Αιχμές κατά του ΚΚΕ ότι στο θέμα της Συμφωνίας των Πρεσπών πήρε θέση αντίστοιχη με την παραδοσιακή δεξιά για ιστορικούς λόγους που ανάγονταν από την εποχή της σύγκρουσης Τίτο-Δημητρόφ, άφησε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, σύγκρουση στην οπία όπως αναφέρει το ΚΚΕ είχε ρόλο κομπάρσου.
«Το ΚΚΕ λοιπόν πού να μπλέξει τώρα σε αυτό; Λέει, άσ’ το, ας πάρουμε μία ασφαλή θέση η οποία είναι συντηρητική, δηλαδή είναι πατριωτική, είναι αντίστοιχη με τη θέση της παραδοσιακής δεξιάς στην πραγματικότητα», είπε μεταξύ άλλων ο Ευ. Βενιζέλος, παρουσιάζοντας στη Θεσσαλονίκη το βιβλίο του Νίκου Μαραντζίδη «Στη σκιά του Στάλιν. Μια παγκόσμια ιστορία του ελληνικού κομμουνισμού», εκδόσεις «Αλεξάνδρεια».
Η συζήτηση διεξήχθη σε μια εντυπωσιακά κατάμεστη αίθουσα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Αφού ο Νίκος Μαραντζίδης αναφέρθηκε στις οικογενειακές μνήμες που τον συνδέουν με τον «φίλο από τα παλιά» όπως είπε, περιέγραψε τους άξονες της συζήτησης που άγγιξε όχι θέματα ιστορίας αλλά και πιο σύγχρονα θέματα όπως η Συμφωνία των Πρεσπών και το επιτελικό κράτος.
«Αυτό που θα κριθεί στην πραγματικότητα σε αυτές τις εκλογές είναι η μεταπολίτευση στο σύνολό της, εάν έχουμε αντιληφθεί τι σημαίνει αυτός ο μισός αιώνας και εάν έχει απομείνει κάτι από το παιδαγωγικό αποτέλεσμα της κρίσης, της οικονομικής κρίσης κυρίως», είπε σε κάποιο σημείο της παρουσίασης ο Ευ. Βενιζέλος, ενώ σε άλλο άφησε σαφείς αιχμές για το επιτελικό κράτος του Κυριάκου Μητσοτάκη:
Ευ. Βενιζέλος: Νίκο μου, σε ευχαριστώ πάρα πολύ για αυτήν τη χαρά και το προνόμιο που μου δίνεις. Χαίρομαι που σας βλέπω όλες και όλους εδώ, δεν θα αναφέρω κάποιον ειδικότερα για να κερδίσουμε χρόνο.
Η σχέση μου με το Νίκο είναι έτσι όπως την περιέγραψε, με τον πατέρα του είχαμε πολύ στενό δεσμό, είχαμε την ψευδαίσθηση ότι θα εκλέξουμε βουλευτές το 1977 και τον Μανώλη Αναγνωστάκη και τον Στέλιο Νέστορα. Όταν ανακοινώθηκε το 2,7%, ήμασταν μαζεμένοι στο εκλογικό κέντρο της Συμμαχίας, Τσιμισκή και Αγίας Σοφίας, σε κτίριο ιδιοκτησίας του Γιάννη Κυριακίδη, του γνωστού φωτορεπόρτερ που ήταν ο ιδιοκτήτης που μας μίσθωσε το γραφείο, το είχαμε διακοσμήσει υπέροχα, είχαμε πάρα πολλούς αρχιτέκτονες στο δυναμικό της Συμμαχίας, διάφορους επώνυμους με μεγάλη αγωνιστική παράδοση και όταν ανακοινώνεται το 2,7%, λέει ένας από αυτούς, θα αναφέρω