Ο Εμμανουέλ Μακρόν για χρόνια αποτέλεσε ένα σημείο αναφοράς για μια ετερόκλητη ομάδα ευρωπαϊστών, φιλελεύθερων δεξιών αλλά και πρώην στελεχών του ΠΑΣΟΚ που αυτό-προσδιορίζονται ως κεντρώοι, όχι πάντα για τους ίδιους λόγους. Για τους πρώτους, το ευρωπαϊκό όραμα του Μακρόν, όπως το διατύπωσε ειδικά με την ομιλία του στην Σορβόνη το 2017 φάνηκε, και δικαίως, ως το μόνο συγκροτημένο αφήγημα για την επόμενη μέρα μιας Ευρώπης εξουθενωμένης από την κρίση και συρρικνωμένης μετά το Brexit. Ο Μακρόν απάντησε στην κατάσταση αυτή με φυγή προς τα μπροστά, με ακόμη περισσότερη Ευρώπη πολιτικά, οικονομικά, αμυντικά. Η ίδια η έννοια της «στρατηγικής αυτονομίας» της ΕΕ έγινε και παραμένει σημαία του.
Για τους φιλελεύθερους, σημείο έλξης ήταν το οικονομικό του πρόγραμμα με βαθιές μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές που θα αναμόρφωναν ένα παλαιωμένο και αναποτελεσματικό οικονομικό μοντέλο. Για τους δε τρίτους, ήταν η έμφαση του για το τέλος της διάκρισης δεξιάς- αριστεράς και την εισαγωγή μιας νέας πολιτικής διαίρεσης που εξυπηρετούσε ιδιαίτερα και τους ίδιους: αυτή ανάμεσα σε λαϊκιστές και προοδευτικούς.
Σήμερα, ένα χρόνο πριν τις γαλλικές εκλογές και μια εκλογική μάχη που προβλέπεται ιδιαίτερα σκληρή ανάμεσα στον Μακρόν και την Λεπέν, τα πράγματα δείχνουν διαφορετικά.
Οι επιλογές Μακρόν δείχνουν ότι τελικά στην πολιτική δεν μπορείς παρά να διαλέξεις στρατόπεδο και οι επιλογές είναι μονάχα δυο: δεξιά ή αριστερά. Και ο ,πριν μερικά χρόνια, πολλά υποσχόμενος Πρόεδρος επέλεξε τη δεξιά.
Δύο είναι τα κρίσιμα σημεία: το οικονομικό του πρόγραμμα και η μεταφορά της πολιτικής σύγκρουσης στο ταυτοτικό πεδίο. Και εξηγούμαι:
Στις εκλογές του 2017 ο Μακρόν έσπασε όλες τις κομματικές γραμμές οικοδομώντας μια συμμαχία των πιο μορφωμένων, πιο παραγωγικών, πιο εύπορων στρωμάτων της γαλλικής κοινωνίας, που Γάλλοι διανοούμενοι αποκάλεσαν «αστικό μπλοκ». Η υπόσχεση του ήταν για βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές, για ενίσχυση της ανάπτυξης και μείωση της ανεργίας, όλα αυτά με περισσότερη Ευρώπη και αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις κοινωνικές αξίες.
Όταν όμως προσπάθησε να εφαρμόσει το φιλελεύθερο πρόγραμμα του των διαρθρωτικών αλλαγών οι μάσκες έπεσαν: έγιναν άμεσα αντιληπτές οι δραματικές επιπτώσεις για τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα και τη διεύρυνση των ανισοτήτων. Αυτό οδήγησε σε έντονές αντιδράσεις με κορυφαία το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, που αντέχει ακόμη. Η αντίδραση του Προέδρου ήταν η βίαιη καταστολή και ο περιορισμός των ελευθεριών.
