Η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, την Τετάρτη (2/7) «έσπασε» τη σιωπή για την ελληνική δημοσιονομική κρίση, κατά την οποία έφτασε ένα βήμα από την έξοδο από την Ευρωζώνη. Παραδέχθηκε, ωστόσο, ότι το τηλεφώνημα του τότε πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, για το δημοψήφισμα, που έγινε τον Ιούλιο του 2015 στην Ελλάδα, ήταν «το πιο αιφνιδιαστικό τηλεφώνημα στην καριέρα της». Επισημαίνεται ότι, πρόσφατα, η Άνγκελα Μέρκελ κυκλοφόρησε βιβλίο με τίτλο «Ελευθερία» (εκδόσεις Μεταίχμιο).
Συγκεκριμένα, σε σχετική συνέντευξή της με τον διευθυντή της «Καθημερινής», Αλέξη Παπαχελά, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), η Άνγκελα Μέρκελ είπε: «Η Ελλάδα ήταν και είναι μέλος της Ε.Ε. και δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα βιώναμε τέτοια κρίση».
Προερχόμενη από την Ανατολική Γερμανία, πίστευε – όπως είπε – στη δύναμη της κοινωνικής οικονομίας και στο γερμανικό οικονομικό θαύμα, όμως η ελληνική περίπτωση την αιφνιδίασε. Η πρώην καγκελάριος αποκάλυψε ότι εξεπλάγη από το μέγεθος του προβλήματος. «Δεν περίμενα ότι οι Έλληνες εταίροι μου θα αντιμετώπιζαν τέτοιο πρόβλημα», τόνισε, προσθέτοντας πως αντίστοιχη έκπληξη προκάλεσε και το μέγεθος της προσφυγικής κρίσης. Μάλιστα, τον Φεβρουάριο του 2010, συνειδητοποίησε πως η κατάσταση ήταν σοβαρή και ότι η Ε.Ε. δεν είχε την νομική υποδομή για να προσφέρει άμεση στήριξη.
Μέρκελ: «Έμοιαζα η κακιά που έλεγα ότι δεν μπορώ να δώσω χρήματα»
Στις πρώτες συναντήσεις κορυφής, θυμάται πως οι Έλληνες ζήτησαν βοήθεια. «Μου είπαν ότι η Ελλάδα χρειάζεται χρήματα, αλλά επικαλέστηκα τη ρήτρα μη διάσωσης. Δεν μπορούσα να δώσω χρήματα». Θυμάται, μάλιστα, να ρωτά τον Γιώργο Παπανδρέου τι θέλει, για να πάρει την απάντηση: «Τίποτα». «Έμοιαζα η κακιά που έλεγα ότι δεν μπορώ να δώσω χρήματα», είπε χαρακτηριστικά.
Ο Χέρμαν Βαν Ρομπάι διέκοψε τότε τη συνεδρίαση και πρότεινε μια διακήρυξη υποστήριξης προς την Ελλάδα, με βασική θέση ότι το ευρώ είναι κοινό μας νόμισμα. Ωστόσο, η ανασφάλεια κυριαρχούσε. «Λαμβάναμε στοιχεία που δεν ήταν ακριβή, δεν ξέραμε πώς να προχωρήσουμε. Ήξερα ότι το ΔΝΤ είναι σκληρό – και ανεξάρτητο», σημείωσε η Άνγκελα Μέρκελ.
Η Άνγκελα Μέρκελ παραδέχτηκε ότι η Γερμανία δεν ήταν άμοιρη ευθυνών. «Υπήρχαν ατασθαλίες, ακόμα και από γερμανικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Δεν υπάρχουν “οι Έλληνες” και “οι Γερμανοί”. Υπάρχουν εργατικοί και οκνηροί παντού».
