«Ο Ανδρέας είχε την αγάπη του ελληνικού λαού, την έζησε. Το ότι τον κατηγορούν κάποιοι δείχνει τη μικρότητα τους, νομίζουν ότι κατηγορώντας το παρελθόν εξυψώνονται ή δικαιολογούνται οι ίδιοι. Τόσο αφελείς είναι!», διαμηνύει ο Τηλέμαχος Χυτήρης, μιλώντας στο iEidiseis για την επέτεια της ιστορικής Διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη, ενώ τονίζει με νόημα:
«Από την άλλη στην Ελλάδα είναι σύνηθες να κατηγορούνται όσοι ξεχωρίζουν και προσφέρουν ,πρέπει να περάσουν κάποιες γενιές για να αναγνωρίσουν πχ την προσφορά του Ελευθερίου Βενιζέλου στον τόπο ,όσο ζούσε τον αναθεμάτιζαν, προσπαθούσαν να τον δολοφονήσουν, ούτε νεκρό δεν τον δέχτηκαν στον Πειραιά κι έγινε η κηδεία του στην Κρήτη. Σήμερα δοξάζεται παντού. Οι τύψεις των Ελλήνων γίνονται αγάλματα κατόπιν εορτής!».
Ο στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου, με τη συνέντευξή του, μιλάει για τον ιδρυτή και ηγέτη του ΠΑΣΟΚ και της χώρας, για τις πιο δύσκολες στιγμές που έζησε δίπλα του, για το εάν ένοιωσε κάποια στιγμή φόβο για την περιπέτεια της υγείας του, για το τελευταίο σημείωμα που δεν δόθηκε ποτέ στη δημοσιότητα.
-Τι σηματοδότησε η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη για τη χώρα και τη Δημοκρατική Παράταξη κ. Χυτήρη;
Η ιδρυτική Διακήρυξη της 3 του Σεπτέμβρη (1974) του ΠΑΣΟΚ είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο, προάγγελος της πολιτικής Αλλαγής που ήρθε στη χώρα μόλις 7 χρόνια μετά.
Είναι προφανές ότι δεν υπάρχει ιστορικά πολιτική διακήρυξη ή μανιφέστο που να μη υπάρχουν υπερβάσεις στο λεξιλόγιο και στους στόχους και τούτο γιατί η σημασία και η σημειολογία των κειμένων αυτών είναι κατά βάση οραματική. Σημαντική είναι η θέρμη κι η ζωντάνια με την οποία ο ελληνικός λαός αγκάλιασε τη Διακήρυξη, που δείχνει ότι έφερνε κάτι νέο και πολυαναμενόμενο. Εξάλλου είδαμε στην πράξη αυθόρμητα να στήνονται τοπικές οργανώσεις του Κινήματος του ΠΑΣΟΚ σε όλη τη χώρα, μέχρι και στο πιο μικρό κι απομακρυσμένο χωριό. Η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη έδινε μια προοπτική και μια αυτοπεποίθηση στον κάθε Έλληνα και κύρια στους νέους που μέχρι τότε ήταν σαφώς παραγκωνισμένοι από τα συντηρητικά συστήματα εξουσίας που επικρατούσαν στον τόπο για πολλά χρόνια, με αποκορύφωμα βέβαια τη στρατιωτική δικτατορία.
-Και ο Ανδρέας Παπανδρέου;
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ο ριζοσπάστης πολιτικός ηγέτης, ο διαφορετικός, που στο πρόσωπο του ο κόσμος είδε τον δικό του άνθρωπο τον Ανδρέα, τον αγκάλιασε με εμπιστοσύνη και πορεύτηκαν μαζί μέχρι το τέλος σε ένα διάλογο άμεσο και συνεχή, γι’ αυτό εξάλλου επέτυχαν οι αλλαγές που η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έφερε στην ελληνική κοινωνία. Μη ξεχνάτε ότι οι αλλαγές αυτές ισχύουν μέχρι σήμερα, παρόλη την παραφθορά τους που επέφεραν διάφορες κυβερνήσεις που επικράτησαν έκτοτε. Μιλάω για σημαντικές εκσυγχρονιστικές αλλαγές από την ισότητα των φύλλων και το νέο οικογενειακό δίκαιο, τη δημιουργία του ΕΣΥ (που διάφοροι το ανακάλυψαν τώρα στην πανδημία!) μέχρι τις ίσες ευκαιρίες κοινωνικής, επιστημονικής κι επαγγελματικής ανόδου όλων των στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας, άλλο τώρα που πολλοί ξεχνάνε. Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες για τις μεγάλες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις των χρόνων του ΠΑΣΟΚ.
- Εν τούτοις για πολλούς δεν έχει την αναγνώριση που του άξιζε, ακόμα και μέσα από τον ίδιο του το χώρο…
Ο Ανδρέας είχε την αγάπη του ελληνικού λαού ,την έζησε. Το ότι τον κατηγορούν κάποιοι δείχνει τη μικρότητα τους ,νομίζουν ότι κατηγορώντας το παρελθόν εξυψώνονται ή δικαιολογούνται οι ίδιοι. Τόσο αφελείς είναι !
Από την άλλη στην Ελλάδα είναι σύνηθες να κατηγορούνται όσοι ξεχωρίζουν και προσφέρουν ,πρέπει να περάσουν κάποιες γενιές για να αναγνωρίσουν πχ την προσφορά του Ελευθερίου Βενιζέλου στον τόπο ,όσο ζούσε τον αναθεμάτιζαν, προσπαθούσαν να τον δολοφονήσουν ,ούτε νεκρό δεν τον δέχτηκαν στον Πειραιά κι έγινε η κηδεία του στην Κρήτη. Σήμερα δοξάζεται παντού. Οι τύψεις των Ελλήνων γίνονται αγάλματα κατόπιν εορτής!
