Από τον πρώτο γύρο των γαλλικών εκλογών, εκτός των πολλών άλλων, προκύπτει και ένας αφανής ηττημένος. Οι ποικίλες εκδοχές της θεωρίας του λαϊκισμού. Όσοι και όσες δηλαδή επιχειρούν να κατανοήσουν τον κόσμο μέσα από μια απλή διχοτόμηση: από τη μια πλευρά, οι πολιτικές δυνάμεις του λαϊκισμού και από την άλλη οι δυνάμεις του αντιλαϊκισμού.
Πώς αποδεικνύεται η ήττα αυτού του «naive» μανιχαϊσμού;
Πολύ απλά, εκ του αποτελέσματος. Αν προσπαθήσουμε να διαβάσουμε με τη βοήθεια της σχολής του λαϊκισμού τα εκλογικά αποτελέσματα, τότε προκύπτει ότι ένα ποσοστό πάνω από το 70% των Γάλλων ψήφισε τις δυνάμεις του λαϊκισμού. Πολύ πρωτόγονο, για να είναι αληθινό.
Ίσως είναι σκόπιμο να ακολουθήσουμε μια μικρή παρακαμπτήριο για να γίνει πιο κατανοητή η σύντομη ιστορία της θεωρίας του λαϊκισμού και κυρίως οι πολιτικές που ενέπνευσε.
Στα χρόνια της αφάνειας, τη δεκαετία του ‘80, η μελέτη του λαϊκισμού κινήθηκε σε ένα μικρό και μάλλον περιθωριακό φάσμα μετα-μαρξιστών στοχαστών, με πιο προβεβλημένο εκπρόσωπο τον Ερνέστο Λακλάου. Στα καθ΄ ημάς, οι μελέτες του Άγγελου Ελεφάντη και του «Πολίτη» αποτελούν μια άλλη «ήπειρο», που δεν μπορεί να εξεταστεί εδώ.
Η μεγάλη καριέρα της «σχολής του λαϊκισμού» στα mainstream πολιτικά ρεύματα άρχισε τη δεκαετία του ‘90, κυρίως από τους διανοούμενους του «μπλερισμού» και τους θεωρητικούς του «Τρίτου Δρόμου» στη Μεγάλη Βρετανία και του «Νέου Κέντρου» στη Γερμανία.
Κάπου στη διαδρομή, μετανάστευσε στη χώρα μας με κατ΄ εξοχήν αντιπρόσωπο τον εκσυγχρονισμό του Κ. Σημίτη σε κύρια αντίθεση με τον «λαϊκισμό» του Ανδρέα Παπανδρέου και του «παλιού ΠΑΣΟΚ».
Η ιστορία προχώρησε, το εκσυγχρονιστικό σχέδιο του Κ. Σημίτη κατέρρευσε, το κραταιό ΠΑΣΟΚ μας χαιρέτισε, αλλά η «σχολή του λαϊκισμού» απλά προχώρησε ένα βήμα. Στη θέση του λαϊκισμού του ΠΑΣΟΚ έβαλε τον ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτά για τη θεωρία και την ιστορία. Γιατί στην πολιτική τα πράγματα εξελίχθηκαν με άλλη δυναμική.
Από την κρίση της Ευρωζώνης (2008-‘09) και εντεύθεν, όλες οι κυρίαρχες πολιτικές της λιτότητας και της δημοσιονομικής προσαρμογής φόρεσαν τον μανδύα του εκσυγχρονισμού και της μεταρρύθμισης. Και απέναντι, όλες οι κοινωνικές αντιστάσεις, τσουβαλιάστηκαν και δυσφημίσθηκαν κάτω από την ταμπέλα του λαϊκισμού.
Ο λαϊκισμός έγινε ένα πολιτικό εργαλείο παντός καιρού για την απαξίωση όλων των αιτημάτων με κοινωνικό πρόσωπο. Από την αποσύνθεση του κοινωνικού κράτους, τις ιδιωτικοποιήσεις έως την υπεράσπιση των μισθών, των συντάξεων και των μόνιμων θέσεων εργασίας, όλοι όσοι αμφισβήτησαν τις κεντρικές επιλογές των Βρυξελών και της Φρανκφούρτης χαρακτηρίσθηκαν συλλήβδην λαϊκιστικές και στάλθηκαν στο πυρ το εξώτερον.
Διόλου τυχαία, η πανευρωπαϊκή ηγεμονία των «αντι-λαϊκιστών» μετακίνησε το πολιτικό φάσμα στις περισσότερες χώρες προς τα δεξιά. Συνέβαλε καθοριστικά οι ευρωπαϊκές κοινωνίες να γίνουν πιο κλειστές, πιο δεξιές και πιο συντηρητικές. Το «λαϊκό», η «λαϊκότητα», τα «λαϊκά αιτήματα» και οι διεκδικήσεις, η ανάδειξη των κοινωνικών αντιθέσεων, ο συνδικαλισμός, το κοινωνικό κράτος, τα «κοινωνικά κεκτημένα», η Αριστερά αλλά μαζί της και η ριζοσπαστική κεντροαριστερά, όλα απαξιώθηκαν κάτω από την ετικέτα του λαϊκισμού. Πας μη φανατικός υποστηρικτής του «consensus των Βρυξελών και της Φρανκφούρτης» έγινε λαϊκιστής, αντιευρωπαϊστής, αντισυστημικός, «ασόβαρος», εχθρός της Ευρώπης, «αγανακτισμένος» και περίπου «αρνητής της Προόδου».
Η μόνη αποδεκτή πολιτική κατέληξε να είναι ένας αφυδατωμένος και αβέβαιος τεχνοκρατισμός με εμφανή αντικοινωνικά χαρακτηριστικά, ο οποίος στην καλύτερη εκδοχή αδιαφορούσε και στη χειρότερη αντιμετώπιζε ως «βαρίδι» την κοινωνία και τις ανάγκες της.
Το αποτέλεσμα; Να «γίνουμε όλοι λαϊκιστές», σύμφωνα με τις κατηγοριοποιήσεις της «θεωρίας του λαϊκισμού». Ή τουλάχιστον οι περισσότεροι. Για παράδειγμα, οι 7 από τους 10 Γάλλους πολίτες που ψήφισαν την Κυριακή.
Γιατί ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου των γαλλικών εκλογών, το μείζον πολιτικό γεγονός καταγράφηκε στην αναμέτρηση της περασμένης Κυριακής. Αν ξεφύγουμε από τις ανοησίες ότι η Γαλλία σε ποσοστό 70% υποκλίθηκε στον λαϊκισμό και πως ο μόνος εκπρόσωπος του Ορθού Λόγου και του Διαφωτισμού είναι ο Μακρόν, τότε ανοίγει ο δρόμος να αμφισβητήσουμε τις σχολές και τα πολιτικά δόγματα που διέλυσαν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Και άνοιξαν τις λεωφόρους να περάσουν τερατογενέσεις τύπου Λεπέν. Κάτι θα είναι κι αυτό…