«Δεν ήθελα το Grexit»
Όσο για το σενάριο του Grexit, υπήρξε ξεκάθαρη, λέγοντας: «Δεν ήθελα την έξοδο της Ελλάδας. Είμαστε μια ένωση και έχουμε αναλάβει ευθύνες. Αν έπρεπε να φύγει η Ελλάδα, αυτό θα έπρεπε να το αποφασίσουν οι Έλληνες πολίτες, όχι εμείς». Γνώριζε, ωστόσο, ότι αυτή της η θέση θα την έφερνε σε σύγκρουση με τον τότε υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος «ήθελε την Ελλάδα εκτός».
Η Άνγκελα Μέρκελ περιέγραψε και την πρόταση του Γιώργου Παπανδρέου για δημοψήφισμα το 2011 ως «εξαιρετικά προβληματική». «Ήμασταν αντίθετοι. Την επόμενη ημέρα απορρίφθηκε, και αυτό ήταν η καλύτερη απόφαση», σημείωσε.
«Πολλές φορές έπαιζα τον ρόλο του “κακού αστυνομικού”», παραδέχθηκε. Παρά την έντονη κριτική που δέχτηκε από την ελληνική κοινή γνώμη, επέμεινε ότι οι μεταρρυθμίσεις ήταν αναγκαίες. «Το κράτος έπρεπε να έχει έσοδα. Το ζήτημα του κτηματολογίου, η φορολόγηση, η διοικητική ανασυγκρότηση – όλα αυτά ήταν απαραίτητα», είπε η πρώην Γερμανίδα καγκελάριος.
Μέρκελ: «Μου έλεγαν “είσαι τρελή” που επιμένεις στο κούρεμα του ελληνικού χρέους»
Σε ό,τι αφορά στο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, παραδέχτηκε ότι ήταν υπέρ – μαζί με τον Σόιμπλε. Όμως, όπως είπε, «ο Τρισέ και ο Σαρκοζί διαφώνησαν – φοβόντουσαν ότι θα πληγεί η εμπιστοσύνη στο ευρώ». Παρ’ όλα αυτά, το κούρεμα προχώρησε σε εθελοντική βάση. «Μου έλεγαν “είσαι τρελή” που επιμένεις, αλλά έπρεπε να αποφορτίσουμε την Ελλάδα».
Αναφέρθηκε και στον ρόλο του τότε Αμερικανού Προέδρου, Μπαράκ Ομπάμα. «Δεν γνώριζε το νομικό πλαίσιο και τις αρμοδιότητες της ΕΚΤ. Ήθελε να πούμε στην ΕΚΤ να ρίξει χρήμα στην αγορά. Του εξήγησα ότι κάτι τέτοιο δεν θα περνούσε από τα γερμανικά δικαστήρια», είπε στη συνέχεια η Άνγκελα Μέρκελ.
Στη Σύνοδο της G20 ένιωσε να την αντιμετωπίζουν «σαν άρρωστο άλογο», ενώ εξομολογήθηκε ότι κάποια στιγμή «έβαλε τα κλάματα» υπό την πίεση των εξελίξεων. Για τη συνάντηση με τον Μάριο Ντράγκι και την ιστορική φράση «whatever it takes», αναγνώρισε τη συμβολή του στη σωτηρία του ευρώ.
«Το τηλεφώνημα του Τσίπρα για το δημοψήφισμα με αιφνιδίασε»
Όσο για την πρώτη της συνάντηση με τον Αλέξη Τσίπρα, περιέγραψε ένα απρόσμενο περιστατικό. Τον περίμενε στην καγκελαρία, αλλά εκείνος πήγε πρώτα να χαιρετήσει διαδηλωτές και άκουσε μαζί τους τη Διεθνή. «Όταν τον ρώτησα τι έκανε, μου είπε: “Πρέπει να ασχοληθεί κανείς και με τους οπαδούς του”. Δεν είχε άδικο».
