Εδώ και δεκαετίες, η βιομηχανία πλαστικών και οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες, προσπαθούν να πείσουν το κοινό πως η προηγμένη ανακύκλωση είναι η λύση για το τεράστιο και παγκόσμιο πρόβλημα της μόλυνσης από πλαστικά. Όπως προκύπτει, όμως, από έρευνα που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Μάιο από το Κέντρο για την Κλιματική Ακεραιότητα (CCI), η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Η μηχανική ανακύκλωση που πραγματοποιείται αποσπασματικά και σε κάποιες μονάδες στην Ελλάδα, είναι σύμφωνα με την έκθεση, απλώς μια «δικαιολογία της βιομηχανίας», προκειμένου να παράγει ακόμη περισσότερο πλαστικό.
«Σημαντικά οικονομικά και τεχνικά προβλήματα»
Όπως σημειώνεται στην έκθεση, η προηγμένη ανακύκλωση -ουσιαστικά αποτελεί μετονομασία της χημικής ανακύκλωσης-, δεν είναι μια νέα ή πρωτοποριακή τεχνολογία, παρότι «παρουσιάζεται από τη βιομηχανία πλαστικών ως μια θεμελιώδης καινοτομία στην τεχνολογία ανακύκλωσης και ως λύση για το 90% των πλαστικών αποβλήτων που η μηχανική ανακύκλωση δεν έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει εδώ και δεκαετίες».
Η βιομηχανία πλαστικών προσπαθεί ανεπιτυχώς εδώ και δεκαετίες να αναπτύξει τεχνολογίες χημικής ανακύκλωσης. Όπως όμως περιγράφεται στην έκθεση, «οι μεγαλύτεροι παραγωγοί πλαστικών στον κόσμο έχουν αναλάβει δημόσιες δεσμεύσεις για την επέκταση της χρήσης και της χωρητικότητας της προηγμένης ανακύκλωσης, ακόμη και παρά τις συντριπτικές ενδείξεις που αποδεικνύουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά οικονομικά και τεχνικά προβλήματα που δεν έχουν επιλυθεί».
«Καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής»
Πιθανώς, το σημαντικότερο ζήτημα είναι ότι η βιομηχανία πλαστικών υποστηρίζει πως η προηγμένη ανακύκλωση δύναται να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των δύσκολα ανακυκλώσιμων μικρών πλαστικών. Όμως, τα μικτά πλαστικά απόβλητα, «σήμερα καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, αποτεφρώνονται ή εισέρχονται το περιβάλλον». Στην πράξη, «καμία διαδικασία χημικής ανακύκλωσης δεν μπορεί να δεχθεί μη διαλεγμένα ή μολυσμένα πλαστικά απόβλητα…».
«Σοβαρή ρύπανση»
Παράλληλα, σε αντίθεση με ότι υποστηρίζει η βιομηχανία, «η προηγμένη ανακύκλωση δεν είναι φιλική προς το περιβάλλον». Εδώ και δεκαετίες, η διαφήμιση της βιομηχανίας, «τοποθετεί την προηγμένη ανακύκλωση ως μια φιλική προς το περιβάλλον λύση στην κρίση των πλαστικών αποβλήτων».
Ωστόσο, αυτή η πρακτική της βιομηχανίας, «αγνοεί τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που συνδέονται με τις διαδικασίες χημικής ανακύκλωσης, για τις οποίες οι ειδικοί εκφράζουν ανησυχίες εδώ και χρόνια, από τις υψηλές εκπομπές τοξικών ενώσεων και τη σοβαρή ρύπανση γύρω από τις εγκαταστάσεις χημικής ανακύκλωσης, έως τις κλιματικές επιπτώσεις που προκαλούνται από τις υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις των διαδικασιών χημικής ανακύκλωσης».
«Δικαιολογία της βιομηχανίας»
Σαν να μην έφτανε αυτό, όπως φαίνεται, η μηχανική ανακύκλωση δεν επιτρέπει ούτε την «κυκλική οικονομία», καθώς «δεν διατηρεί ουσιαστικά το χρησιμοποιημένο πλαστικό στην παραγωγή, ούτε αντισταθμίζει την ανάγκη για παρθένο πλαστικό από ορυκτά καύσιμα».