το όνομά του ποιητική αδεία, ο Γιώργος Καρφής, πω-πω, κι εγώ ψήφισα Ένωση Κέντρου. Ήταν εκεί και αγωνιζόταν για τη Συμμαχία στην οποία δεν μετείχε στη Θεσσαλονίκη η Χριστιανική Δημοκρατία, διότι είχε πάρει ειδική εξαίρεση ο Στέλιος Παπαθεμελής να κατέβει με την Ένωση Κέντρου, ενώ ο Νίκος Ψαρουδάκης ήταν στη Συμμαχία των πέντε. Αυτό σήμαινε ότι είχαμε πάρα πολύ μεγάλη συνάφεια με το ΚΚΕ Εσωτερικού βέβαια, που ήταν η μεγαλύτερη δύναμη αυτής της συμμαχίας, αυτού του πολιτικού συνεταιρισμού, άρα έχουμε ζήσει από κοντά πολλά σχετικά με τη διάσπαση και τις παρενέργειες της στο κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα. Προσωπικά, χωρίς να έχω ακόμα αποκτήσει δικαίωμα ψήφου, ήμουν 19 χρονών τότε, ήμουν ο πληρεξούσιος του Ηλία Ηλιού για όλη την Β. Ελλάδα στην εκλογική διαδικασία και βεβαίως έχω ζήσει και τη σύγκρουση με το ΚΚΕ σε εκείνη την προεκλογική περίοδο η οποία ήταν πάρα πολύ σκληρή, ήταν και σκηνογραφικά παλιά, ανήκε στο παρελθόν. Εάν κάποια στιγμή σας περιγράψω σκηνές από την προεκλογική μας περιοδεία στην Κοζάνη, στη Σιάτιστα, σε μέρη τα οποία είχαν ένα βάρος σε σχέση με τον εμφύλιο, θα δείτε πώς αυτό επηρέαζε συναισθηματικά πάρα-πάρα πολύ.
Λοιπόν, θα ήθελα να πω πολλά για τον συγγραφέα του βιβλίου, να του εκφράσω την αγάπη μου και την εκτίμησή μου και ακαδημαϊκά και κοινωνικά και προσωπικά, αυτό ας το παραλείψουμε. Το βιβλίο σου, Νίκο, είναι εντυπωσιακό, είναι εντυπωσιακό ως μονογραφική επεξεργασία, ως αρχειακή έρευνα, ως βιβλιογραφική τεκμηρίωση, ως ώριμη σύνθεση. Έχεις ανοίξει πολύ μεγάλους δρόμους σε σχέση με την έρευνα του κομμουνιστικού κινήματος, όχι μόνο στην Ελλάδα θα έλεγα διεθνώς, δεν είναι τυχαίο ότι πρόκειται για την παγκόσμια ιστορία του Ελληνικού Κομμουνιστικού Κινήματος, του ελληνικού κομμουνισμού, όπως έχεις ανοίξει και πολύ μεγάλους δρόμους στη διερεύνηση των μη ΕΑΜικών πτυχών της εθνικής αντίστασης. Αυτά είναι συμβολές επιστημονικές που διασταυρώνονται και νομίζω ότι στο βιβλίο αυτό αξιοποιείς, με τον πιο ωραίο τρόπο, επιμέρους εργασίες σου που έτυχε να τις έχω διαβάσει, οι οποίες αφορούν είτε την ιστορική διαδρομή του κομμουνιστικού κινήματος, είτε την εθνική αντίσταση, είτε τον εμφύλιο ως πρώτο επεισόδιο του ψυχρού πολέμου. Η ελληνική ιστορία είναι μία παγκόσμια ιστορία και αυτή, διαφόρων φαινομένων, ίσως αυτού καθεαυτό του εθνικού φαινομένου.