Η μεταξύ τους σχέση, αν και άρχισε με δυσπιστία, εξελίχθηκε σε μια συνεργασία αμοιβαίου σεβασμού. «Εκείνος δεν ήθελε νέο μνημόνιο, εγώ δεν ήθελα το Grexit. Η τέχνη στην πολιτική είναι να βρεις κοινό βηματισμό, ακόμα και όταν οι αρχικές θέσεις είναι ασύμβατες», είπε η πρώην καγκελάριος.
Πάντως, η πιο συγκλονιστική στιγμή της κρίσης, όπως ανέφερε η Άνγκελα Μέρκελ, ήταν το τηλεφώνημα του Τσίπρα για την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος. «Ήταν το πιο αιφνιδιαστικό τηλεφώνημα της καριέρας μου. Όταν του ζήτησα να μου πει τι θα προτείνει στους πολίτες, απάντησε “όχι”. Εκεί έχασα τη φωνή μου», παραδέχτηκε.
«Αν το αποτέλεσμα ήταν “όχι”, θα σήμαινε έξοδος από το ευρώ», είπε η πρώην καγκελάριος. «Μια δημοκρατία, όμως, δεν μπορεί να αποφασίσει για όλους τους άλλους», πρόσθεσε η ίδια στη συνέχεια.
Μέρκελ: «Δραματική η κατάσταση με το προσφυγικό στην Ελλάδα»
Στην ανάγκη ανάληψης δράσης για τη διαχείριση του προσφυγικού και στην αναγκαιότητα επίτευξης συμφωνιών με γειτονικά κράτη, όπως η Τουρκία, αναφέρθηκε η Άνγκελα Μέρκελ, υπερασπιζόμενη εκ νέου τη στάση της την περίοδο της κορύφωσης της μεταναστευτικής κρίσης.
Η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας τόνισε πως γνώριζε ότι έπρεπε να δοθεί λύση και ότι η κατάσταση στην Ελλάδα τότε ήταν δραματική. «Οι παράνομοι μετανάστες έπρεπε να επιστραφούν. Η Τουρκία έλαβε οικονομική ενίσχυση ως αντάλλαγμα και η πολιτική απαιτεί ρεαλισμό», υπογράμμισε, εξηγώντας την απόφασή της να συνομιλήσει απευθείας με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζ Ταγίπ Ερντογάν. «Δεν μετανιώνω», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Αναφερόμενη σε μια επίμαχη στιγμή, όταν έβγαλε selfie φωτογραφία σε ίδρυμα προσφύγων, η Άνγκελα Μέρκελ δήλωσε πως δεν φαντάστηκε ότι μια τέτοια εικόνα θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως ενθάρρυνση προς μετανάστες να θέσουν τη ζωή τους σε κίνδυνο. «Με κατηγόρησαν γι’ αυτό, αλλά δεν ήταν στις προθέσεις μου», ανέφερε.
Η ίδια υποστήριξε την ανάγκη για αυστηρή διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, λέγοντας: «Όσοι δεν έχουν λάβει άσυλο, πρέπει να επιστρέφονται. Όσοι έχουν παραβεί τον νόμο ή εμπλέκονται σε τρομοκρατία, να απελαύνονται». Παράλληλα, τόνισε τη σημασία των διαύλων επικοινωνίας με τις γειτονικές χώρες: «Χρειαζόμαστε συμφωνίες. Ορισμένοι μετανάστες κατάφεραν να ενταχθούν και να διακριθούν – αυτό είναι εντυπωσιακό».
Σε ό,τι αφορά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η Άνγκελα Μέρκελ παραδέχθηκε ότι οι εντάσεις ήταν συχνές και οι διαβουλεύσεις με τον Τούρκο Πρόεδρο συχνά δύσκολες. «Δεν συμφωνούσαμε πάντα, αλλά προσπαθούσα να αξιοποιώ κάθε ευκαιρία, όσο μικρή κι αν ήταν, ώστε να μη βαθύνει το χάσμα στις σχέσεις των δύο πλευρών», ανέφερε, επισημαίνοντας τη σημασία της διπλωματικής εγρήγορσης ακόμα και σε περίπλοκες συνθήκες.
