Έχει γίνει σχεδόν κανόνας ότι κάθε φορά που γίνονται ανταλλαγές επισκέψεων υψηλού επιπέδου μεταξύ Αλβανίας και Τουρκίας, η συζήτηση για το βάρος αυτής της σχέσης επανεμφανίζεται στο προσκήνιο, εστιάζοντας περισσότερο στα επιμέρους ονόματα και στη σύνδεση με την πολιτική της ημέρας, παρά στη διάσταση της σχέσης μεταξύ των κρατών και των λαών μας.
Η Αλβανία και η Τουρκία είναι φιλικές χώρες με αλληλένδετη ιστορία και αλληλένδετες ανθρώπινες σχέσεις. Η Τουρκία είναι ένας στρατηγικός περιφερειακός εταίρος για την Αλβανία, όχι μόνο λόγω της ιστορίας μεταξύ των δύο λαών μας, αλλά και για την προβολή ισχύος που έχει η Τουρκία, ως μέλος του ΝΑΤΟ, της G-20, στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το 2013, συμπεριλάβαμε την Τουρκία στον κατάλογο των στρατηγικών εταίρων στην περιοχή, στο κυβερνητικό μας πρόγραμμα. Εκείνη την εποχή, η απόφαση αυτή προκάλεσε πολλές παρεξηγήσεις. Αλλά, ακόμη και σήμερα, με όλη τη δύναμη που μου επιτρέπει να έχω την εμπειρία μου σε αυτό το θέμα, πιστεύω ότι η απόφασή μας ήταν σωστή.
Οι τουρκικές επενδύσεις κατέχουν σημαντικό μερίδιο των ξένων επενδύσεων στην Αλβανία. Η Τουρκία είναι ένας από τους κύριους εμπορικούς εταίρους, αν και το εμπορικό έλλειμμα είναι βαθύ όσον αφορά τις εξαγωγές μας προς την Τουρκία. Η τουρκική βοήθεια για τον εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεων και την αύξηση των ικανοτήτων ασφαλείας κατά τη διάρκεια αυτών των τριών δεκαετιών έχει επίσης αποδειχθεί πολύτιμη.
Ειδικότερα, η δέσμευση της Τουρκίας ξεχωρίζει σε δύσκολες ημέρες για την Αλβανία, όπως τα τραγικά γεγονότα του 1997, η βοήθεια για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης ως αποτέλεσμα του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο, κατά τα έτη 1998-1999, η βοήθεια για την αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης και των καταστροφικών συνεπειών του σεισμού του 2019, η υγειονομική βοήθεια κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, καθώς και η πολύτιμη συμβολή στη διαδικασία ανοικοδόμησης, προσθέτοντας αξία στη φιλία μεταξύ των δύο λαών μας.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, μπορεί να ειπωθεί ότι η επισημοποίηση της στρατηγικής μας εταιρικής σχέσης με την Τουρκία είναι μια καθυστερημένη πράξη. Αρκεί να υπενθυμίσουμε εδώ το γεγονός ότι η Τουρκία έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο συνεργασίας υψηλού επιπέδου με 27 διαφορετικές χώρες του κόσμου, σύμφωνα με το προφίλ της ως διηπειρωτικής χώρας. Στρατηγική εταιρική σχέση δεν σημαίνει ευθυγράμμιση των οραμάτων ή εξάλειψη των διαφορών, αλλά συνεπάγεται την ανάγκη συμμετοχής σε πιο δομημένες διαδικασίες διαλόγου όπου εξετάζονται και υλοποιούνται τα συμφέροντα των μερών. Για παράδειγμα, υπάρχει Συμβούλιο Υψηλού Επιπέδου μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας από το 2010, ενώ οι διαφορές μεταξύ των χωρών αυτών είναι πασίγνωστες.
