Η Ευρώπη χάνει χώρους πράσινου με ανησυχητικούς ρυθμούς, όπως αποκαλύπτει έρευνα του Guardian και συνεργαζόμενων οργανισμών, καθώς η ήπειρος θυσιάζει καθημερινά εκτάσεις ίσες με 600 γήπεδα ποδοσφαίρου για δρόμους, πολυτελείς κατοικίες και βιoμηχανίες, με δραματικές συνέπειες για τη φύση, τη βιοποικιλότητα και την επισιτιστική ασφάλεια.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Guardian, σε ανάλυση δορυφορικών εικόνων σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο και την ηπειρωτική Ευρώπη σε μια περίοδο πέντε ετών έδειξε την ταχύτητα και την κλίμακα με την οποία οι πράσινοι χώροι γίνονται γκρίζοι, καταλαμβάνονται από άσφαλτο για δρόμους, τούβλα και τσιμέντο για πολυτελή γήπεδα γκολφ και οικιστικές αναπτύξεις.
Η απώλεια του τροπικού δάσους του Αμαζονίου μετράται εδώ και χρόνια με τη χρήση δορυφορικών εικόνων και επιτόπιας παρακολούθησης, αλλά μέχρι τώρα η κλίμακα της απώλειας πράσινων εκτάσεων στην Ευρώπη δεν είχε καταγραφεί με τον ίδιο τρόπο.
Στην πρώτη έρευνα του είδους της σε ολόκληρη την Ευρώπη, το πρόγραμμα Green to Grey, σε συνεργασία με επιστήμονες από το Νορβηγικό Ινστιτούτο Έρευνας της Φύσης (Nina) για τη μέτρηση της απώλειας της φύσης, αποκαλύπτει την κλίμακα της φύσης και των γεωργικών εκτάσεων που κατακλύζονται από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Το διασυνοριακό πρόγραμμα του Guardian, Arena for Journalism in Europe (Arena), της Nina, του νορβηγικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα NRK και άλλων ειδησεογραφικών μέσων σε 11 χώρες διαπίστωσε ότι η Ευρώπη χάνει περίπου 1.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα ετησίως λόγω των κατασκευών. Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου 9.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης – μια έκταση ίση με το μέγεθος της Κύπρου – μετατράπηκαν από πράσινα σε γκρίζα μεταξύ 2018 και 2023. Αυτό ισοδυναμεί με σχεδόν 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα την εβδομάδα ή 600 γήπεδα ποδοσφαίρου την ημέρα.
Η φύση αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών, με περίπου 900 τετραγωνικά χιλιόμετρα ετησίως, αλλά η έρευνα δείχνει ότι χτίζουμε επίσης σε γεωργικές εκτάσεις με ρυθμό περίπου 600 τετραγωνικών χιλιομέτρων ετησίως, με σοβαρές συνέπειες για την επισιτιστική ασφάλεια και την υγεία της Ηπείρου.
Ο Steve Carver, καθηγητής άγριας φύσης στο Πανεπιστήμιο του Λιντς, δήλωσε: «Η γη που χάνεται λόγω της ανάπτυξης είναι ένας από τους κύριους παράγοντες της απώλειας άγριας φύσης και της μείωσης της βιοποικιλότητας. Αλλά χάνουμε επίσης καλλιεργήσιμες εκτάσεις και παραγωγικές γαίες καθώς οι πόλεις μας επεκτείνονται στην πράσινη ζώνη και στις γεωργικές εκτάσεις».
Η περίπτωση της Πορτογαλίας: Γήπεδο γκολφ σε Natura περιοχή
Οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις αφορούσαν κατοικίες και δρόμους. Αλλά η φύση και οι γεωργικές εκτάσεις καταστρέφονται επίσης για να φιλοξενήσουν πολυτελείς ανέσεις για τους πλούσιους, τον τουρισμό, τον καταναλωτισμό και τη βιομηχανία.
Η Arena αποκαλύπτει ότι στην Πορτογαλία, σχεδόν 740 στρέμματα από τις προστατευόμενες αμμοθίνες στην παραλία Galé κοντά στο Melides, μία ώρα νότια της Λισαβόνας, έχουν χαθεί για να δημιουργηθεί ένα νέο γήπεδο γκολφ στο CostaTerra Golf and Ocean Club, όπου τα ακίνητα θα πωλούνται για περίπου 5,6 εκατομμύρια λίρες.
Το θέρετρο, το οποίο βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή, είναι η δεύτερη κατοικία της πριγκίπισσας Ευγενίας και του συζύγου της, Τζακ Μπρουκσμπανκ, ο οποίος εργάζεται για την ανάπτυξη του έργου. Κατασκευάζεται σε γη Natura 2000, η οποία υποτίθεται ότι προστατεύεται από τους κανονισμούς της ΕΕ.
