Quote: «η φτώχεια δεν είναι λόγος για υιοθεσία»
Αθήνα, 25 Φεβρουαρίου 2022, μια μέρα που ο κόσμος συγκλονίζεται από τον πόλεμο στην Ουκρανία μετά την εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων την προηγούμενη, βρεθήκαμε στο Μετς, ένα από τα πιο όμορφα καρτιέ της Αθήνας και στο καφέ «Odeon», όπου συζητήσαμε με την καθηγήτρια στο King's College και διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο ομώνυμο Πανεπιστήμιο, Gonda Van Steen, για το βιβλίο της που αφορά στις υιοθεσίες παιδιών από την Ελλάδα την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Το βιβλίο ήδη έχει γνωρίσει μεγάλη επιτυχία τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα, μετά την κυκλοφορία του από τον Νοέμβριο του 2021, ενώ παράλληλα αποτελεί τη θεωρητική και τεκμηριωμένη βάση για την καμπάνια αναγνώρισης από το ελληνικό κράτος αυτών των ελληνόπουλων που έφυγαν πριν από 70 χρόνια επίσημα και τώρα δεν έχουν χαρτιά.
Ενδιάμεσα από τη συνέντευξη και τη δημοσίευσή της, η κα Van Steen έγινε δεκτή στις αρχές Μαρτίου σε συνάντηση από την ΠτΔ κα Κατερίνα Σακελλαροπούλου -τα νελα από τη συνάντηση βρίσκονται στο τέλος τςη συνέντευξης-, ενώ έκλεισαν 70 χρόνια από την εκτέλεση των τεσσάρων μετά τη δίκη Μπελογιάννη, ένας εκ των οποίων ήταν ο Ηλίας Αργυριάδης, από τον εγγονό του οποίου ξεκίνησε όλο αυτό που έχει συμβεί όταν έστειλε ένα e-mail στην κα Van Steen. Παρόλο που είχαμε διαβάσει σχολαστικά το βιβλίο η συνέντευξη ήταν αποκαλυπτική, αφού συνειδητοποιήσαμε για μια ακόμη φορά, ότι τα «μυστικά» της ιστορίας κρύβονται καλά και από τους ανθρώπους και από τους θεσμούς. Επιπλέον, στη συζήτησή μας, χωρίς να είναι η πρώτη φορά που ειπώνονται, αναδείχθηκαν αναιρέσεις, όπως λόγου χάρη ότι οι «Παιδουπόλεις» της Φρειδερίκης δεν ήταν απάντηση στο «παιδομάζωμα», αλλά προηγήθηκαν και ότι στην αμερικανική παρέμβαση στην Ελλάδα δεν υπήρχαν μόνο «θρίαμβοι (αλλά) και καταστροφές»…
Πώς αλλάξατε πεδίο για να ασχοληθείτε με το θέμα των υιοθεσιών;
Το θέμα των υιοθεσιών με βρήκε και το έπιασα αμέσως γιατί ήθελα πραγματικά να κάνω κάτι μέσα σε ένα σκαλοπάτι που δεν είχε πατηθεί ακόμα, γιατί είμαι άνθρωπος που αναρωτιέμαι για τον εαυτό μου, για τις ικανότητές μου, αν μπορώ να το κάνω αφού είναι εντελώς ιστορικό θέμα και εγώ είμαι φιλόλογος. Και με παρακίνησε το γεγονός ότι κανείς άλλος δεν είχε ασχοληθεί και κάποιος έπρεπε να το κάνει. Επιπλέον, ήταν πολύ χρήσιμο κάποιος να γνωρίζει ελληνικά, αγγλικά και ολλανδικά γιατί εκτός από τις ΗΠΑ, 600 παιδιά από την Ελλάδα στάλθηκαν στην Ολλανδία.
