Η Γη βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με μια «νέα πραγματικότητα», καθώς σύμφωνα με μια ιστορική έκθεση που συνέταξαν 160 επιστήμονες από όλο τον κόσμο, ο πλανήτης έχει φτάσει στο πρώτο από μια σειρά καταστροφικών και ενδεχομένως μη αναστρέψιμων «κλιματικών σημείων καμπής» – τον μαζικό θάνατο των κοραλλιογενών υφάλων.
Το πρώτο «καμπανάκι» για την κλιματική κατάρρευση
Η καύση ορυκτών καυσίμων και η άνοδος της θερμοκρασίας στη Γη προκαλούν ήδη πιο συχνά και ακραία κύματα καύσωνα, πλημμύρες, ξηρασίες και πυρκαγιές. Ωστόσο, όπως προειδοποιεί η νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε, ακόμη μεγαλύτερες επιπτώσεις βρίσκονται μπροστά μας. Μάλιστα, η κλιματική αλλαγή ωθεί βασικά οικοσυστήματα – από τον Αμαζόνιο μέχρι τους πάγους στους πόλους– πέρα από τα όρια ισορροπίας τους, οδηγώντας τα σε κατάρρευση με καταστροφικές συνέπειες για ολόκληρο τον πλανήτη.
«Βρισκόμαστε ταχέως κοντά σε πολλαπλά σημεία καμπής του γήινου συστήματος που θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν τον κόσμο μας, με καταστροφικές συνέπειες για τον άνθρωπο και τη φύση», δήλωσε ο Τιμ Λέντον, καθηγητής στο Global Systems Institute του Πανεπιστημίου του Έξετερ και συντάκτης της έκθεσης «Global Tipping Point 2025» που δημοσιεύθηκε την Κυριακή (12/10).
Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι στη Γη καταρρέουν
Η έκθεση αναφέρει ότι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι σε θερμά νερά αποτελούν το πρώτο σημείο καμπής. Από το 2023, οι ύφαλοι στη Γη βιώνουν το χειρότερο μαζικό φαινόμενο που έχει καταγραφεί ποτέ, καθώς οι ωκεανοί σημειώνουν θερμοκρασίες-ρεκόρ, επηρεάζοντας πάνω από το 80% των κοραλλιογενών σχηματισμών. Εκεί όπου άλλοτε υπήρχε ένας πολύχρωμος, ζωντανός θαλάσσιος κόσμος, τώρα επικρατεί ένα σχεδόν νεκρό τοπίο, καλυμμένο από φύκια.
«Έχουμε πλέον ωθήσει τα κοράλλια πέρα από το σημείο αντοχής τους», δήλωσε ο Μάικ Μπάρετ, επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος του World Wildlife Fund UK και συν-συγγραφέας της έκθεσης, ο οποίος πρόσθεσε: «Εάν δεν αναστραφεί η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι εκτεταμένοι ύφαλοι όπως τους γνωρίζουμε θα χαθούν.
Μάλιστα, η απώλεια των κοραλλιογενών υφάλων θα έχει ανυπολόγιστες επιπτώσεις, καθώς αποτελούν θεμελιώδες οικοσύστημα για τη θαλάσσια ζωή, είναι ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, συνεισφέρουν τρισεκατομμύρια δολάρια στην παγκόσμια οικονομία και προστατεύουν τις παράκτιες περιοχές από καταιγίδες και τυφώνες. Ως εκ τούτου, η κατάρρευσή τους σηματοδοτεί την αρχή μιας αλυσιδωτής αντίδρασης που θα μπορούσε να επηρεάσει όλες τις μορφές ζωής στη Γη.
Η απειλή της κατάρρευσης των ωκεάνιων ρευμάτων
Πάντως, η έκθεση προειδοποιεί ότι αν οι θερμοκρασίες συνεχίσουν να ανεβαίνουν, η Γη βρίσκεται στα πρόθυρα και άλλων σημείων καμπής, καθώς είναι σχεδόν βέβαιο πως θα ξεπεραστεί το παγκόσμιο όριο του ενάμιση βαθμού Κελσίου πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα.