- Αν σας ζητούσα να αναφέρετε την πιο σημαντική στιγμή που ζήσατε δίπλα στον Ανδρέα; Την πιο δύσκολη απόφαση που έπρεπε να πάρει;
Όλες οι στιγμές δίπλα στον Ανδρέα ήταν σημαντικές. Θαύμαζα τη νηφαλιότητά του και την αποφασιστικότητα του στα δύσκολα. Και τότε που τον κυνηγούσαν δεξιοί κι αριστεροί ενωμένοι ,μαζί με τα υπολείμματα του κατεστημένου της εποχής, αλλά κυρίως στην κρίση του 1987 με την έξοδο του Σισμίκ στο Αιγαίο.
Θαύμαζα τη νηφαλιότητά του και την αποφασιστικότητα του στα δύσκολα. Και τότε που τον κυνηγούσαν δεξιοί κι αριστεροί ενωμένοι, μαζί με τα υπολείμματα του κατεστημένου της εποχής, αλλά κυρίως στην κρίση του 1987 με την έξοδο του Σισμίκ στο Αιγαίο…
Σαν αποφασισμένος από καιρό και σαφώς με καλά προετοιμασμένες τις ένοπλες δυνάμεις ,έφερε τα άνω κάτω μέσα σε λίγες ώρες με τις πρωτοβουλίες του ,οι Αμερικανοί αφού είδαν κι αποείδαν ότι δεν υποχωρούσε ,πέσαν επάνω στους τούρκους να αποσύρουν το πλοίο αμέσως, πράγμα που έγινε. Τα εθνικά θέματα τον απασχολούσαν πολύ και καθημερινά, «Τι να τα κάνουμε τα άλλα αν δεν έχουμε πατρίδα»! έλεγε
Τα εθνικά θέματα τον απασχολούσαν πολύ και καθημερινά, «Τι να τα κάνουμε τα άλλα αν δεν έχουμε πατρίδα»! έλεγε
-Με την περιπέτεια της υγείας του φοβήθηκε κάποια στιγμή ότι χάνει τη μάχη;
Κατηγορηματικά όχι. Κι έζησε 9 χρόνια μετά την περιπέτεια της υγείας του στο Χέλφιντ ,που όχι μόνο ,αντιμετώπισε την «περίφημη» δίκη του ’89 που τον έσυραν οι ενωμένες δυνάμεις Μητσοτάκης -Κύρκος – Φλωράκης, άλλα έγινε ξανά Πρωθυπουργός το ’93, σώζοντας τότε τη Χώρα από τη χρεοκοπία της δραχμής, ‘’χωρίς να ανοίξει μύτη’’, που του άφησε ως κληρονομιά η κυβέρνηση Μητσοτάκη! Ποιος τα θυμίζει αυτά;
Έζησε 9 χρόνια μετά την περιπέτεια της υγείας του στο Χέλφιντ ,που όχι μόνο αντιμετώπισε την «περίφημη» δίκη του ’89 που τον έσυραν οι ενωμένες δυνάμεις Μητσοτάκης -Κύρκος – Φλωράκης, άλλα έγινε ξανά Πρωθυπουργός το ’93
-Το τελευταίο του σημείωμα ενόψει της διαδοχής του, που γράφατε με τον Νίκο Αθανασάκη, όντως το σχίσατε; Θα θέλατε σήμερα, τόσα χρόνια μετά, να μας δώσετε μια αίσθηση για το τι έγραφε, τι ήθελε να διαμηνύσει;
Το μόνο που απασχολούσε πολύ και έντονα τον Ανδρέα τότε, ήταν η ενότητα του ΠΑΣΟΚ, αυτό φοβόταν κι όλες οι ομιλίες και παραινέσεις του εκεί κατευθύνονταν. Η ομιλία του δεν βγήκε γιατί δεν πρόλαβε να έχει την τελική έγκριση του. Ήταν στοιχειώδης σεβασμός απέναντί του. Όλα τα άλλα που λέγονται είναι μύθοι.
Το μόνο που απασχολούσε πολύ και έντονα τον Ανδρέα τότε, ήταν η ενότητα του ΠΑΣΟΚ , αυτό φοβόταν κι όλες οι ομιλίες και παραινέσεις του εκεί κατευθύνονταν
-Σας λείπει το ΠΑΣΟΚ; Θα το θέλατε αντί για τη μετεξέλιξή του σε ΚΙΝΑΛ;
Το ΠΑΣΟΚ έγραψε την ιστορία του την εποχή του. Την εποχή του παγκόσμιου διπολισμού και τον πρώτο καιρό της μετάβασης από την πολιτική στην παγκόσμια κυριαρχία των Αγορών. Υπήρξαν ασφαλώς και λάθη και παρατράγουδα. Έτσι συμβαίνει πάντα. Οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίδιοι, ούτε ήταν, ούτε θα είναι ποτέ . Αλλά το ΠΑΣΟΚ κι ο Ανδρέας ήταν κοντά στον λαό, ανέπνεε μαζί του. Κι ότι και να λένε, όσοι τα λένε , δεν μπορούν να εξαλείψουν την μεγάλη του προσφορά στον τόπο . Και σήμερα, επέτειο της 3ης του Σεπτέμβρη, 46 χρόνια μετά, ζώντας σε άλλη εποχή και με άλλους πολιτικούς, επιτρέψτε μου να το θυμίσω.
Κεντρική φωτογραφία: Ανδρέας Παπανδρέου Διακήρυξη ΠΑΣΟΚ/Αριστοτέλης Σαρρηκώστας αρχείο ΕΡΤ.