Σύμφωνα όμως με την έκθεση, η προηγμένη ανακύκλωση είναι μια ψευδής υπόσχεση, μια «δικαιολογία της βιομηχανίας για τη συνεχώς αυξανόμενη παραγωγή νέων πλαστικών, με το σκεπτικό ότι τα απόβλητα που παράγονται σήμερα θα επιστραφούν σε ένα κυκλικό σύστημα». Το γεγονός ότι «δεν υπάρχει κανένα απολύτως εύκολο σχέδιο για τη δημιουργία ενός τέτοιου συστήματος, δεν έχει σημασία για τη βιομηχανία πλαστικών». Στόχος είναι «να συνεχίσουν να παράγουν όλο και μεγαλύτερες ποσότητες πλαστικών, ανεξάρτητα από τις συνέπειες».
«Χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970»
Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι παρότι η χημική ανακύκλωση παρουσιάζεται από την βιομηχανία ως κάτι «νέο», εντούτοις, σύμφωνα με την έκθεση, η πραγματικότητα είναι διαφορετική: «ο όρος “χημική ανακύκλωση” είναι ένας τεχνικός όρος που αναφέρεται σε έναν τομέα ενεργής, συνεχιζόμενης έρευνας η οποία χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970 και νωρίτερα και περιλαμβάνει διάφορες κατηγορίες τεχνολογιών, καθεμία από τις οποίες αποδομεί το πλαστικό σε μοριακά ενδιάμεσα προϊόντα ή στα χημικά συστατικά του».
Πάντως, οι σημερινές πρακτικές της βιομηχανίας δεν είναι πρωτοφανείς. Όπως σημειώνεται, «τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, η βιομηχανία πλαστικών έπεισε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και το κοινό, ότι η ανακύκλωση μπορούσε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα των πλαστικών αποβλήτων και αποτελούσε μια βιώσιμη εναλλακτική λύση σε σχέση με άλλα μέτρα για την μείωση της ρύπανσης από πλαστικά, συμπεριλαμβανομένων των κανονισμών και απαγορεύσεων προϊόντων».
«Δεν θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την ανακύκλωση»
Η άπατη, σύμφωνα με την έκθεση, δεν έγκειται στον ισχυρισμό ότι υπάρχει ανακύκλωση πλαστικών. Η χημική ανακύκλωση σύμφωνα με την έκθεση, προσφέρει πιθανές λύσεις για επιλεγμένα τμήματα των πλαστικών αποβλήτων. Αντίθετα, η απάτη «πριν από δεκαετίες αλλά και σήμερα, είναι η προώθηση της ανακύκλωσης από τη βιομηχανία ως η απάντηση στην κρίση των πλαστικών αποβλήτων».
Παρά όμως τις μεγαλεπήβολες δηλώσεις και στόχους που θέτει η βιομηχανία για τη χημική ανακύκλωση, μια έρευνα του 2017 από τη συμβουλευτική εταιρεία Accenture και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Χημικής Βιομηχανίας, αναφέρει ενδεικτικά πως η ετοιμότητα της συγκεκριμένης τεχνολογίας, εξακολουθεί να παραμένει «αρκετά θεωρητική».
Παρόμοιες έρευνες που αμφισβητούν την προσφορά της μηχανικής ανακύκλωσης, δημοσιεύθηκαν και τα επόμενα χρόνια, ακόμη και από οργανισμούς της βιομηχανίας πλαστικών. Είναι ενδεικτικό ότι η FPA, μια εμπορική οργάνωση πλαστικών στα μέλη της οποίας συμπεριλαμβάνονται τεράστιες πολυεθνικές, σημείωσε το 2018 πως «η χημική ανακύκλωση δεν έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στη βιομηχανία πλαστικών και συσκευασιών λόγω οικονομικών και άλλων προκλήσεων επεξεργασίας». Λίγα χρόνια αργότερα, η FPA εξήγησε ότι παρά τις επενδύσεις της βιομηχανίας, η χημική ανακύκλωση «πιθανότατα δεν θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την ανακύκλωση μέχρι το 2040».