Οπότε εγώ μέχρι εκείνη τη στιγμή έκανα εντελώς διαφορετικά πράγματα, όπως λ.χ. η πρόσληψη του αρχαίου δράματος. Και μια μέρα κάποιος μου στέλνει ένα e-mail, ένας νεαρός, ο Μάικ, που δεν τον ήξερα, και με βρήκε με το να γκουγκλάρει «modern greek studies», και αφού έχω δημοσιεύσει αρκετά πράγματα και είχα και σχέση με την Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών στην Αμερική βγήκε το όνομά μου. Στο e-mail έγραφε ότι η μητέρα του και η θεία του είναι υιοθετημένες στις ΗΠΑ και είναι οι κόρες του Ηλία Αργυριάδη και αν μπορώ να τον βοηθήσω να βρω μερικά στοιχεία δημοσιευμένα στα αγγλικά για να διαβάσει λίγο περισσότερο γι’ αυτό το θέμα των υιοθεσιών. Και λέω, μα τι είναι; Πώς και δεν έχω ιδέα; Κι αν είναι φαινόμενο, πόσο μεγάλο είναι; Κι έτσι βυθίστηκα πολύ βαθιά μέσα από αυτό το απλό κίνητρο και από την επιθυμία μου να τον βοηθήσω.
Με τον Μάικ ανακαλύψαμε ότι είναι πολύ μεγαλύτερο φαινόμενο που ξεπερνά την οικογένεια Αργυριάδη. Στην πρώτη φάση της είναι ιστορία με ρίζες στον εμφύλιο όπως με τον Αργυριάδη, αλλά αλλάζει πάρα πολύ γρήγορα και γίνεται όχι τόσο πολύ πολιτικό αλλά κοινωνικό, παρόλο που το κοινωνικό τότε είναι επίσης πολιτικό, φαινόμενο, που στέλνουν από το ’55 και μετά τα πολλά εξώγαμα παιδιά στο εξωτερικό. Είναι «τα ανεπιθύμητα παιδιά της Ελλάδας».
Δεν θέλουν περισσότερα φτωχά παιδιά κι έτσι κάπως γίνεται λίγο αυτό που λέμε sociopolitical engineering, biopolitics, ότι ένα κράτος αποφασίζει πραγματικά ποιοι τους κάνουν σαν πολίτες και ποιοι όχι· ποιοι είναι οι ανεπιθύμητοι. Κι έτσι στέλνονται εκατοντάδες παιδιά εξώγαμα στο εξωτερικό, με διαδικασίες με ελάχιστο έλεγχο. Τα οικονομικά κριτήρια μετράνε. Μάλιστα, τη μία οργάνωση που πραγματικά επιμένει σε καλύτερα κριτήρια, τη Διεθνή Κοινωνική Υπηρεσία (International Social Service), τη βάζουν κάπως στην άκρη.
Ο Μάικ, οι κόρες του Αργυριάδη Ιωάννα και η Ολυμπία γνωρίστηκαν και έχουν συζητήσει πάνω σε αυτό στο πλαίσιο της έρευνάς σας με την ετεροθαλή και μεγαλύτερη αδελφή τους Έφη Αργυριάδη που είχε μείνει στην Ελλάδα;
Με την Έφη μίλησαν. Απλώς η Ιωάννα είχε μεγάλη δυσκολία να μιλήσει με οποιονδήποτε λόγω κατάθλιψης και εν τω μεταξύ όταν βγήκε το βιβλίο είχε ήδη πεθάνει.
Ο Μάικ είναι γιος της Ιωάννας;
Ναι. Η Ιωάννα πέθανε από covid-19 ενώ η θεία του Μάικ Ολυμπία πέθανε από καρκίνο οπότε, κρίμα που δεν τις έχω πια, να μου πουν τη γνώμη τους για το βιβλίο και για την πρόσληψή του στην Ελλάδα. Θα ήταν πολύ σημαντικό αλλά αυτή την ευκαιρία τη χάσαμε.
Η Ελλάδα αποτελεί μια μεμονωμένη περίπτωση;
Εγώ θα έλεγα ότι η Ελλάδα είναι κάπως ειδική περίπτωση, παρόλο που στέλνουν παιδιά και η Ιταλία και η Ιρλανδία εκείνη την εποχή, απλώς λίγο αργότερα στη δεκαετία του ’50, και μετά και η Κορέα. Απλώς αυτό που έχει γίνει με την Ελλάδα, ειδικά με το Σχέδιο Μάρσαλ, είναι ότι η Ελλάδα δεν είναι πλέον ανεξάρτητο κράτος ή εξαρτάτο τόσο πολύ από την Αμερική. Για το κάθε πράγμα που πρέπει να γίνει, για όλα τα κονδύλια, για τη βασική πρόνοια, για το στρατό, ακόμη και για τα ξερονήσια. Οπότε είναι τόσο εξαντλημένη η χώρα που εξαρτάται όλο και περισσότερο από την Αμερική και από μια βοήθεια που πρέπει να συνεχιστεί για να ζήσει.
Αυτή η θέση σας έρχεται κάπως σε αντίθεση με το βασικό αφήγημα του κ. Στάθη Καλύβα στο βιβλίο του «Καταστροφές και θρίαμβοι».
Συμφωνώ απολύτως ότι είναι κάπως αντίθετη, αλλά για την Ελλάδα, γιατί πρέπει να επισημάνουμε ότι η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα που είχε περάσει πολύ άσχημα στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εν συνεχεία στον Εμφύλιο, που ο Στάθης Καλύβας δεν το πολυαναφέρει. Οπότε η δεκαετία του ’40 είναι χαμένα χρόνια, κατεστραμμένα χρόνια, μια γενιά κατεστραμμένη, και εξαρτάται όπως καμιά άλλη χώρα από την Αμερική. Εκεί το καταλαβαίνουμε. Και εκεί γίνεται το quid pro quo, που είναι η φράση μου που περιγράφει το φαινόμενο. Αυτοί που πληρώνουν φόρους στην Αμερική παραπονιούνται κι έτσι γίνεται φανερό ότι η Αμερική θέλει κάτι πίσω. Και αφού υπάρχει αυτό το τεράστιο baby boom και κάποια ζευγάρια που δεν έχουν παιδιά αισθάνονται ότι δεν κάνουν το καθήκον τους απέναντι στη χώρα που θέλει να έχει γερές και σωστές συντηρητικές οικογένειες που ο κομμουνισμός της Σοβιετικής Ένωσης δεν μπορεί να έχει, γι’ αυτό θέλουν οπωσδήποτε παιδιά. Οπότε η Ελλάδα γίνεται πηγή. Πρώτη και μεγαλύτερη πηγή εκείνη την εποχή για λευκά, διαθέσιμα, υγιέστατα παιδιά. Όπως ακριβώς τα θέλουν.
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης σχετίζονται με τις υιοθεσίες;
Η πρώτη Παιδούπολη ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1947 και μέσα σε τρία χρόνια, μέχρι το 1950, έχουμε 53 παιδουπόλεις, οπότε το δίκτυο αναπτύχτηκε πάρα πολύ γρήγορα αλλά αφού ιδρύθηκε η πρώτη κοντά στη Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο το ’47, σημαίνει ότι προηγείται από το παιδομάζωμα και εκεί είναι ερώτημα τι είναι δράση και τι είναι αντίδραση. Το μεγάλο κύμα υιοθεσιών ξεκινάει λίγο αργότερα. Τα παιδιά που πάνε για υιοθεσία στην Αμερική δεν είναι τα παιδιά των παιδουπόλεων. Είναι ελάχιστες περιπτώσεις, όπως π.χ. οι κόρες του Αργυριάδη, που πέρασαν 18 μήνες σε ένα ίδρυμα της Φρειδερίκης, αλλά είναι εξαιρέσεις.
Τα περισσότερα παιδιά που πάνε για υιοθεσία είναι από βρεφοκομεία. Και τα βρεφοκομεία είναι ινστιτούτα που έχουν τεράστια αυτονομία στην Ελλάδα. Λειτουργούν σαν ένα αδελφάτο και αποφασίζουν ποια παιδιά πάνε για υιοθεσία και η ΑΧΕΠΑ που το έχει καταλάβει μπορεί κάπως να φτιάξει καλύτερες σχέσεις με ένα βρεφοκομείο, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι αναγκαστικά σχέση με ένα κράτος. Πρέπει να φτιάξει σχέση με τον διευθυντή του βρεφοκομείου. Είναι ένα άτομο μόνο στο οποίο πρέπει να απευθυνθεί.
Η αυτονομία των βρεφοκομείων είναι το φαινόμενο ή το σύμπτωμα;
Ο δικηγόρος της «παρέας» κάνει μία συμφωνία με τον διευθυντή του Βρεφοκομείου Πατρών, και αναφέρω αυτό γιατί εκείνος ήταν ο πιο «δραστήριος». Και τα βρίσκουν με υποσχέσεις προς το ίδρυμα, που είναι δωρεές σε δολάρια, που εκείνη την εποχή είναι το ισχυρό νόμισμα, και έτσι ο δικηγόρος είναι τελικά αυτός που επιλέγει το παιδί. Οι Αμερικανοί γονείς δεν το έχουν δει ακόμα. Οι γονείς θα ακούσουν από τον δικηγόρο ότι η πράξη υιοθεσίας έχει περάσει από το Πρωτοδικείο Αθηνών με πληρεξούσια πράξη του δικηγόρου τους.
Θα ήθελα να μου πείτε λίγα παραπάνω πράγματα για τις υιοθεσίες στην Πάτρα.
Η Πάτρα είναι περίεργη περίπτωση. Πάντα μου έκανε εντύπωση ότι πρώτα από όλα μαζεύονται πάρα πολλά παιδιά στο Βρεφοκομείο Πατρών. Αυτό σημαίνει ότι μια ανύπαντρη γυναίκα είναι συνήθως από τα Επτάνησα, από τη Ναύπακτο, από τα χωριά της Πελοποννήσου. Όλα αυτά τα παιδιά κατέληξαν στο Βρεφοκομείο Πατρών. Και ήταν πάρα πολλά και είχε γεμίσει. Και προσπαθούν οι δικηγόροι της ΑΧΕΠΑ που έχουν καταλάβει ότι θέλουν κάπως να τα ξεφορτωθούν γιατί στοιχίζουν στον δήμο. Η διατήρηση των παιδιών στοιχίζει. Και έτσι αρχίζουν αυτές οι συμφωνίες με το Βρεφοκομείο Πατρών.
Πρέπει να το πω αυτό, ειδικά αν το θέλεις το βρέφος λευκό και μικρό και υγιέστατο είναι δυσεύρετο στην Αμερική. Εκεί καταλαβαίνουν ότι οι Αμερικάνοι είναι πάρα πολύ πρόθυμοι και να πληρώσουν τον δικηγόρο, και να πληρώσουν από την ημέρα που βγαίνει η απόφαση από το Πρωτοδικείο. Το παιδί δεν μπορεί να ταξιδέψει αμέσως, χρειάζονται κι άλλα χαρτιά και η μέρα του υπερατλαντικού ταξιδιού μπορεί να αργήσει. Αρχίζουν οι καινούργιοι γονείς να πληρώνουν το βρεφοκομείο πάλι σε δολάρια για τη διατήρηση των παιδιών τους. Στέλνουν και παιχνίδια, στέλνουν και ρούχα, στέλνουν και δωρεές για να πάει ομαλά η διαδικασία μέχρι την ήμερα που ξεκινάει το ταξίδι του παιδιού.
Οπότε το βρεφοκομείο έχει τα πάντα να κερδίσει αν συνεργάζεται με Αμερικάνους και να πει όχι σε Έλληνες που θέλουν παιδάκι. Αυτό γίνεται ειδικά τα χρόνια του 50. Τέλος 50 και αρχές 60. Υπάρχουν πάρα πολλές ελληνικές οικογένειες που θέλουν να πάρουν ένα παιδάκι από το βρεφοκομείο. Και καταλαβαίνουν ότι κάπως τους βάζουν στην άκρη, γιατί προηγούνται οι Αμερικανοί.
Τα παιδιά πώς το βίωναν;
Τα παιδιά ήταν εντελώς τρομαγμένα. Επίσης τα περισσότερα πέταξαν με αεροπλάνο για πρώτη φορά και το ταξίδι κρατούσε δύο μέρες γιατί κάνανε συνέχεια στάσεις για να πάρουν κι άλλους επιβάτες. Οπότε τα περισσότερα παιδιά αν έχουν μνήμες, θυμούνται ότι κάνανε συνέχεια εμετούς. Ότι ήταν εντελώς χάλια, ότι είχαν βρωμίσει τα ρούχα τους, και ότι με το που έφτασαν, πέφτουν οι μεγάλοι πάνω τους με κάτι φακούς και κάτι παιχνίδια και αγκαλιές που δεν τα ήθελαν όλα αυτά. Οπότε το θεωρούν πάρα πολύ τραυματική εμπειρία και τα παιδιά φωνάζουν, κλαίνε, είναι αγριεμένα. Οπότε η πρώτη συνάντηση είναι πάρα πολύ δύσκολη, κι αυτό ακόμα κι αν έχουν ελάχιστες μνήμες αυτό το θυμούνται.
Η Ολλανδία;
Η Ολλανδία μπαίνει στο παιχνίδι αφού είχε ξεσπάσει το «σκάνδαλο Σκόπα» στην Αμερική το Μάιο του 1959 και είχε εμφανιστεί ο αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα. Οπότε το να ξεπουλάει η χώρα τα παιδιά της σε Αμερικανούς πλούσιους που έχουν επιλογή δεν περνούσε καθόλου καλά στην κοινή γνώμη Έτσι οι υιοθεσίες θα συνεχιστούν, αλλά πάνε τα παιδιά σε μια χώρα που δεν έχει αυτή την ιμπεριαλιστική εικόνα. Από εκεί και έπειτα μπαίνουν και οι πρώτες, πιο σωστές διαδικασίες στη μέση, γιατί από τους Ολλανδούς απαιτούν ότι θα έρθουν εδώ να γνωριστούν με τη χώρα, με την κουλτούρα, με το ίδρυμα, με το παιδί, και με την κοινωνική λειτουργό. Και εκεί μπορεί κανείς να δει τις πρώτες νύξεις για μια πιο σωστή διαδικασία και αντιμετώπιση.
Εκτός από το «σκάνδαλο Σκόπα», γνωρίζουμε κι άλλα σκάνδαλα για το συγκεκριμένο ζήτημα;
Από σκάνδαλα πάμε καλά… Το σκάνδαλο που ξέσπασε στον Άγιο Στυλιανό το ’62 είναι επίσης μεγάλο σκάνδαλο, κι εκεί ο διευθυντής που τον πηγαίνουν δικαστήριο δέχεται ότι πέρασαν παιδιά που δεν τα πέρασε ποτέ στο Μητρώο, οπότε δεν φαίνονται στα χαρτιά. Και ο ίδιος παίρνει χρήματα για να δώσει παιδί σε μια οικογένεια, ένα ζευγάρι που μπορεί να πάει να το γράψει σαν να είναι βιολογικό τους παιδί. Και εκεί υπάρχει αυτή η «κομπίνα».
Έχετε αναλάβει τον ιδιαίτερο ρόλο, του συνδετικού κρίκου της επανένωσης των οικογενειών. Πώς είναι αυτή η εμπειρία;
Είναι δύσκολο έργο και είμαι πολύ προσεκτική και πολύ διακριτική. Αυτό σημαίνει ότι οι υιοθετημένοι οι ίδιοι ψάχνουν πολύ ενεργά και τους βοηθάω πρώτα απ’ όλα να καταλάβουν την ιστορία τους και πώς ήρθαν, με ποιο μέσο ήρθαν, από ποιο ίδρυμα και αν υπάρχουν χαρτιά ή όχι. Κι αυτό εξαρτάται από το ποιος έκανε την υιοθεσία. Και τους βοηθάω πρώτα απ’ όλα να κατανοήσουν τη μεγαλύτερη εικόνα. Τους βάζω κάπως να διαβάσουν για να καταλάβουν για τον Εμφύλιο, ότι η χώρα ήταν φτωχή και υπήρχε το στίγμα πάνω σε μια ανύπανδρη γυναίκα με παιδί. Τότε είναι που αφήνω την πρωτοβουλία στα δικά τους χέρια, αν θέλουν να προχωρήσουν. Κι αν έχουν ένα όνομα μιας μητέρας τότε μπορώ να τους βοηθήσω, αλλά πρέπει να γίνει πάρα πολύ προσεκτικά. Γίνονται επανασυνδέσεις και σε περιπτώσεις που η ανύπανδρη γυναίκα εκείνη την εποχή δεν ήθελε να το ξέρει κανείς και το κράτησε μυστικό, αλλά όταν τη βρίσκουμε σήμερα, αν είναι εν ζωή, καταλαβαίνουμε ότι πάντα ήθελε να μάθει τι έγινε με το παιδί.
Υπάρχουν περιπτώσεις που ένα παιδί δεν το έμαθε ποτέ. Άρα δεν μπορεί να το βρείτε κι εσείς αυτό;
Όταν βρίσκω εγώ κάποιον δεν μπορώ να του το πω γιατί δεν ξέρω αν το ξέρει. Αν ήταν πολύ μικρό παιδί δεν ξέρω αν το ξέρει. Υπάρχουν άνθρωποι που τη στιγμή που αδειάζουν τα συρτάρια των γονιών τους που έχουν πεθάνει, βρίσκουν τον φάκελο που αφορά σ’ αυτούς και έχει όλα τα στοιχεία της υιοθεσίας.
Έχετε βρει παιδιά δηλαδή που έχουν υιοθετηθεί, ξέρετε ότι είναι εν ζωή και δεν το γνωρίζουν;
Ναι, υπάρχουν κι εγώ δεν μπορώ να πω τίποτα.
Δεν τους έχετε μιλήσει;
Δεν θα τολμούσα. Δεν θα ήταν ηθικό να το κάνω. Εγώ δεν μπορώ να το πω. Εκεί υπάρχει ευθύνη των θετών γονιών ή αν δεν ζουν, οι συγγενείς πρέπει να το κάνουν. Δεν είναι αυτός ο ρόλος μου. Τους αναστατώνει πάρα πολύ. Θα ήταν μεγάλο λάθος.
Η ελληνική Πολιτεία έχει ζητήσει μία συγγνώμη ως κράτος, όπως λόγου χάρη έγινε πρόσφατα στον Καναδά για ένα ζήτημα που αφορούσε στην ενσωμάτωση-απομόνωση παιδιών ινδιάνων;
Όχι αυτό δεν έχει γίνει μέχρι τώρα αλλά πρέπει να πω ότι η ιστορία δεν ήταν και πολύ γνωστή. Ο κόσμος νόμισε ότι είναι φήμες ή ότι ήταν μοναδικές περιπτώσεις. Όμως όπως ακριβώς κανείς δεν ήξερε ότι είναι πραγματικά δίκτυο μεταφοράς, δίκτυο υιοθεσιών και αγοραπωλησία, έπρεπε πρώτα να βάλουμε την ιστορία σε ένα μεγαλύτερο πλαίσιο, να την αποδείξουμε με όλα τα στοιχεία από τα αρχεία και να έχουμε τα σωστά νούμερα. Εγώ το θεωρούσα πολύ σημαντικό να έχουμε και σωστούς αριθμούς και έτσι βγήκε η ιστορία φτάνοντας τα 3.200 παιδιά. Κι αν προσθέσουμε τους Ολλανδούς τότε φτάνουμε στα 4.000. Υπήρχαν και κάτι παιδιά στη Σουηδία και σε μεμονωμένες χώρες, αλλά η μεγαλύτερη μετακίνηση ήταν προς την Αμερική. Πάντα με την έννοια ότι, όπως και με τους Ινδιάνους στην Αμερική, ότι το φτωχό παιδί θα μπορούσε να ανήκει σε μια πιο πλούσια λευκή οικογένεια και έτσι τα πάντα πάνε ένα βήμα ή δύο βήματα μπροστά. Δεν σκέφτεται κανείς ότι αφήνεις και μια μητέρα ή μια οικογένεια στην Ελλάδα χωρίς τη δυνατότητα να μεγαλώσει το δικό της το παιδί, μία μητέρα που θα το είχε κάνει με λίγη υποστήριξη. Και έτσι δηλαδή πρέπει κάπως να σβήνεις μια κουλτούρα και μια γυναίκα για να φτιάξεις μια καινούργια οικογένεια που δήθεν θα είναι καλύτερη, πιο λευκή, πιο πλούσια. Αλλά η φτώχεια δεν είναι λόγος για υιοθεσία.
Τι μέλλει γενέσθαι;
Υπάρχει πολλή δουλειά ακόμα. Από αυτό το έργο έχει βγει μια καμπάνια. Αναγκαστικά, γιατί η πληγή είναι ακόμα ανοιχτή και για τις οικογένειες και για τα παιδιά. Ειδικά οι υπαρξιακές ερωτήσεις για τις ρίζες σου είναι πανταχού παρούσες. Που σημαίνει ότι η αναζήτηση συνεχίζεται και αυτό με σπρώχνει να εμφανιστώ μπροστά στην κυβέρνηση και τους έχω θέσει τρία θέματα. Τα παιδιά θέλουν πρόσβαση στα χαρτιά τους παρόλο που κάποτε ήταν απόρρητα.
«Με την ΠτΔ, κα Κατερίνα Σακελλαροπούλου, μίλησα επίσης για την επιθυμία των υιοθετημένων να τους αναγνωριστεί ξανά η ελληνική ιθαγένεια, που την έχασαν αφού έγιναν Αμερικανοί πολίτες, παρόλο που ήταν Έλληνες και ταξίδεψαν με ελληνικό διαβατήριο εκείνα τα χρόνια. Η ίδια το θεωρούσε συγκινητικό και λογικό. Επίσης υποστήριζε την αίτημά μας για περισσότερη και συστηματική έρευνα, για μια ολοκληρωτική έκθεση για το ιστορικό των υιοθεσιών στην Ελλάδα. Μακάρι να τη ξεκινήσουμε γρήγορα. Μια έρευνα που υποσχέθηκε το ελληνικό κράτος το 1957. Ακόμα δεν έχει γίνει, πρέπει όμως να γίνει και μάλιστα από ανεξάρτητους ειδικούς».
Έχετε απευθυνθεί στο Υπουργείο Εσωτερικών;
Στο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Δηλαδή, έχουμε μιλήσει με την κα Δόμνα Μιχαηλίδου. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στα χαρτιά τους. Δεν σημαίνει ότι αναγκαστικά μπορούν να τα πάρουν εύκολα. Οπότε, προσπαθούμε να πιέσουμε σε αυτό το θέμα. Ότι και με τον νόμο έχουν το δικαίωμα να έχουν τα χαρτιά τους.
Ποια ήταν η αντιμετώπιση;
Θα έλεγα ότι το φοβούνται λίγο γιατί σκέφτονται και την ντροπή της μητέρας. Αλλά όπως είπα αν είναι να γνωριστούμε με μια μητέρα τώρα, αφού έχουν περάσει 65 χρόνια δεν σκέφτεται τη ντροπή.
Μήπως σκέφτονται τη ντροπή της χώρας;
Πιθανόν. Ότι πρόκειται τελικά για ένα πολύ μαύρο κεφάλαιο της ιστορίας της. Εκείνη την εποχή ήταν ο σκελετός μιας γυναίκας στην ντουλάπα. Τώρα, μπορούμε ίσως να το πούμε, ότι είναι σκελετός μιας χώρας στη ντουλάπα. Αλλά αυτό πρέπει να το ξεπεράσουμε. Καιρός είναι. Επίσης είναι μια συζήτηση που γίνεται σε πάρα πολλές χώρες. Η Ελλάδα έχει όμως το πλεονέκτημα ότι μπορεί να διορθώσει ακόμα κάτι, γιατί η έρευνα έχει γίνει, τους ανθρώπους τους ξέρουμε, σε λίγο χρονικό διάστημα μπορούμε να τους αναγνωρίσουμε, να τους ξαναδώσουμε την ταυτότητά τους…