Ο Γρηγόριος Σπαντιδάκης ο Έλληνας στρατιωτικός, αρχηγός του ΓΕΣ (1965-1967) και ένας από τους πρωτεργάτες της χούντας των Συνταγματαρχών είναι σήμερα ξαφνικά στην επικαιρότητα.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε στο όνομα του Σπαντιδάκη στη Βουλή αναφερόμενος στον νέο υπουργό Άμυνας Ευάγγελο Αποστολάκη.
Αφορμή για την επίθεση η επιλογή του κ. Τσίπρα να ορίσει αντικαταστάτη και διάδοχο του Πάνου Καμμένου τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ Ευάγγελο Αποστολάκη, ενώ ήταν ακόμα στο πόστο του. «Αυτά έγιναν μόνο επί χούντας, με τον Σπαντιδάκη», είπε από το βήμα της Βουλής ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας.
Ο Ευάγγελος Αποστολάκης αποστρατεύθηκε με απόφαση του ΚΥΣΕΑ, μετά την ανακοίνωση της υπουργοποίησής του, την προηγουμένη της ορκωμοσίας του, ενώ εντυπώσεις προκάλεσε η εμφάνισή του στο Μέγαρο Μαξίμου, για την πρώτη του συνάντηση με τον πρωθυπουργό, με τη στολή του εν ενεργεία αξιωματικού.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι η ανάληψη του υπουργείου από τον Ευ. Αποστολάκη έγινε «καθ' υπόδειξιν Καμμένου» και τόνισε ότι «ποτέ κυβέρνηση στη Μεταπολίτευση δεν επέλεξε εν ενεργεία στρατιωτικό για τη θέση του υπουργού Άμυνας».
«Ο τελευταίος εν ενεργεία στρατιωτικός που ανέλαβε αυτή τη θέση ήταν επί χούντας», είπε ο κ. Μητσοτάκης, προκαλώντας την έντονη αντίδραση βουλευτών όπως ο Νίκος Φίλης, ο Νίκος Κοτζιάς και ο Παναγιώτης Κουρουμπλής. Μάλιστα, ακολούθησε και αντιπαράθεση με τους διαμαρτυρόμενους βουλευτές.
Αμέσως μετά ο Αλέξης Τσίπρας πήρε τον λόγο και είπε ότι η σύγκριση που έκανε ο Κυριάκος Μητσοτάκης μεταξύ του Ευάγγελου Αποστολάκη και του Σπαντιδάκη της χούντας ήταν κολοσσιαίο λάθος.
«Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης άθελά του θέλω να πιστεύω υπέπεσε σε ένα κολοσσιαίο ατόπημα. Συνέκρινε τον μέχρι χθες αρχηγό του ΓΕΕΘΑ, Βαγγέλη Αποστολάκη, με τον στρατηγό της χούντας Σπαντιδάκη. Πρόκειται για μεγάλη προσβολή στο δημοκρατικό φρόνημα των ενόπλων δυνάμεων» τόνισε ο κ. Τσίπρας και του ζήτησε να ανακαλέσει.
«Πάνω στον πανικό σας δεν καταλάβατε τι είπα» σχολίασε ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης απάντησε ότι δεν είχε καμία πρόθεση να προσβάλλει κανέναν, αλλά να επισημάνει ότι όλες οι κυβερνήσεις έως τώρα είχαν σεβαστεί την διάκριση εκτελεστικής εξουσίας- ενόπλων δυνάμεων. Σημείωσε δε πως ήταν λάθος του κ. Αποστολάκη να δεχθεί την δεχθεί τη θέση του υπουργού Άμυνας.
Ο Πάνος Καμμένος έκανε παρέμβαση μέσω twitter. «Λάθος του πρωθυπουργού η στήριξη της ήδη νεκρής συμφωνίας των Πρεσπών. ΕΓΚΛΗΜΑ του Κούλη φερόμενου ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης να αποκαλεί τον Έλληνα ΥΕΘΑ, τον Ναύαρχο, τον βάτραχο Αποστολάκη Σπαντιδάκη. Προσβάλει το Στράτευμα ο αδελφός της κομματάρχη Ερτογάν» ανέφερε.
Ποιος ήταν ο Σπαντιδάκης
Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο και σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, στη Σχολή πολέμου, στη Σχολή Εθνικής Άμυνας και στη σχολή πολέμου του ΝΑΤΟ.
Συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο 1940-41, καθώς και στον αγώνα εναντίον των Γερμανών τον Απρίλιο του 1941.
Κατά την εποχή της εκδήλωσης του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου κατείχε τη θέση του αρχηγού του ΓΕΣ. Ο Σπαντιδάκης, πιστός στον βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄, φαίνεται ότι σχεδίαζε ο ίδιος πραξικόπημα, το οποίο θα εισηγείτο στον βασιλιά, μη γνωρίζοντας όμως ότι κατώτεροι αξιωματικοί ετοίμαζαν άλλο.
Ο ίδιος είχε δηλώσει, μετά την δικτατορία, ερωτηθείς σε συνέντευξη που παρεχώρησε σε δημοσιογράφο, ότι «Το σχέδιό μας προέβλεπε τον σχηματισμόν από τον βασιλέα μιας κυβερνήσεως Εθνικής ενότητος από μη πολιτικούς, με αυστηρά περιορισμένο χρονικό διάστημα, δύο μέχρι έξι μήνες το πολύ. Αυτή η κυβέρνηση θα είχε την πλήρη υποστήριξη του στρατού».
Με την επιβολή της Χούντας το 1967 διορίστηκε Αντιπρόεδρος της πρώτης δικτατορικης κυβερνήσεως Κόλλια και Υπουργός Εθνικής Αμύνης. Δεν μετείχε στην νέα κυβέρνηση, υπό τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, που σχηματίστηκε μετά την αποτυχία της κίνησης της 13 Δεκεμβρίου επειδή θεωρήθηκε ότι είχε επιδείξει καιροσκοπική στάση και δεν τάχθηκε από την αρχή με το πλευρό της Χούντας.
Τον Αύγουστο του 1975 καταδικάστηκε από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών σε ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία και στάση, λόγω συμμετοχής του στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, με όλες τις σχετικές συνέπειες από την καταδίκη αυτή. Πέθανε το 1996, σε ηλικία 87 ετών.
Αυτό που πραγματικά ίσχυε είναι ότι ο Σπαντιδάκης ναι μεν γνώριζε αλλά δεν πίστευε ότι οι πραξικοπηματίες θα εκινούντο αυτόνομα χωρίς την ενημέρωση και συγκατάθεση του Κωνσταντίνου έγραφε προ ετών στο Βήμα η Φωτεινή Τομαή ιστορικός, Πρεσβευτής Σύμβουλος Α’ στο υπουργείο Εξωτερικών.
O Γρηγόρης Σπαντιδάκης που ορκίστηκε υπουργός Άμυνας στη δικτατορία το 1967 λέγεται ότι ήταν συγγενής της οικογένειας Μητσοτάκη, εξ ου και όπως αναφέρεται από την Ιστορία και η επιλογή του ως επικεφαλής τότε σε αρχηγό του ΓΕΣ (αντικαθιστώντας τον Γεννηματά), μετά την Αποστασία.
Όπως αναφέρεται μάλιστα ήταν άνδρας της ξαδέλφης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, Ελευθερίας Σπαντιδάκη.
{https://www.youtube.com/watch?v=VCGE_3vnjd8}
Διαβάστε ακόμη τη έγραψε ο Θάνος Βερέμης ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. To κείμενο είχε συμπεριληφθεί στο ένθετο της «Καθημερινής», «Ανατομία της Δικτατορίας» του 2007:
H δυσχερής μετεμφυλιακή Δημοκρατία, με την κεντρώα αφετηρία και το βίαιο τέλος το 1967, στερήθηκε το πνεύμα της βασικής συναίνεσης που καθιστά ομαλό το δημοκρατικό πολίτευμα. Η απομόνωση των ηττημένων του Εμφυλίου, η φοβική αντιμετώπιση κάθε αριστερής απόκλισης και η κρατική ανοχή για τις ποικίλες παραβιάσεις της νομιμότητας επέτρεψαν την επώαση της 21ης Απριλίου 1967.
Ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος, ως αρχηγός των νικητών στον Εμφύλιο Πόλεμο, απέκτησε το μεγαλύτερο γόητρο ανάμεσα στους Ελληνες πολιτικούς. Εγινε έτσι ο ανταγωνιστικός προς τον θρόνο πόλος της μεγάλης συντηρητικής παράταξης. Αν και η αντίθεση των Ανακτόρων προς τον Παπάγο κρατήθηκε αρχικά μακριά από τη δημοσιότητα, οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ αναγνώρισαν γρήγορα τον πραγματικό τους ηγέτη. Ο Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών γεννήθηκε με άλλη μορφή κατά την περίοδο του πολέμου στην Αίγυπτο και αναζήτησε από νωρίς τον στρατιωτικό που θα δεχόταν να εκπροσωπεί την καθαρόαιμη εθνικιστική του ιδεολογία, αλλά και να προσφέρει την υψηλή του προστασία στο δίκτυο των στρατιωτικών του οπαδών.
Τα ξημερώματα της 31ης Μαΐου 1951, κινηματίες του ΙΔΕΑ κατέλαβαν το ΓΕΕΘΑ και το ΓΕΣ, τους ραδιοφωνικούς σταθμούς Αθηνών και Ενόπλων Δυνάμεων, καθώς και τα αεροδρόμια Ελευσίνας και Τατοΐου, με σκοπό να θέσουν τον εκλεκτό τους επικεφαλής της κυβέρνησης. Μολονότι ο Παπάγος αρνήθηκε την προσφορά και ανάγκασε τους κινηματίες να παραδοθούν, παραμένει η υποψία ότι η προετοιμασία του πραξικοπήματος δεν του ήταν άγνωστη. Είναι πιθανό να κατάφερε με τον τρόπο αυτό να δείξει στα Ανάκτορα το βάθος της επιρροής του στις Ενοπλες Δυνάμεις και παράλληλα να εγκαινιάσει την είσοδό του στην πολιτική ως προστάτης της νομιμότητας.
Οι πρωταίτιοι αποτάχθηκαν και φυλακίστηκαν, για να αποκατασταθούν μετά τον εκλογικό θρίαμβο του Ελληνικού Συναγερμού το 1952. Το κίνημα του ΙΔΕΑ είναι δυνατό να θεωρηθεί προανάκρουσμα της 21ης Απριλίου, καθώς δύο νεαρά στελέχη του, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και ο Δημήτριος Ιωαννίδης, δεν έπαψαν έκτοτε να δολοπλοκούν. Η ΕΕΝΑ (Εθνική Ενωση Αξιωματικών) ιδρύθηκε το 1958 ως παρακλάδι του ΙΔΕΑ με πρόεδρο τον Παπαδόπουλο. Χαρακτηριστικό της οργάνωσης ήταν ότι τα μέλη της δεν είχαν προλάβει να διακριθούν στον Εμφύλιο, και έτσι δεν διέθεταν άλλες περγαμηνές στον δεξιό κόσμο από τη διάθεσή τους να γίνουν φύλακες του συστήματος. Εξάλλου, η ταπεινή τους καταγωγή και η έλλειψη ερεισμάτων στα Ανάκτορα τους καθιστούσε εχθρικούς έναντι των βασιλοφρόνων συναδέλφων τους.
Ο Παπαδόπουλος υπήρξε και προϊόν της συνεργασίας των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών με την ελληνική ΚΥΠ. Ο μελλοντικός δικτάτορας μαθήτευσε σε Advanced Intelligence Center στα σύνορα με κομμουνιστικές χώρες, δημιουργώντας πολύτιμες γνωριμίες μέσα στις αμερικανικές υπηρεσίες. Η CIA συνεργαζόταν ακόμα με τους Λόχους Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ) που ήταν επίλεκτο σώμα, πιστό στα Ανάκτορα. Το 1951 η σχέση εγκαινιάστηκε με συμφωνία της υπηρεσίας και του αρχηγού των ΛΟΚ, συνταγματάρχη Ανδρέα Καλίνσκι, που ήταν αδελφός της κ. Παπάγου. Ο κοινοβουλευτικός θρίαμβος του τελευταίου και η σταδιακή χειραφέτηση της πολιτικής του από τη συμμαχική κηδεμονία (όπως φάνηκε στο Κυπριακό) διατήρησαν τα Ανάκτορα στις αμερικανικές επιλογές ως εναλλακτική λύση.
