Η πανδημία του COVID-19 υπενθύμισε στον κόσμο την τρωτότητα απέναντι σε απρόβλεπτους παράγοντες και έδειξε πόσοι κίνδυνοι υπάρχουν και πόσο γρήγορα μεταδίδονται από τη μεγάλη εξάρτηση των χωρών μεταξύ τους. Οι επιπτώσεις της πανδημίας έδειξαν ότι υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες στη διεθνή κοινότητα για αντιμετώπιση κρίσεων υγείας (2,5 εκατ. νεκροί) και επιπλέον τόνισαν τις αβεβαιότητες για την πορεία της οικονομίας, τη διακυβέρνηση, τη γεωπολιτική και τις τεχνολογίες.
Οι τάσεις παγκόσμια
Τα επόμενα χρόνια, όλες οι εκτιμήσεις δείχνουν, ότι η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει προκλήσεις μεγάλης έντασης από την κλιματική αλλαγή μέχρι την επίδραση των νέων τεχνολογιών και τις οικονομικές κρίσεις.
Η πρόσφατη πανδημία, αποδείχτηκε η σημαντικότερη ανατάραξη, παγκόσμια, από την εποχή του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και επηρέασε την υγεία, την οικονομία, την πολιτική και την ασφάλεια, με επιπτώσεις για τα επόμενα χρόνια.
Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή πιθανότατα θα επηρεάσουν τη διατροφή και το νερό, θα αυξήσουν τις μεταναστευτικές ροές, θα εμφανίσουν νέες ασθένειες.
Οι νέες τεχνολογίες θα μειώσουν τις θέσεις εργασίας, σε ορισμένους τομείς, θα επηρεάσουν τη βιομηχανική παραγωγή καθώς και όποιες δουλειές γίνονται ακόμη χειρωνακτικά.
Τα lockdowns, οι καραντίνες, το κλείσιμο των συνόρων, επηρεάζουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες, αυξάνουν τα χρέη και αναγκάζουν τις κυβερνήσεις να επέμβουν στην οικονομία. Ο εθνικισμός και η πόλωση αυξάνεται.
Η φτώχεια διευρύνεται και άρχισαν να επιστρέφουν ασθένειες όπως η ελονοσία, η πολιομυελίτιδα κ.α.
Η αλληλεξάρτηση – το κλίμα
Ο χειρισμός μηχανημάτων/συσκευών μέσω ίντερνετ (internetofthings) χρησιμοποιείται σε 10 δις συσκευές, το 2025 θα καλύπτει 64 δις συσκευές. Αυτό θα επηρεάσει τις συνθήκες ζωής αλλά θα καταστήσει και τους πολίτες δέσμιους των εταιρειών ίντερνετ αλλά και των κυβερνήσεων που θα θελήσουν να ελέγχουν τους πολίτες τους.
Θα χρειαστεί προσαρμογή των κρατών για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Κάποια μέτρα θα είναι ευκολότερα όπως αναδασώσεις και κάποια δυσκολότερα όπως μετακινήσεις πληθυσμών που ζουν παραλιακά για να μη πληγούν από την άνοδο της θάλασσας. Για άλλα φαινόμενα όπως καταιγίδες μεγάλης έντασης, φονικές πυρκαγιές, ξηρασίες και πλημμύρες, οι λύσεις δεν θα είναι εύκολες.
Οι αντιδράσεις
Το διεθνές σύστημα κινείται για την ώρα χωρίς πυξίδα και οι διεθνείς κανόνες λείπουν ή αγνοούνται.
Οι ανισότητες θα μεγαλώσουν ανάλογα με τις τεχνολογικές δυνατότητες που θα έχουν οι διάφορες μερίδες της κοινωνίας. Οι κοινωνικές εντάσεις εντείνονται.
Από την Βηρυτό μέχρι τις Βρυξέλλες και την Λατινική Αμερική ο κόσμος διαμαρτύρεται γιατί οι βασικές τους ανάγκες είναι περισσότερες από αυτά που τους παρέχουν οι κυβερνήσεις. Αυτές οι ανισορροπίες δεν μπορούν να καλυφθούν από τα παλαιά μοντέλα διακυβέρνησης. Οι αναπτυγμένες ή υπό ανάπτυξη χώρες πλήττονται από χαμηλή οικονομική ανάπτυξη, διεύρυνση των κοινωνικών διαφορών και από πολιτική παράλυση. Οι ανισότητες αυξήθηκαν και όταν περάσει η πανδημία πολλές οικογένειες θα έχουν καταστραφεί ενώ η ‘’ψηφιακή διαφορά’’ θα έχει κάνει περισσότερο αισθητή την παρουσία της.
Η αντιμετώπιση της πανδημίας μείωσε την εμπιστοσύνη των πολιτών στις κυβερνήσεις και κάποιες από αυτές έλαβαν αντιδημοκρατικά μέτρα.
Και τώρα θα μου πείτε ότι αυτά τα λένε κάποιοι κινδυνολόγοι, αριστερής προέλευσης, που φαντάζονται κοινωνικές αλλαγές.
Δεν είναι έτσι. Τα γράφει η έκθεση του αμερικανικού κυβερνητικού National Intelligence Council για τις παγκόσμιες τάσεις (Global Trends) μέχρι το 2040 και η οποία εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2021.
Και εδώ…κίνηση στα βράχια
Φυσικά, δεν υπάρχει κάποια αντίστοιχη έκθεση για τα ελληνικά δεδομένα, Οι κυβερνητικές εξαγγελίες κινούνται ακριβώς σε κατεύθυνση διεύρυνσης των προβλημάτων. Για παράδειγμα, αντί να πάρει μέτρα μείωσης των ανισοτήτων, μειώνει τη φορολογία για τους πλούσιους, τα χρήματα του Ταμείου Ανάπτυξης θα οδηγηθούν στην οικονομική ολιγαρχία και αντί να ενισχυθούν οι κρατικές δομές υγείας, να προστατευθούν τα κοινά αγαθά και να μειωθούν τα χρέη των πολιτών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, προσβλέπει σε περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις. Αντί να πάρει μέτρα προστασίας της εργασίας, ενισχύει την αυθαιρεσία του μεγάλου και εν πολλοίς αφορολόγητου κεφαλαίου, καταργεί το 8ωρο, θεσμοθετεί τις ατομικές συμβάσεις και αποδυναμώνει την εργατική δύναμη.
Οι προειδοποιήσεις της παραπάνω μελέτης για εμφάνιση μεγάλων προβλημάτων την επόμενη εικοσαετία δεν αφορούν μόνο την μητρόπολη του καπιταλισμού.<Ισχύουν προφανώς και για τη χώρα μας. Και η περαιτέρω φτωχοποίηση και η εμφάνιση κοινωνικών εντάσεων ισχύει επίσης.
Ο Ν. Τόσκας είναι Υποστράτηγος (ε.α.), πρώην Υπουργός