«Δεν έχω καμία σχέση με τον Πούτιν»
Με προσωπικές και πολιτικές αποκαλύψεις για τη σχέση της με τον Πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, αποκάλυψε περιστατικά που – όπως είπε – δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο εκείνος χρησιμοποιεί ακόμη και τις φοβίες των συνομιλητών του για να ασκήσει πίεση.
Η Άνγκελα Μέρκελ αναφέρθηκε σε ένα ιδιαίτερο περιστατικό από την πρώτη της επίσκεψη στο Κρεμλίνο, όταν ο Βλαντίμιρ Πούτιν την υποδέχθηκε σε ένα δωμάτιο με μια τεράστια πάνινη κούκλα σε σχήμα σκύλου — παρά το γεγονός ότι, όπως η ίδια τόνισε, η Μόσχα είχε ήδη ενημερωθεί πως είχε φοβία λόγω δαγκώματος από σκύλο στο παρελθόν. «Ο Πούτιν τότε μου είπε απλώς: “Δεν δαγκώνει”», είπε η Μέρκελ, ενώ θυμήθηκε ότι και στη συνάντηση στο Σότσι εμφανίστηκε με πραγματικό σκύλο. «Το Κρεμλίνο το γνώριζε άρα δεν ισχύει ότι δεν ήξερε. Ήταν ξεκάθαρα ένα μήνυμα».
Ακόμα, η πρώην καγκελάριος υπογράμμισε και τη βαθιά διαφορά κοσμοθεωρίας ανάμεσα σε εκείνη και τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ιδιαίτερα ως προς την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. «Για τον Πούτιν ήταν η μεγαλύτερη καταστροφή του 20ού αιώνα αλλά, για εμένα, το πιο ευτυχές γεγονός». Αυτή η θεμελιώδης διαφορά, όπως τόνισε, αντικατοπτρίζεται και στην τρέχουσα πολιτική της Ρωσίας.
➤ Όταν ο τεράστιος σκύλος του Πούτιν προκάλεσε αμηχανία στην Μέρκελ – Της ζήτησε ξανά συγγνώμη
Η Άνγκελα Μέρκελ σημείωσε πως ο Ρώσος Πρόεδρος εξακολουθεί να θεωρεί ότι η Ρωσία έχει δικαίωμα επιρροής σε κυρίαρχα κράτη, όπως η Ουκρανία και η Λευκορωσία. «Αυτή η αντίληψη είναι βαθιά ριζωμένη και εξαιρετικά προβληματική».
Αναφερόμενη στην προοπτική ένταξης της Ουκρανίας και της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ, η πρώην καγκελάριος εξήγησε πως, από κοινού με τον Νικολά Σαρκοζί, είχαν αντιταχθεί σε μια τέτοια κίνηση, θεωρώντας πως δεν πληρούνταν οι απαραίτητες προϋποθέσεις. Παράλληλα, αναγνώρισε ότι πολλές χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, που είχαν βρεθεί υπό σοβιετική επιρροή, αντιμετώπιζαν τη Ρωσία με επιφύλαξη ή και εχθρότητα. «Για αυτούς, η Ρωσία δεν ήταν Ευρώπη».
Η ίδια υποστήριξε πως η Δύση είχε επιδιώξει μια εταιρική σχέση με τη Μόσχα, κάτι που – όπως είπε – ίσχυε μέχρι και την εισβολή στην Ουκρανία. «Μετά την εισβολή μπήκαμε σε μία νέα εποχή. Όλα άλλαξαν», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Σε ερώτηση για το αν έχει σήμερα κάποια επαφή με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, απάντησε χωρίς περιστροφές: «Καμία απολύτως. Πάντα είχαμε μεγάλες διαφωνίες». Η ρήξη, όπως αποκάλυψε, επισφραγίστηκε το 2014, όταν ο Ρώσος Πρόεδρος την εξαπάτησε δύο φορές σχετικά με την προσάρτηση της Κριμαίας. «Μου είπε ψέματα. Από τότε, όλα άλλαξαν», σημείωσε η ίδια.
Μέρκελ: «Για τον Τραμπ όλα είναι θέμα συμφωνίας, είναι “ντιλ”»
Xωρίς διπλωματικές υπεκφυγές, η Άνγκελα Μέρκελ αναφέρθηκε στην πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης του Αμερικανού Προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, και στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο εκείνος αντιμετώπιζε τις διεθνείς σχέσεις. «Ο Τραμπ εξελέγη από τον αμερικανικό λαό και αυτό το σεβόμαστε. Σκέφτεται τη χώρα του, για εκείνον όλα είναι θέμα συμφωνίας, είναι “ντιλ” – όμως ο κόσμος δεν λειτουργεί έτσι», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Η πρώην καγκελάριος τόνισε τη σημασία της ευρωπαϊκής ενότητας απέναντι στις μονομερείς πρακτικές των ΗΠΑ, ειδικά στο πεδίο του εμπορίου, λέγοντας: «Αν οι δασμοί αυξήσουν το κόστος για τους Αμερικανούς πολίτες, αυτό θα έχει κόστος και για τον ίδιο. Πιστεύω ότι ως Ευρωπαίοι πρέπει να είμαστε ενωμένοι και να αντιδράσουμε. Δεν λέω να διακόψουμε τις σχέσεις μας, αλλά να μπούμε σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις».
Αναφερόμενη στην προσωπική της σχέση με τον Ντόναλντ Τραμπ, αποκάλυψε ένα περιστατικό από το Οβάλ Γραφείο: «Δεν μου έδωσε το χέρι. Του είπα “Ντόναλντ, θέλω να κάνουμε χειραψία”, αλλά δεν ανταποκρίθηκε. Ήθελε να τραβήξει την προσοχή. Αυτό επιδιώκει συνεχώς – να κοιτάνε όλοι εκείνον». Παρά ταύτα, διευκρίνισε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ «δεν ήταν επιθετικός απέναντί μου».
➤ H Mέρκελ κατά του πολέμου της Ουκρανίας – Υπερασπίζεται τις συμφωνίες της Γερμανίας με τον Πούτιν
Στο ζήτημα του ΝΑΤΟ, η Μέρκελ υποστήριξε την αύξηση των αμυντικών δαπανών ως μέρος της συλλογικής ασφάλειας: «Η αύξηση του ΑΕΠ για την άμυνα είναι και προς το δικό μας συμφέρον. Οι αποφάσεις του ΝΑΤΟ είναι σωστές».
Προβληματισμό εξέφρασε για τη στάση της αμερικανικής πλευράς σχετικά με τη θεσμική ισορροπία και τη δημοκρατία. «Όταν ο Αντιπρόεδρος Βανς λέει πως “είμαστε εταίροι μόνο αν συμφωνείτε με τη δική μας αντίληψη για την ελευθερία”, δηλαδή χωρίς κανόνες και ελέγχους, αυτό είναι απειλή για τη δημοκρατία μας», προειδοποίησε.
Όσον αφορά στην Ουκρανία, η ίδια δήλωσε ξεκάθαρα ότι πρέπει να είναι κυρίαρχο κράτος, εκφράζοντας επιφύλαξη αλλά και ένα θετικό σχόλιο για τη στάση του Ντόναλντ Τραμπ στο θέμα, τονίζοντας: «Συμφωνώ ότι κάτι πρέπει να κινηθεί. Η κυριαρχία της Ουκρανίας είναι αδιαπραγμάτευτη».
Ακόμα, η Άνγκελα Μέρκελ αναφέρθηκε στην ανάγκη ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη, με δημοσιονομική υπευθυνότητα: «Πρέπει να στηρίξουμε το κοινωνικό κράτος, αλλά όχι με χρέη χωρίς όρια», σημείωσε χαρακτηριστικά.