Το θέρετρο υπόσχεται «την απλή πολυτέλεια της ευρωπαϊκής ζωής» στην «τελευταία ανέγγιχτη ακτή του Ατλαντικού στη νότια Ευρώπη». Το γήπεδο γκολφ έκτασης 75 εκταρίων εκτιμάται ότι καταναλώνει έως και 800.000 λίτρα νερού την ημέρα για τη συντήρηση των γηπέδων.
Εξαιρέσεις από την ανάπτυξη σε εκτάσεις Natura 2000 μπορούν να χορηγηθούν εάν υπάρχει υπέρτερο δημόσιο συμφέρον. Οι πορτογαλικές αρχές ενέκριναν το θέρετρο, το οποίο ανήκει στην αμερικανική εταιρεία ακινήτων Discovery Land Company, με βάση το οικονομικό όφελος.
Ο Ιωάννης Αγαπάκης, δικηγόρος της ClientEarth, μιας ΜΚΟ για το περιβαλλοντικό δίκαιο, δήλωσε ότι ένα γήπεδο γκολφ δεν πληροί αυτές τις προϋποθέσεις. «Προφανώς δεν αποτελεί υπέρτερο δημόσιο συμφέρον», είπε. «Το απλό γεγονός ότι ένα έργο προσφέρει οικονομικά οφέλη ή κάποιο είδος οικονομικής ανάπτυξης δεν το καθιστά ανώτερο δημόσιο συμφέρον».
Η Discovery Land Company ανέφερε σε ανακοίνωσή της: «Αναπτύσσουμε το CostaTerra ώστε να αποτελέσει πρότυπο περιβαλλοντικής διαχείρισης και βιωσιμότητας στην περιοχή.
«Κάθε πτυχή του ακινήτου – από το σχεδιασμό του γηπέδου γκολφ, έως τις πρακτικές διαχείρισης των ομβρίων υδάτων και των αποβλήτων, έως την ανάπτυξη και τη διατήρηση του οικοτόπου και των διαδρόμων της άγριας ζωής – σχεδιάστηκε ώστε να πληροί ή να υπερβαίνει τα πρότυπα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του πλαισίου Natura 2000.
«Θα συνεχίσουμε να καινοτομούμε και να βρίσκουμε λύσεις για να κάνουμε το CostaTerra το πιο υπεύθυνο ακίνητο του είδους του».
Τουρκία: Υγρότοπος θυσιάστηκε για μαρίνα πολυτελών γιοτ
Στην Τουρκία, ο υγρότοπος Çaltılıdere στην επαρχία Σμύρνης, στην ακτή του Αιγαίου, έχει θαφτεί κάτω από περισσότερα από ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο θεμελίων για μια μαρίνα επισκευής και κατασκευής πολυτελών γιοτ, σύμφωνα με την Έρευνα του Guardian.
Επισήμως έχει χαρακτηριστεί ως υγρότοπος από την Τουρκία, το Çaltılıdere ήταν το σπίτι φλαμίνγκο, πελεκάνων, κορμοράνων, τσιπούρας και λαβρακιού. Χρησίμευε επίσης ως ζωτικής σημασίας αποθήκη άνθρακα και φυσική προστασία από τις πλημμύρες.
Ωστόσο, οι τοπικές αρχές αναίρεσαν το καθεστώς προστασίας του το 2017 μετά από μια τεταμένη και αμφιλεγόμενη συνεδρίαση της τοπικής επιτροπής. Δορυφορικές εικόνες δείχνουν πώς ο ζωτικής σημασίας σταθμός για τα μεταναστευτικά πουλιά έχει καταστραφεί από τα θεμέλια από σκυρόδεμα.
Η Yatek, η βιομηχανική συνεταιριστική εταιρεία που αναπτύσσει το έργο της μαρίνας, ισχυρίζεται ότι θα φέρει τεράστια οικονομική ανάπτυξη και χιλιάδες θέσεις εργασίας στην περιοχή. «Οι πλουσιότεροι άνθρωποι της Τουρκίας και του κόσμου θα φέρουν τα μεγάλα γιοτ τους εδώ για να τα επισκευάσουν ή να τα κατασκευάσουν», δήλωσε ο πρώην διευθυντής της Yatek σε συνέντευξη το 2021. Η συνεταιριστική εταιρεία προβλέπει την κατασκευή έως και 132 πολυτελών γιοτ ετησίως.
Η Yatek δήλωσε σε ανακοίνωσή της ότι το έργο της είναι «μια πλήρως συμμορφούμενη πρωτοβουλία που ακολουθεί αυστηρά όλες τις νομικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένης της απόκτησης της έκθεσης εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ)», ενός εγγράφου που περιγράφει λεπτομερώς τις επιπτώσεις ενός έργου για τη χορήγηση άδειας σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ.
«Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και άλλες οικολογικές πτυχές του έργου έχουν αξιολογηθεί διεξοδικά από τις αρμόδιες αρχές της χώρας μας, οι οποίες έχουν εκδώσει θετική απόφαση ΕΠΕ. Κατά συνέπεια, η όλη διαδικασία του έργου συνεχίζεται νόμιμα και σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία», αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Η Τουρκία, η μεγαλύτερη χώρα στην ανάλυση, κατέλαβε την πρώτη θέση όσον αφορά την έκταση των πράσινων εκτάσεων που χάθηκαν μεταξύ 2018 και 2023. Κατασκεύασε 1.860 τετραγωνικά χιλιόμετρα φυσικών και καλλιεργήσιμων εκτάσεων, που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα πέμπτο της συνολικής απώλειας στην Ευρώπη.
Τα αιολικά πάρκα στο Βέρμιο
Ωστόσο, οι εξελίξεις είναι πανευρωπαϊκές. Στα βουνά του Βέρμιου στη βόρεια Ελλάδα, που ορίζονται ως περιοχή άγριας φύσης από την ελληνική νομοθεσία, αναπτύσσεται ένα μεγάλο αιολικό πάρκο στις περιοχές της δυτικής και κεντρικής Μακεδονίας.
Σύμφωνα με την Aer Soléir, με έδρα το Δουβλίνο, που είναι ο τελικός ιδιοκτήτης των αιολικών πάρκων του Βέρμιου , τα σχέδια είναι πλήρως εναρμονισμένα με τα ισχύοντα κανονιστικά πλαίσια της Ελλάδας και της ΕΕ. Η εταιρεία δήλωσε ότι το έργο «έχει εξασφαλίσει, κατά τη διάρκεια μιας μακράς και απαιτητικής διαδικασίας σχεδιασμού και αδειοδότησης, όλες τις απαιτούμενες άδειες και εγκρίσεις» και πρόσθεσε: «Το έργο εξετάστηκε δύο φορές από το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο. Και στις δύο περιπτώσεις, οι σχετικές αγωγές ακύρωσης απορρίφθηκαν και το δικαστήριο επιβεβαίωσε την πλήρη συμμόρφωση του έργου με το περιβαλλοντικό και κανονιστικό πλαίσιο».
Η εταιρεία ανέφερε επίσης ότι παράλληλα με την κατασκευή πραγματοποιούνται μια σειρά από εργασίες αναδάσωσης.
Μισό εκατομμύριο δέντρα κόπηκαν στη Γερμανία για το εργοστάσιο της Tesla
Στη Γερμανία, μισό εκατομμύριο δέντρα κόπηκαν κοντά στο Βερολίνο για την κατασκευή ενός εργοστασίου της Tesla, μετά την έγκριση από την κυβέρνηση ενός σχεδίου επέκτασης του εργοστασίου με στόχο τον διπλασιασμό της παραγωγής σε 1 εκατομμύριο αυτοκίνητα ετησίως.
Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα «Green to Grey» διαφέρει από την επίσημη μέθοδο που χρησιμοποιεί ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), ο οποίος εξαιρεί περιοχές μικρότερες από 50.000 τετραγωνικά μέτρα, που αντιστοιχούν σε περίπου πέντε γήπεδα ποδοσφαίρου. Η έρευνα εντόπισε μικρές, αποσπασματικές απώλειες φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και κατασκευές σε αστικούς χώρους πρασίνου, με αποτέλεσμα οι εκτιμήσεις να είναι 1,5 φορές μεγαλύτερες από τους υπολογισμούς του ΕΟΠ και να καταδεικνύουν τον συνολικό αντίκτυπο των σωρευτικών απωλειών μικρής κλίμακας.
Η ανάλυση κάλυψε 30 χώρες, που αντιπροσωπεύουν το 96 % της έκτασης των 39 χωρών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου. Όλες οι χώρες που εξετάστηκαν χάνουν φυσικές και γεωργικές εκτάσεις, αλλά ορισμένες σε μεγαλύτερο βαθμό από άλλες. Οι πέντε χώρες με τις μεγαλύτερες απώλειες πράσινου χώρου ήταν η Τουρκία, με απώλεια άνω των 1800 τετραγωνικών χιλιομέτρων φυσικού και καλλιεργήσιμου εδάφους μεταξύ 2018 και 2023, η Πολωνία (άνω των 1000 τετραγωνικών χιλιομέτρων), η Γαλλία (950 τετραγωνικά χιλιόμετρα), η Γερμανία (720 τετραγωνικά χιλιόμετρα) και το Ηνωμένο Βασίλειο (604 τετραγωνικά χιλιόμετρα).