Πιο πρόσφατα, μετά τη δολοφονία του καθηγητή Πατύ από ισλαμιστή, ο Μακρόν έκανε το δεύτερο βήμα. Για χρόνια υπήρχε στη Γαλλία η συζήτηση αν το Ισλάμ είναι συμβατό με τις κοσμικές αξίες της Γαλλικής Δημοκρατίας. Ο «αντι-αποσχιστικός νόμος» που πέρασε πρόσφατα ουσιαστικά καλεί τους Γάλλους πολίτες να επιλέξουν στρατόπεδο, πλήττοντας την πολυπολιτισμικότητα της γαλλικής κοινωνίας. Πλέον, στη θέση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ο Μακρόν δείχνει να προωθεί την γαλλική ταυτότητα και τις αξίες που απορρέουν από αυτή αλλά και να κηρύσσει την ασυμβατότητα της με το Ισλάμ, περιθωριοποιώντας χιλιάδες Γάλλους μουσουλμάνους πολίτες. Το πόσο επικίνδυνη είναι μια τέτοια προσέγγιση για τη Δημοκρατία είναι προφανές.
Οι νεοφιλελεύθερες αλλαγές με αυταρχικό πρόσημο, η βίαιη καταστολή κάθε κοινωνικής αντίδρασης (ας θυμηθούμε τον πρόσφατο νόμο που απαγορεύει οποιαδήποτε καταγραφή αστυνομικού ακόμη και εάν αυτός προβαίνει σε υπέρβαση καθήκοντος ή παράνομη ενέργεια) αλλά και η έμφαση στις γαλλικές αξίες και τη γαλλική ταυτότητα έναντι του Ισλάμ τοποθετούν πλέον το Μακρόν και το κόμμα του καθαρά στη δεξιά, την οποία προσπαθεί να αλώσει και εν μέρει το έχει πετύχει. Δεν μπορεί πλέον κανείς λοιπόν να ισχυρίζεται ότι ο Μακρόν δεν είναι ούτε δεξιά ούτε αριστερά. Έχει επιλέξει στρατόπεδο και έτσι θα πορευθεί στις επερχόμενες εκλογές.
Ο ίδιος θεωρεί την Λεπέν «μη εκλόγιμη» και τη νίκη του στο δεύτερο γύρο σίγουρη. Ας θυμίσουμε όμως ότι και ο Τραμπ είχε θεωρηθεί μη εκλόγιμος. Κατάφερε όμως και έκανε την έκπληξη, με δραματικές συνέπειες για την ίδια του τη χώρα αλλά και όλο τον κόσμο.
Δυστυχώς, με την εκκωφαντική απουσία του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος αλλά και μιας Αριστεράς με σύγχρονο λόγο και δράση όλα δείχνουν ότι στο δεύτερο γύρο θα έχουμε πάλι μια μονομαχία Μακρόν Λεπέν. ‘Όμως πια οι μάσκες έχουν πέσει, και ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος δεν αισθάνεται ότι έχει κάποιο διακύβευμα σε αυτή την αντιπαράθεση. Η πολιτική του Μακρόν αγνόησε τα λιγότερα ευνοημένα στρώματα, τους μικρομεσαίους, τους νέους, τους ανέργους. Πολλοί από αυτούς δηλώνουν ότι δεν σκοπεύουν να πάνε να ψηφίσουν σε ένα δεύτερο γύρο με Μακρόν και Λεπέν. Η Γαλλία βουλιάζει σε μια κοινωνική, πολιτική κρίση αλλά και κρίση αξιών και προσανατολισμού με αβέβαιη εξέλιξη. Και εδώ δεν μιλάμε για μια μικρή χώρα αλλά για τον ένα από τους δυο πυλώνες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Για να ξαναγυρίσω λοιπόν στα καθ’ ημάς: ας είναι πιο προσεκτικοί οι ενθουσιώδεις «μακρονιστές» της χώρας. Μας αρέσει ή όχι,ο άξονας αριστεράς- δεξιάς παραμένει κυρίαρχος και καθοριστικός, όσο και αν σε ορισμένες συγκυρίες μπορεί παροδικά οι διαχωριστικές γραμμές να θολώνουν. Στη τελική, πάντα οι πολιτικές επιλογές είναι προς τη μια ή την άλλη πλευρά, πάντα μια πολιτική επιλέγεται. Ο «υπεράνω κομματικών γραμμών Μακρόν» δεν είναι παρά μια φενάκη. Για όλους και πρωτίστως για το γαλλικό λαό.
Η Μαριλένα Κοππά είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο