι οι συνεχείς ματαιωμένες ελπίδες μπορούν να καταρρακώσουν τους ανθρώπους. Εδώ και μήνες οι πολίτες, οι εργαζόμενοι, οι επιχειρηματίες ακούν για «φως στο τούνελ», για «σχέδιο επιστροφής στην κανονικότητα», για «σταδιακό άνοιγμα δραστηριοτήτων» αλλά στη συνέχεια επιβάλλονται αυστηρότερα μέτρα. Το αποτέλεσμα; Βρισκόμαστε στην πιο επικίνδυνη έξαρση της πανδημίας αλλά λίγοι πιστεύουν τον «ψεύτη βοσκό» που προειδοποιεί ότι οι επόμενες δύο εβδομάδες θα είναι δύσκολες…
Αρνητές, «ξερόλες» και κριτικοί πολίτες: Στο πρώτο lockdown, πέρυσι τον Μάρτιο, η κριτική στον τρόπο διαχείρισης της πανδημίας αντιμετωπίστηκε ως επί τω πλείστον ως υποκινούμενη από αρνητές.
Προϊόντος του χρόνου οι επικριτές του χαρακτήρα των μέτρων αποδοκιμάστηκαν συλλήβδην ως «ξερόλες» που θέλησαν να υποκαταστήσουν τους επιστήμονες. Σήμερα, όμως, φαίνεται πως όλο και μεγαλύτερη μερίδα πολιτών ασκεί κριτική με βάση όσα ακούει από τους ίδιους τους επιστήμονες της Ελλάδας και του εξωτερικού αλλά και με γνώμονα την επίτευξη των στόχων που θέτει η ίδια η πολιτεία.
«Κόπωση» των επιστημόνων: Καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας οι ειδικοί προειδοποιούσαν για την επικείμενη κούραση των πολιτών από τον συνεχή εγκλεισμό. Εσχάτως, όμως, προέκυψε φαινόμενο «κόπωσης» των ίδιων των μελών της επιστημονικής επιτροπής. Πριν το παραδεχτεί η ίδια η καθηγήτρια Αναστασία Κοτανίδου το είχαν αντιληφθεί μόνοι τους οι πολίτες. Από την εντεινόμενη «κακοφωνία» των δηλώσεων της τελευταίας περιόδου μέχρι την ασθενή αντίσταση της επιτροπής σε πολιτικές πιέσεις.
Μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα: Απαραίτητη προϋπόθεση για να τηρήσει κανείς οποιονδήποτε κανονισμό είναι το αίσθημα δικαιοσύνης πως ισχύουν τα ίδια για όλους. Η παραβίαση της σειράς εμβολιασμού από ημετέρους (δήμαρχοι, πρυτάνεις, υπουργοί κλπ) αλλά και οι παρασπονδίες του ίδιου του πρωθυπουργού σε Πάρνηθα και Ικαρία διαβρώνουν αυτό το αίσθημα. Το χειρότερο; Αντί να αποπέμπονται οι πρωτοκλασάτοι, διαγράφονται μόνον άγνωστα κομματικά στελέχη. Αυτό ενισχύει την αίσθηση ότι η παραβίαση των κανόνων είναι συστημική και ατιμώρητη. Το πιο λάθος μήνυμα την πιο λάθος ώρα!
Το φορτίο της καταστολής: Σύμφωνα με τον λέκτορα του Πανεπιστημίου του York, Παύλο Βασιλόπουλο, από την αρχή της πανδημίας οι ειδικοί πρότειναν στις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν ήπια μέσα αστυνόμευσης «ώστε να αποφευχθεί η αίσθηση του ελέγχου και της επιβολής που θα οδηγούσε σε κοινωνική έκρηξη και εκτεταμένη απείθεια λόγω και της μεγάλης ψυχολογικής επιβάρυνσης που τα μέτρα επιφέρουν». Στην Ελλάδα έγινε ακριβώς το αντίθετο. Όσο πιο αυστηρά γίνονταν τα μέτρα, τόσο πιο ασφυκτικός έγινε και ο έλεγχος σε δραστηριότητες που δεν επιβαρύνουν υγειονομικά. Η μοναδική δυνατή διέξοδος των πολιτών, η βόλτα στην πλατεία, αρχικά ενοχοποιήθηκε και στη συνέχεια κατεστάλη αδικαιολόγητα - όχι μόνο στη Νέα Σμύρνη. Η συνθήκη αυτή ενισχύει αναίτια και επικίνδυνα το διογκούμενο αίσθημα αδιεξόδου. Και κινητοποιεί περισσότερο τους νέους και τις παραγωγικές ηλικίες.
Οι παραπάνω παρατηρήσεις επιχείρησαν να αποτυπώσουν τη στιγμή σε μια κατάσταση δυναμική. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα αποκρυσταλλωθούν οι στάσεις της κοινής γνώμης απέναντι στη διαχείριση της πανδημίας. Κανείς δεν γνωρίζει άλλωστε πώς θα εξελιχθεί η ίδια η πανδημία. Το μόνο βέβαιο είναι ότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα συνεχίσει να τραυματίζει τον ψυχισμό μας για πολύ καιρό ακόμη. Ας πάψουμε, λοιπόν, να την αντιμετωπίζουμε με ορίζοντα δύο εβδομάδων.
(Ο Μιχάλης Χατζηκωνσταντίνου είναι δημοσιογράφος)