Μπορεί ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων να έχει υιοθετήσει το ξενόφερτο έθιμο της γαλοπούλας ως πρωταγωνιστή του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, ωστόσο υπάρχουν πολλές περιοχές, κυρίως στην επαρχία, που τηρούν ακόμα τα παλιά έθιμα.
Μια από αυτές είναι και η Ήπειρος, με τους ντόπιους να απολαμβάνουν τηγανίτες, λαχανοντολμάδες και φυσικά τις περίφημες ηπειρώτικες πίτες κάθε χρόνο στις γιορτές. Ποιος είναι, όμως, ο συμβολισμός αυτής της παράδοσης, που χάνεται στο βάθος του χρόνου;
Οι τηγανίτες, οι λαχανοντολμάδες και ο μικρός Ιησούς
Οι ηπειρώτικες τηγανίτες που κοσμούν το γιορτινό τραπέζι της παραμονής, στην πραγματικότητα συμβολίζουν τα σπάργανα του Ιησού στη φάτνη.
Πρόκειται για γλυκίσματα από αλεύρι, ψημένα πάνω σε πυρωμένη πέτρα και μέσα στο τζάκι, τα οποία συνέχεια μελώνονται σε ζαχαρόνερο, με κανέλα και καρύδια.
Όπως λένε και τα κάλαντα που συχνά τραγουδούν τα παιδιά της περιοχής: «Ελάτε εδώ γειτόνισσες, και εσείς γειτονοπούλες, τα σπάργανα να φτιάξουμε, και το Χριστό ν' αλλάξουμε...».
Το φάσκιωμα του μικρού Χριστού συμβολίζουν και οι λαχανοντολμάδες, ή αλλιώς γιαπράκια, όπως αποκαλούνται στην ηπειρώτικη διάλεκτο. Η ονομασία «γιαπράκια» προέρχεται από την τούρκικη λέξη Yaprak που σημαίνει «φύλλο».
Φυσικά, κεντρικός είναι και ο ρόλος της πίτας, ιδιαίτερα ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, με τους κατοίκους πολλών ηπειρώτικών χωριών να κρύβουν το φλουρί μέσα σε μια κρεατόπιτα, έναντι της γνωστής βασιλόπιτας, ακόμα και σήμερα.
Το αναμμένο πουρνάρι και οι ευχές
Το παλιό έθιμο με το αναμμένο πουρνάρι απαντάται ακόμα σε μερικά χωριά της Ηπείρου, με τους κατοίκους να ανάβουν ένα κλαρί από πουρνάρι στο δρόμο για το σπίτι μετά την εκκλησία.
Το συγκεκριμένο έθιμο συμβολίζει τους βοσκούς, οι οποίοι στο δρόμο τους για να προσκυνήσουν το θείο βρέφος είχαν ανάψει ένα ξερό κλαδί, για να βλέπουν μέσα στη νύχτα.
Στα Γιάννενα, οι ντόπιοι δεν κρατούν αναμμένο κλαδί, αλλά μια χούφτα δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα, τα οποία και πετούν μέσα στο τζάκι. Όταν αυτά καίγονται και πετάνε σπίθες, δίνεται η ευχή για «αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς!».