Εφεδρεία έκτακτης ανάγκης
Ο θάνατος του Αλέξανδρου Παπάγου και η άνοδος του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην ηγεσία του μεγαλύτερου δεξιού κόμματος άλλαξε τις σχέσεις των νέων της ΕΕΝΑ με την πολιτική τους παράταξη. Οταν το 1956 η ΕΡΕ κέρδιζε μεν τις εκλογές (47%), αλλά με μικρότερο ποσοστό από τη Δημοκρατική Ενωση (48%), ο Δ. Ιωαννίδης, ο Ν. Μακαρέζος και άλλοι ζήτησαν από τον αρχηγό του ΓΕΣ, Σόλωνα Γκίκα, να κινηθεί ο στρατός για να θέσει τέλος στην αύξηση των κεντροαριστερών. Ο Γκίκας αρνήθηκε τη συνδρομή του και έγινε έμπιστος του Καραμανλή. Για μια ακόμη φορά οι κινηματίες απομονώθηκαν από τους ανωτέρους τους χωρίς όμως να τιμωρηθούν. Η αντίληψη των δεξιών ότι οι «απείθαρχοι και ζωηροί» αξιωματικοί αποτελούσαν εφεδρεία σε ώρα έκτακτης ανάγκης για το πολίτευμα, θα εξασφάλιζε την ατιμωρησία, που διευκόλυνε το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
Υπήρξαν ωστόσο και προσπάθειες από την κορυφή της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων να διαλυθεί η ΕΕΝΑ. Ο αρχηγός ΓΕΣ, Πέτρος Νικολόπουλος, εντόπισε τους Παπαδόπουλο, Μακαρέζο, Λαδά κ.ά., αλλά το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο αποφάσισε τη μετάθεσή τους στην περιφέρεια αντί της αποστράτευσης, με παρέμβαση των Ανακτόρων. Οταν αρχηγός του ΓΕΣ έγινε το 1959 ο Β. Καρδαμάκης, παλιό μέλος του ΙΔΕΑ, έφερε στο επιτελείο του στελέχη της ΕΕΝΑ όπως τους Αγγελή, Πατίλη και Μέξη. Ο Καρδαμάκης εφάρμοσε μέτρα που προορίζονταν για έκτακτες περιστάσεις, εναντίον της Ενωσης Κέντρου στις εκλογές του 1961. Οταν ο Γ. Παπανδρέου αποκάλεσε τον Καρδαμάκη ανάξιο ηγέτη του στρατού στη συνεδρίαση της Βουλής της 18ης Ιανουαρίου 1962, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής αναγκάστηκε να τον αντικαταστήσει.
Η νίκη του Κέντρου το 1963 εγκαινίασε νέα ένταση στις σχέσεις στρατιωτικών και πολιτικών. Απορία προκαλεί σήμερα η γενικευμένη άγνοια, Ανακτόρων, συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης εκείνης της εποχής, για το τι συνέβαινε στα στρατιωτικά παρασκήνια. Αν και η Ενωση Κέντρου εξασφάλισε μεγάλη εκλογική νίκη το 1964, δεν κατάφερε να αλλάξει τον συσχετισμό δυνάμεων στην ηγεσία του Στρατού. Αρχηγός ΓΕΣ έγινε ο Ιωάννης Γεννηματάς, γνωστός για τον ρόλο του κατά του Κέντρου, στις εκλογές του 1961. Ανασταλτικός παράγοντας σε σοβαρές αλλαγές ήταν ο ίδιος ο υπουργός Αμύνης Πέτρος Γαρουφαλιάς, ο οποίος θέλησε να αποφύγει ενέργειες που θα προκαλούσαν την οργή των δεξιών αξιωματικών και των Ανακτόρων. Οταν ο Παπανδρέου επέδωσε στον υπουργό τον κατάλογο αξιωματικών του ΙΔΕΑ που κατείχαν θέσεις-κλειδιά σε διοικήσεις της Αττικής, ο Γαρουφαλιάς αντέδρασε αρνητικά. Ηταν φανερό ότι οι αντιλήψεις του πρωθυπουργού και του υπουργού του δεν συνέπιπταν για το τι έπρεπε να γίνει στο στράτευμα.
Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ
Η ανομοιογένεια που επικρατούσε στην Ενωση Κέντρου έκανε πιο δύσκολη τη μεταρρύθμιση σε οποιονδήποτε τομέα του δημόσιου βίου. Τον Ιούλιο του 1965 ο Γ. Παπαδόπουλος κατήγγειλε στον Γεννηματά δολιοφθορά σε τεθωρακισμένα του Εβρου, που, όπως αποδείχθηκε, είχε κατασκευάσει ο ίδιος. Την ίδια εποχή ξέσπασε η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ με κύριο στόχο τον Ανδρέα Παπανδρέου. Η κρίση κορυφώθηκε με την άρνηση του Γαρουφαλιά να υπογράψει την αντικατάσταση του Γεννηματά. Οταν ο Γ. Παπανδρέου θέλησε να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Αμύνης, συνάντησε τη σταθερή αντίθεση του μονάρχη πλέον Κωνσταντίνου. Η παραίτηση του πρωθυπουργού στις 15 Ιουλίου προκάλεσε τη μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση στην Ελλάδα.
Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ήταν προϊόν πολλών παραγόντων. Η διεθνής ύφεση μείωνε διαρκώς τη σημασία της κομμουνιστικής απειλής, γεγονός το οποίο καθιστούσε τους στρατιωτικούς φύλακες του συστήματος, άχρηστους. Μολονότι οι πραξικοπηματίες επικαλέσθηκαν την απειλή αυτή για να δικαιολογήσουν τη δικτατορία τους, στις κατοπινές τους δηλώσεις διαβεβαίωναν ότι ο κομμουνισμός ήταν αμελητέος κίνδυνος για την Ελλάδα. Η Ελλάδα της δεκαετίας του 1960 γνώριζε ταχεία οικονομική ανάπτυξη και τη σταδιακή έξοδο από τις ποικίλες πολιτικές απαγορεύσεις της πρώτης δεκαετίας μετά το τέλος του Εμφυλίου. Οι προσδοκίες που η Ενωση Κέντρου προκάλεσε με τον εκλογικό της θρίαμβο, όμως, δεν άρεσαν καθόλου σε όσους κατείχαν θέσεις-κλειδιά στο κράτος και στον Στρατό.
Αιτία παρέμβασης στην πολιτική δημιούργησαν και οι επαγγελματικές ανησυχίες των αξιωματικών. Η απότομη διεύρυνση του σώματος κατά τον Εμφύλιο και η συρρίκνωσή του μετά το τέλος του πολέμου προκάλεσαν συμφόρηση στους μεσαίους βαθμούς. Η παραδοσιακή πυραμίδα των προαγωγών υπονομεύτηκε από τον βασιλικό και πολιτικό παραγοντισμό, ώστε οι περισσότεροι αξιωματικοί να αποστρατεύονται ως ταξίαρχοι. Η πυραμίδα μεταμορφώθηκε σε πεντάγωνο σχήμα και ευνόησε τους λιγότερο ικανούς, που υπό ομαλές συνθήκες θα αποστρατεύονταν. Η κατηγορία αυτή των ανασφαλών αξιωματικών αποτέλεσε και την προθυμότερη πελατεία του στρατιωτικού κινήματος. Μέρος της νοοτροπίας τους υπήρξε και ο παραδοσιακός ατομικισμός της υπαίθρου, που απέβλεπε πρώτιστα στην προστασία της οικογένειας και των φίλων από τις δυσλειτουργίες ενός απρόσωπου κρατικού μηχανισμού ώστε να δικαιολογούνται ηθικά ορισμένες παραβάσεις της νομιμότητας.
Στις 20 Απριλίου 1967 ο αρχηγός ΓΕΣ, Γ. Σπαντιδάκης, και έξι από τους έντεκα αντιστρατήγους αποφάσισαν την πραγματοποίηση του βασιλικού πραξικοπήματος στις 23 Απριλίου, για να ματαιώσουν τις επερχόμενες εκλογές που, σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις, θα έδιναν τη νίκη στον Γ. Παπανδρέου. Ενας εκ των αντιστρατήγων, ο Γ. Ζωιτάκης, μετέφερε την είδηση στον συνταγματάρχη Ν. Μακαρέζο με τη συμβουλή η ομάδα του να αναβάλει την ημερομηνία του δικού της κινήματος, που είχε ορισθεί για την 21η Απριλίου. Ο Παπαδόπουλος και ο Μακαρέζος ωστόσο επέμεναν στην αρχική τους απόφαση. Σε διευρυμένη συγκέντρωση συνταγματαρχών της ίδιας ημέρας, η απόφαση επικυρώθηκε και σχηματίστηκε «Επαναστατικό Συμβούλιο» κατ' απαίτηση της πλειοψηφίας. Την επομένη τα μηχανοκίνητα βρέθηκαν σε νευραλγικά σημεία της Αθήνας.