«Ευχάριστο το τέλος της πολιτικής μου καριέρας»
Η Ανγκελα Μέρκελ περιέγραψε τη ζωή της μετά την αποχώρησή της από την ενεργό πολιτική σκηνή. Έπειτα από 16 χρόνια στην καγκελαρία της Γερμανίας, ένα από τα μακροβιότερα πολιτικά κεφάλαια στην Ευρώπη έκλεισε με ηρεμία και αποδοχή.
«Το τέλος της πολιτικής μου καριέρας ήταν ευχάριστο», ανέφερε χαρακτηριστικά. Η μετάβαση στην ιδιωτική ζωή, όπως εξομολόγηθηκε, υπήρξε ομαλή και ευχάριστη. «Ήμουν επί 16 χρόνια καγκελάριος, ένα τεράστιο διάστημα. Είναι σωστό και δίκαιο που πλέον την ευθύνη τη φέρουν άλλοι», τόνισε, δείχνοντας εμπιστοσύνη στη δημοκρατική συνέχεια.
Η πρώην καγκελάριος βρήκε διέξοδο στον στοχασμό και τη συγγραφή. Μέσα από το προσωπικό της βιβλίο, ταξινόμησε σκέψεις και εμπειρίες δεκαετιών, αφήνοντας πίσω της έναν πολιτικό απολογισμό που προορίζεται τόσο για τους ιστορικούς όσο και για το ευρύ κοινό.
Σήμερα, απολαμβάνει τη νέα της καθημερινότητα. «Έχω ελεύθερο χρόνο, είναι υπέροχο – μπορώ να πάω στο θέατρο, να συναντήσω φίλους», δήλωσε με απλότητα. Ζώντας σε ένα μικρό κτήμα στο Βερολίνο, περπατά, συναντά αγαπημένα πρόσωπα και, όπως σημείωσε, «δεν μου λείπει κάτι».
Μέρκελ: «Δεν θα ζητούσα συγγνώμη από τον μέσο Έλληνα»
Την πρόοδο της Ελλάδας μετά την πολυετή οικονομική κρίση αναγνώρισε η Άνγκελα Μέρκελ, τονίζοντας ότι χαίρεται που η χώρα «έχει ξεπεράσει την κρίση και προχωράει». Ωστόσο, επεσήμανε ότι οι θετικές εξελίξεις, όπως η αύξηση του τουρισμού, δεν πρέπει να επισκιάζουν τις κοινωνικές προκλήσεις, ειδικά για τη νέα γενιά.
«Υπάρχουν νέοι άνθρωποι στις πόλεις που βλέπουν τη ραγδαία άνοδο της βραχυχρόνιας μίσθωσης και αναρωτιούνται: “Με εμάς τι θα γίνει;”», ανέφερε χαρακτηριστικά η πρώην καγκελάριος, προσθέτοντας με έμφαση: «Πρέπει να ανέβουν οι μισθοί».
Σε ερώτηση για το τι θα έλεγε σήμερα στον μέσο Έλληνα αν τον συναντούσε στον δρόμο, η Άνγκελα Μέρκελ ήταν σαφής: «Συγγνώμη δεν θα ζητούσα – παρουσίασα τα κίνητρά μου. Θα έλεγα: Καταφέραμε πολλά. Δεν μπορώ να φανταστώ την Ε.Ε. χωρίς την Ελλάδα».
Λίγο πριν από την ολοκλήρωση της συνέντευξής της στον δημοσιογράφο, Αλέξη Παπαχελά, η Άνγκελα Μέρκελ εξήρε την αντοχή της ελληνικής κοινωνίας στα δύσκολα χρόνια των μνημονίων. «Με εντυπωσίασε η ανθεκτικότητά σας. Αναρωτήθηκα αν οι Γερμανοί θα άντεχαν τόσο. Είστε ένας ωραίος και ισχυρός λαός, από τον οποίο μπορούμε να μάθουμε πολλά», υπογράμμισε.