Άρα πρόκειται για ένα βιβλίο που χαίρομαι που κυκλοφορεί ελληνικά και που χαίρομαι που το παρουσιάζουμε σήμερα. Ξύνει πληγές, αλλά από την άλλη μεριά δεν υπάρχει ιστορία, ούτε επιστημονική ούτε δημόσια ούτε σχολική, δεν υπάρχει ούτε καν ιδεολογική χρήση της ιστορίας, γιατί κάπου εκεί καταλήγει πάντα η ιστορία, ακόμα και όταν δεν το θέλουμε, εάν δεν υπάρχει μελέτη εις βάθος, έρευνα και συστηματική ενασχόληση, κάτι που το κάνει ο Νίκος από τη σκοπιά του πολιτικού επιστήμονα. Αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, γιατί, πρώτον, δεν γίνεται –θα μου συγχωρεθεί αυτό από τους ιστορικούς των φιλοσοφικών σχολών- με κανενός είδους σχολαστικισμό, αν και αυτός έχει ξεπεραστεί πλήρως, έχουμε πολύ μεγάλου κύρους και πρωτοτυπίας ιστορικούς καταγόμενους από τις φιλοσοφικές σχολές, βλέπω και στο ακροατήριο σημαντικούς εκπροσώπους, αλλά ένας πολιτικός επιστήμονας έχει, νομίζω, πάντα την αγωνία να συνδέσει αυτά που λέει ιστορικά με τη συγκυρία και με το μέλλον. Βέβαια αυτό είναι το στοίχημα της ιστορικής έρευνας συνολικά.
Τώρα, τι νόημα έχει να συζητούμε σήμερα μέσα σε μία πρώιμη προεκλογική περίοδο η οποία έχει μεγάλες οξύτητες, πολλά στερεότυπα, ενδεχομένως αδιέξοδα, για το κομμουνιστικό κόμμα, τις καταβολές του και νομίζω τα γενετικά του αδιέξοδα, αυτό θα το δούμε. Σίγουρα πάντως είναι ευχάριστο ότι σταματάμε στα μέσα της δεκαετίας του 1950, οπότε δεν έχουμε άμεση επαφή με τις κρίσιμες δεκαετίες οι οποίες είναι επίδικες τώρα, γιατί επίδικη είναι όλη η μεταπολίτευση. Αυτό που θα κριθεί στην πραγματικότητα σε αυτές τις εκλογές είναι η μεταπολίτευση στο σύνολό της, εάν έχουμε αντιληφθεί τι σημαίνει αυτός ο μισός αιώνας και εάν έχει απομείνει κάτι από το παιδαγωγικό αποτέλεσμα της κρίσης, της οικονομικής κρίσης κυρίως. Μιλάμε συχνά για την αλληλουχία των κρίσεων, γιατί ακολούθησε η υγειονομική κρίση, η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία, κυρίως με ενδιαφέρει το παιδαγωγικό αποτέλεσμα της πρώτης μεγάλης, της οικονομικής δηλαδή και της τελευταίας που είναι σε εξέλιξη, δηλαδή της κρίσης νομίζω αυτοτοποθέτησης σε σχέση με τον κόσμο και τους παγκόσμιους συσχετισμούς που έχει προκαλέσει η ρωσική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία και ο συνεχιζόμενος πόλεμος εκεί.
[…]
Ν. Μαραντζίδης: Στο μακεδονικό θέλω να μείνω και περιμένω το σχόλιό σου σε μία προβοκατόρικη ερώτηση. Το ΚΚΕ στο μεσοπόλεμο έχει τη θέση «Ενιαία Μακεδονία». Την επαναλαμβάνει αυτή τη θέση το 1949 με τη θέση της αυτοδιάθεσης στην 5η Ολομέλεια. Η στάση του στη Συμφωνία των Πρεσπών σε παραξένεψε;
