Μετά τις διαρροές για το περιεχόμενο των διατάξεων που περιέχει το νέο εργασιακό νομοσχέδιο, αλλά και την επιβεβαίωση πολλών από αυτών από τον ίδιο τον Υπουργό, όπως ήταν λογικό, υπήρξε μεγάλο κύμα αντίδρασης. Η κυβέρνηση απάντησε στην κριτική, που ασκήθηκε, με το δίλημμα «πρόοδος ή καθήλωση», και με ένα δελτίο τύπου που επιχειρούσε να πείσει ότι το σύνολο των διατάξεων είναι προς όφελος των εργαζομένων.
Μάλιστα η κυβερνητική γραμμή φτάνει στο σημείο να ισχυριστεί ότι με τη διάταξη που προβλέπει εργασία έως και 10 ώρες την ημέρα χωρίς πρόσθετη αμοιβή, θεσπίζει για πρώτη φορά την δυνατότητα τετραήμερης εργασίας χωρίς μείωση αποδοχών, καθώς θα μπορεί ο εργαζόμενος να αιτηθεί προς τον εργοδότη να εργάζεται 4 φορές την εβδομάδα με δεκάωρο ωράριο και να αναπαύεται 3 μέρες. Μάλιστα τονίζουν οι κυβερνητικοί κύκλοι ότι η διευθέτηση ωραρίου θα γίνεται μετά από αίτηση του εργαζομένου και μόνο, εφόσον αυτός επιθυμεί. Προφανώς και η πραγματικότητα δεν είναι αυτή.
Σε μία χώρα με συστημική ανεργία άνω του 20% και με αδρανοποιημένους τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, ο εργοδότης μπορεί εύκολα να εξασφαλίσει τη συναίνεση του εργαζομένου λόγω της ενισχυμένης θέσης του στον συσχετισμό ισχύος. Την ώρα που ο εργαζόμενος θα καλείται να αποφασίσει αν θα συναινέσει στην διευθέτηση ωραρίου, θα επικρέμαται πάνω από το κεφάλι του η δαμόκλειος σπάθη της απόλυσης. Να προσθέσουμε ότι η σημερινή κυβέρνηση, αμέσως μετά την εκλογή της, κατήργησε την υποχρέωση αιτιολόγησης της απόλυσης που είχε θεσπίσει η προηγούμενη κυβέρνηση.
Το επιχείρημα των κυβερνητικών κύκλων (παράγραφος 5 του δελτίου τύπου της κυβέρνησης) ότι στην πράξη παραβιάζεται από πολλές επιχειρήσεις το οκτάωρο και το πενθήμερο, αφ’ ενός δημιουργεί κακό προηγούμενο, αφού πρώτη φορά η πολιτεία ομολογεί επίσημα την απόλυτη αδυναμία της, αλλά και την έλλειψη πολιτικής βούλησης να ελέγξει την εργοδοτική αυθαιρεσία, αφ’ ετέρου δεν μπορεί να αποτελεί λόγο για τη νομιμοποίηση των αυθαιρεσιών, που θεσπίζεται με τις υπό ψήφιση διατάξεις. Η κυβέρνηση δηλώνει δηλαδή «αφού δεν μπορώ να ελέγξω την τήρηση των ωραρίων, ψηφίζω ένα νόμο που επιτρέπει την εργασία άνω των 8 ωρών χωρίς πρόσθετη αμοιβή». Πρόοδος 100%!
Μέσα στο νομοσχέδιο υπάρχει διάταξη που καταργεί την υποχρέωση επαναπρόσληψης του εργαζομένου, αν η απόλυση του κριθεί άκυρη από τα δικαστήρια. Σήμερα σε περίπτωση, που το δικαστήριο κρίνει άκυρη την απόλυση εργαζομένου ως παράνομη ή ως καταχρηστική, ο εργοδότης υποχρεούται αφ’ ενός να καταβάλλει στον εργαζόμενο τους μισθούς υπερημερίας από την ημέρα της απόλυσης έως και την ημέρα έκδοσης της δικαστικής απόφασης, αφ’ ετέρου δε να το επαναπροσλάβει στην ίδια θέση εργασίας, αφού η απόλυση ως άκυρη θεωρείται ως μη γενόμενη. Με την υπό ψήφιση διάταξη θα αποφεύγει την επαναπρόσληψη υπό τον όρο καταβολής επιπρόσθετης αποζημίωσης, ανάλογης με την οικονομική δυνατότητα της επιχείρησης. Σε περίπτωση που τα «οικονομικά» της επιχείρησης δεν το επιτρέπουν, δεν θα καταβάλλεται αποζημίωση. Ο εργοδότης, λοιπόν, που αποφασίζει μια απόλυση θα γνωρίζει εκ των προτέρων ότι έχει «ξεμπερδέψει» με το εργαζόμενο και ότι στο χειρότερο σενάριο θα πρέπει να πληρώσει «κάτι παραπάνω».