Ανάμεσα στα πιο ανησυχητικά σενάρια είναι η πιθανή κατάρρευση της ωκεάνιας κυκλοφορίας στον Ατλαντικό (AMOC) — ενός κρίσιμου δικτύου θαλάσσιων ρευμάτων που ρυθμίζει το παγκόσμιο κλίμα. Η κατάρρευση του AMOC θα είχε παγκόσμιες καταστροφικές συνέπειες, προκαλώντας παγετούς σε ορισμένες περιοχές, ακραία ζέστη σε άλλες, αποσταθεροποίηση των μουσώνων και άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
«Υπάρχει πλέον ο κίνδυνος η κατάρρευση να συμβεί μέσα στη διάρκεια ζωής των ανθρώπων που ζουν σήμερα στον πλανήτη», προειδοποίησε ο Μάικ Μπάρετ.
Οι πολιτικές δεν επαρκούν για το μέγεθος της κρίσης
Η ανθρωπότητα δεν είναι προετοιμασμένη για τις συνέπειες αυτών των «σημείων χωρίς επιστροφή», τόνισε η Μαντζάνα Μιλκορέιτ, ερευνήτρια του Πανεπιστημίου του Όσλο και συν-συγγραφέας της έκθεσης.
«Οι σημερινές πολιτικές και οι διεθνείς συμφωνίες έχουν σχεδιαστεί για σταδιακές αλλαγές, όχι για τέτοιου είδους απότομες, μη αναστρέψιμες και αλληλένδετες μετατοπίσεις», ανέφερε η ίδια, προσθέτοντας: «Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιδράσουν τώρα οι κυβερνήσεις, μπορεί να διαμορφώσει το σύστημα της Γης για πάρα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα».
Οι προτάσεις των επιστημόνων για το κλίμα στη Γη
Η έκθεση ζητά άμεση μείωση των ρύπων που προκαλούν θέρμανση του πλανήτη και ενίσχυση των τεχνολογιών απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.
«Ο κόσμος θα υπερβεί το όριο του ενάμιση βαθμού Κελσίου», παραδέχτηκε ο Τιμ Λέντον, τονίζοντας ωστόσο πως «το κρίσιμο ζήτημα είναι να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο η περαιτέρω αύξηση και να επανέλθει η θερμοκρασία κάτω από αυτό το επίπεδο το ταχύτερο δυνατόν».
Παρά τα ανησυχητικά ευρήματα, η έκθεση αναδεικνύει και θετικά σημάδια, όπως η «ριζική παγκόσμια επιτάχυνση» των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των ηλιακών συστημάτων, των ηλεκτρικών οχημάτων, των μπαταριών και των αντλιών θερμότητας. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι όταν οι ρυπογόνες τεχνολογίες αντικαθίστανται από καθαρές, δύσκολα επανέρχονται, καθώς οι καθαρές επιλογές είναι πλέον πιο φθηνές και αποδοτικές.
Αντίστροφη μέτρηση για την COP30
Η δημοσίευση της έκθεσης έρχεται έναν μόλις μήνα πριν από τη διάσκεψη COP30 στη Βραζιλία, όπου οι κυβερνήσεις θα πρέπει να παρουσιάσουν τους νέους τους στόχους για τη μείωση των εκπομπών έως το 2035.
«Αυτή η ζοφερή κατάσταση πρέπει να λειτουργήσει ως καμπανάκι κινδύνου αφού αν δεν δράσουμε αποφασιστικά τώρα, θα χάσουμε και το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, και τους πάγους, και τα ζωτικά θαλάσσια ρεύματα», προειδοποίησε ο Μάικ Μπάρετ. «Σε αυτό το σενάριο, θα αντιμετωπίζαμε μια πραγματικά καταστροφική κατάληξη για ολόκληρη την ανθρωπότητα», σημείωσε χαρακτηριστικά.