Παρά τη στρατηγική σχέση, η Αλβανία και η Τουρκία δεν ευθυγραμμίζονται σε όλα τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας. Σε πολλές περιπτώσεις στη διεθνή σκηνή, η Αλβανία και η Τουρκία είχαν διαφορετικές θέσεις. Είναι γνωστό ότι η λήψη αποφάσεων της Αλβανίας ευθυγραμμίζεται πάντα με την ΕΕ και προσανατολίζεται από τις διεθνείς δεσμεύσεις. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τις πολιτισμικές διαφορές μεταξύ μας που μεταφράζονται σε κράτος-θρησκεία-έθνος-πολιτική ιδεολογία, σχέσεις. Ως εκ τούτου, από τη μία πλευρά, θα πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για την υποστήριξη που μας παρέχει η Τουρκία, αλλά από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην επιτρέψουμε τη μεταφορά της επιρροής της εσωτερικής πολιτικής στις διακρατικές σχέσεις.
Οι επικριτές της εμπλοκής της Τουρκίας στην περιοχή την τοποθετούν λανθασμένα στο ίδιο καλάθι με την εμπλοκή εξωτερικών δυνάμεων, οι οποίες επιδιώκουν διασπαστικές ατζέντες στην περιοχή μας. Γεωγραφικά, ένα τμήμα της επικράτειας της Τουρκίας, με εξαιρετική πολιτική επιρροή, αποτελεί μέρος των Βαλκανίων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία και τα Βαλκάνια μοιράζονται την εμπειρία του εκσυγχρονισμού, του εξευρωπαϊσμού, της οικοδόμησης του έθνους και του κράτους, η οποία συνοδεύεται από αβεβαιότητα και τραύματα. Τα Βαλκάνια ήταν απαραίτητα για την αλληλεπίδραση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη Δύση και τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού. Μετά τη δημιουργία εθνικών κρατών στα Βαλκάνια που συνόδευσε την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Τουρκία συνέχισε τη διμερή και πολυμερή εμπλοκή της στην περιοχή, παρά τα κύματα της γεωπολιτικής.
Ως μέλος του ΝΑΤΟ, υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ και κυρίως ως συμβαλλόμενο μέρος της τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ, η Τουρκία βλέπει με ενδιαφέρον την ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, επίσης ως ευκαιρία για επέκταση της αγοράς. Η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα, τρία κράτη μέλη της ΕΕ και μέρος των Βαλκανίων, καθιστούν την Τουρκία έναν από τους κύριους εισαγωγείς.
Οι περίπλοκες σχέσεις με τη Δύση, το πάγωμα της διαδικασίας ένταξης στην ΕΕ και οι δραματικές εξελίξεις γύρω από την Τουρκία έχουν φυσικά ξυπνήσει εκ νέου τις αυτοκρατορικές παρορμήσεις της τελευταίας. Συμπτωματικά ή όχι, το πάγωμα της διαδικασίας εξευρωπαϊσμού της Τουρκίας συμπίπτει τώρα με το πάγωμα της διαδικασίας εξευρωπαϊσμού των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Παρά την επίδραση των παραπάνω τάσεων στην Τουρκία και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, η θεσμική αλληλεπίδραση, οι πολιτικές σχέσεις και οι οικονομικές ανταλλαγές με την ΕΕ παραμένουν σταθερές. Αυτό δημιουργεί χώρο για μεγαλύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας και στην περιοχή μας, θεωρώντας τον ρόλο της συμπληρωματικό με αυτόν της ΕΕ.
Εξεταζόμενες σε αυτό το πλαίσιο, οι διμερείς μας σχέσεις δεν θα πρέπει να εξετάζονται υπό το πρίσμα της πολιτικής της ημέρας, καθώς η σχέση αυτή ενισχύεται περαιτέρω εάν βασίζεται στο αμοιβαίο συμφέρον και τις εκατέρωθεν ανάγκες, εδραιώνοντας το ευρωπαϊκό μας ανήκειν και την κοσμικότητα, που αποτελούν το DNA του έθνους μας.
(Ο Ντιτμίρ Μπουσάτι, είναι πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Αλβανίας. Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από το αλβανικό περιοδικό Νewsbom)