«Απίθανο να εκπληρωθούν οι στόχοι»
Ενδεικτικές του προβλήματος, υπήρξαν δηλώσεις που παραχώρησε το 2024, ο Anthony Schiavo της Lux Research, εταιρείας που παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε θέματα βιωσιμότητας για τη χημική βιομηχανία.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το πρόβλημα της χημικής ανακύκλωσης είναι ότι «η παραγωγική ικανότητα υστερεί σημαντικά σε σχέση με τα ανακοινωθέντα στοιχεία και οι λίγες εγκαταστάσεις που λειτουργούν, το πράττουν σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από την παραγωγική τους ικανότητα».
Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που ο ίδιος θεωρεί ότι οι ήδη συντηρητικές προβλέψεις της βιομηχανίας σχετικά με την ανακύκλωση χημικών ουσιών έως το 2030, είναι απίθανο να εκπληρωθούν.
«Επηρεάζουν την ποιότητα του προϊόντος»
Και μπορεί η βιομηχανία να ισχυρίζεται ότι η μηχανική ανακύκλωση μπορεί να ανακυκλώσει σχεδόν κάθε είδους πλαστικού, εντούτοις, όπως σημειώνεται στην έκθεση, «η χημική ανακύκλωση περιορίζεται συνήθως στην επεξεργασία καθαρών, ομοιόμορφων ροών μεταβιομηχανικών ή μεταεμπορικών πλαστικών απορριμμάτων και όχι σε μικτά καταναλωτικά πλαστικά απόβλητα που έχουν συλλεχθεί για ανακύκλωση». Αυτό άλλωστε είναι κάτι που βάσει της έκθεσης, επιβεβαιώνεται και από ορισμένες έρευνες που έχουν εκπονηθεί από την ίδια τη βιομηχανία.
Άλλωστε, σύμφωνα με έκθεση της οργάνωσης SPC, «οι μολυσματικές ουσίες γενικά οδηγούν σε χαμηλότερες αποδόσεις της διαδικασίες και επηρεάζουν την ποιότητα του προϊόντος».
Η τελευταία προσπάθεια της βιομηχανίας
Μ’άλιστα, σύμφωνα με την έκθεση, ακόμη και η πολυεθνική εταιρεία Exxon, έχει παραδεχθεί σε εσωτερικά έγγραφα, πως η «πρόσβαση σε ποιοτικές πρώτες ύλες», αποτελεί «βασικό» παράγοντα για την «επέκταση της προηγμένης ανακύκλωσης». Αυτή η παράμετρος όμως, αποτελεί σύμφωνα με την εταιρεία ένα σημαντικό πρόβλημα. Οι προκλήσεις της πρόσβασης σε ποιοτικές και επαρκείς πρώτες ύλες και η μείωση της μόλυνσης, συνεχίζουν να αποτελούν δισεπίλυτα προβλήματα για την βιομηχανία σε ότι αφορά τη μηχανική ανακύκλωση.
Κάτι επίσης δεδομένο σύμφωνα με την έκθεση, είναι πως η χημική ανακύκλωση είναι και εξαιρετικά ενεργοβόρα, καθώς «τα πλαστικά είναι σε μεγάλο βαθμό πολύ σταθερά υλικά, οπότε γενικά χρειάζεται μεγάλη ποσότητα ενέργειας για να αποσυντεθούν, με τη χρήση θερμοχημικών διεργασιών, υδρόλυσης ή διαλυτοποίησης».
Όλες οι περιγραφόμενες πρακτικές της βιομηχανίας, αποτελούν σύμφωνα με την έκθεση την «τελευταία προσπάθεια» των μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών «να αποσπάσουν την προσοχή από τα αμέτρητα προβλήματα που δημιουργούν τα πλαστικά και να συνεχίσουν να παράγουν όλο και μεγαλύτερες ποσότητες πλαστικών, ανεξάρτητα από τις συνέπειες». Το αν θα το καταφέρουν, παραμένει αβέβαιο.