Σε άλλη διάταξη θεσπίζεται η εντός τεσσάρων μηνών δυνατότητα διόρθωσης της λανθασμένης δήλωσης της απόλυσης, προκειμένου να θεραπευθεί αναδρομικά η ακυρότητα της. Έως σήμερα η μη τήρηση ορθού έγγραφου τύπου συνεπαγόταν την ακυρότητα της απόλυσης. Η προθεσμία για κατάθεσης αγωγής για άκυρη απόλυση είμαι τρίμηνη. Συνεπώς, θα μπορεί ο εργοδότης αν στο τρίμηνο του επιδοθεί αγωγή από τον εργαζόμενο για άκυρη απόλυση, να διορθώνει εντός τετραμήνου (δηλαδή θα έχει και έναν επιπλέον μήνα) τη διατύπωση, ώστε η απόλυση να θεωρείται νόμιμη. Πρωτοφανές προνόμιο υπέρ των εργοδοτών…
Και όλα αυτά λίγες μόλις μέρες πριν την Εργατική Πρωτομαγιά, καθιερωμένη απεργία, καθώς τον Μάη του 1886 τα εργατικά συνδικάτα στο Σικάγο ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας ωράριο εργασίας στις 8 ώρες και καλύτερες συνθήκες εργασίας, με σύνθημα «Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο».
Οι παραπάνω τρείς διατάξεις που απελευθερώνουν πλήρως τις απολύσεις σε μια χώρα, που έχει ανεργία 20%, θεωρούνται «πρόοδος», ενώ η καταβολή πρόσθετων αμοιβών, όταν ο εργαζόμενος εργάζεται παραπάνω ώρες, θεωρείται στρέβλωση και «καθήλωση».
Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας επαναλαμβάνει διαρκώς ότι το επερχόμενο κύμα ευελιξίας θα βοηθήσει στην καταπολέμηση της ανεργίας. Γιατί, όμως, ο εργοδότης να προσλάβει επιπλέον προσωπικό όταν αυξάνεται ο κύκλος εργασιών του, αφού μπορεί βάσει των δυνατοτήτων που χορηγεί η νέα διάταξη, να απασχολεί το ήδη υπάρχον προσωπικό του περισσότερες ώρες χωρίς μάλιστα πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση; Πώς θα διατηρήσει μια επιχείρηση αξιοπρεπώς αμειβόμενες θέσεις εργασίας, όταν γνωρίζει πως μπορεί ελεύθερα και χωρίς προϋποθέσεις να απολύει όποτε θέλει;
Η αδρανοποίηση των ελεγκτικών μηχανισμών, που λαμβάνει χώρα «συνειδητά» τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, θεωρείται πρόοδος, ενώ η τήρηση της νομιμότητας «καθήλωση».
Η «πρόοδος» στις εργασιακές σχέσεις προϋποθέτει σύγκλιση στην πράξη με την ανεπτυγμένη Ευρώπη στον τομέα του σεβασμού των εργαζομένων, της καταπολέμησης της υποδηλωμένης και υποαμειβόμενης εργασίας και στην κοινωνική συμφωνία μεταξύ εργαζομένων και επιχειρήσεων για τον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας. Οι επιχειρήσεις οφείλουν να δεσμευθούν στην διατήρηση των θέσεων εργασίας και την αλλαγή κουλτούρας σε σχέση με τον σεβασμό της εργασίας και οι εργαζόμενοι να δεσμευθούν αντίστοιχα για υψηλή παραγωγικότητα.
Το κράτος οφείλει να εκμεταλλευθεί το ευνοϊκό χρηματοδοτικό περιβάλλον του Ταμείου Ανάκαμψης να οργανώσει την κοινωνική συμφωνία μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας και να επαναπροσανατολίσει την Παιδεία στην τεχνολογική κατεύθυνση, ώστε αυτή να συγχρονιστεί χωρίς να απολέσει το ανθρωπιστικό της υπόβαθρο, στο νέο ζητούμενο παραγωγικό μοντέλο. Τα επαγγέλματα του μέλλοντος είναι αυτά που συνδέονται με την ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, την βιοτεχνολογία, την υπολογιστική γλωσσολογία, την big data analysis, την παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών μέσω καινοτόμων τεχνολογιών και επικοινωνιών (Fin Tech) και τους κλάδους της πράσινης ενέργειας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Εκεί θα κριθεί το στοίχημα της προόδου ως άμεσα συνυφασμένο με την μείωση των ανισοτήτων και την παροχή ευκαιριών για κοινωνική κινητικότητα μέσω της εργασίας και της μόρφωσης.
Οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης είναι ακριβώς στον αντίποδα της πολιτικής που ξετυλίγεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και συγκεκριμένα στην Ισπανία, όπου το κράτος επιδοτεί πιλοτικό πρόγραμμα ενίσχυσης των επιχειρήσεων ώστε αυτές να επιβάλλον τετραήμερη εργασία χωρίς μείωση αποδοχών.
Όσο η κυβέρνηση ιδεοληπτικά αρνείται να αναγνωρίσει ότι η εργασία είναι αυτή που παράγει τον πλούτο και την βλέπει μόνο ως κόστος που προσπαθεί να το μειώσει, τόσο η χώρα θα βυθίζεται στην ύφεση και θα εξανεμίζονται οι παραγωγικές της δυνατότητες…
Ο Κώστας Δ. Τσουκαλάς είναι δικηγόρος