Ευ. Βενιζέλος: Η στάση στη Συμφωνία των Πρεσπών είναι ενοχική, είναι μία ενοχική στάση, και ιστορικά ενοχική, δεν θα ήθελε ποτέ να αναζωπυρώσει αυτού του τύπου τις κατηγορίες. Επίσης είναι και αμήχανη, διότι είχε καταλάβει νομίζω καλύτερα από ό,τι είχαμε καταλάβει εμείς όλοι –θα με διορθώσει ο Σταύρος Τζίμας, ο οποίος προσέχει τι θα πούμε, εδώ μετρά τις λέξεις– και γρηγορότερα τη σημασία που είχαν οι βουλγαρικές ενστάσεις οι διεθνείς και υπό τις δύο μορφές, και η Κομιντέρν και η Κομινφόρμ αργότερα. Προσπαθούσε να διαμορφώσει μία θέση σε σχέση με το μακεδονικό εκτιμώντας και μία σύγκρουση, η οποία διεξήγετο και η οποία ήταν η σύγκρουση μεταξύ Γιουγκοσλαβίας και Βουλγαρίας, ήταν η σύγκρουση μεταξύ Τίτο και Δημητρόφ. Σε αυτή τη σύγκρουση το ΚΚΕ ήταν κομπάρσος, δηλαδή δεν έπαιξε στην πραγματικότητα κανέναν ουσιαστικό ρόλο. Τώρα λοιπόν που ήταν να γίνει η Συνθήκη των Πρεσπών και έγινε, και η οποία επιστημονικά έχει πολύ μεγάλη σημασία και η ενδιάμεση Συμφωνία έχει πολύ μεγάλη σημασία, γιατί για λόγους που είναι πολύ τεχνικοί, αφορούν τη μονιστική αντίληψη όπως λέμε για τη σχέση μεταξύ Διεθνούς Δικαίου και εθνικού Συντάγματος, κατισχύει και θα κατισχύει του Συντάγματος της Βόρειας Μακεδονίας, το οποίο αναθεωρήθηκε σχετικά. Αυτή λοιπόν η Συνθήκη ενεργοποίησε τα τελευταία ανακλαστικά σε σχέση με την κληρονομιά των παλαιών διενέξεων του μεσοπολέμου για το εάν θα έχουμε μία αυτόνομη Μακεδονία, μία Μακεδονία η οποία θα προσαρτηθεί στη Βουλγαρία ή μία Μακεδονία η οποία θα προσαρτηθεί πού, στη Γιουγκοσλαβία; Μα εδώ ακόμα και το πολιτικό κίνημα, όχι το εθνολογικό φαινόμενο ή το ανθρωπολογικό φαινόμενο, αλλά το πολιτικό κίνημα των σλαβοφώνων που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τελευταία φάση του εμφυλίου, εάν το αναλύσει κανείς στις λεπτομέρειές του, θα δει ότι έχει καταγωγικά στοιχεία τα οποία διαφοροποιούνται. Δηλαδή είναι άλλοι οι σερβόφιλοι, άλλοι οι βουλγαρόφιλοι, άλλοι αυτοί οι οποίοι έχουν μία αυτονομιστική αντίληψη, άλλοι οι Γραικομάνοι οι οποίοι διατηρούν μία ανάμνηση των παλιών Γραικομάνων. Νομίζω ότι αυτά τα φαινόμενα έχουν επαρκώς αναλυθεί. Πρέπει νομίζω να συνδέσουμε τις δύο έρευνες, μία έρευνα σαν τη δική σου και μία έρευνα που κάνουν οι βαλκανολόγοι για το πώς έχει αυτό διαστρωματωθεί. Το ΚΚΕ λοιπόν πού να μπλέξει τώρα σε αυτό; Λέει, άσ’ το, ας πάρουμε μία ασφαλή θέση η οποία είναι συντηρητική, δηλαδή είναι πατριωτική, είναι αντίστοιχη με τη θέση της παραδοσιακής δεξιάς στην πραγματικότητα.
[…]
Ν. Μαραντζίδης: Πρέπει να πω εγώ κάτι προβοκατόρικο τώρα, πάντως το μόνο κόμμα στο οποίο εκλέχθηκε πρόεδρος που δεν είχε αρχικώς υποστήριξη από ούτε ένα ή ίσως ένα μέλος της κοινοβουλευτικής ομάδας, δεν ήταν το κομμουνιστικό κόμμα, ήταν η Νέα Δημοκρατία.
Ευ. Βενιζέλος: Βεβαίως.
Ν. Μαραντζίδης: Το οποίο δεν σόκαρε ποτέ κανέναν.
Ευ. Βενιζέλος: Και το οποίο επηρεάζει το μοντέλο οργάνωσης κυβέρνησης και διακυβέρνησης μέχρι τώρα και θα το επηρεάζει διαρκώς.