Σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο περιβάλλον, η έμφαση που οφείλουν να δίνουν τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης στην ποιότητα, προβάλλει παράλληλα ως αναγκαιότητα και ως κοινωνική επιταγή. Κι αυτό γιατί η ποιότητα της φροντίδας και της περίθαλψης όχι μόνο επηρεάζει την υγεία των ληπτών υπηρεσιών υγείας, αλλά ταυτόχρονα δοκιμάζει την αξιοπιστία και την αντοχή του ίδιου του συστήματος.
Αλλά τι συνιστά ποιότητα στον τομέα της υγείας? Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ποιότητα στον τομέα της υγείας ορίζεται ως «ο βαθμός επίδρασης που έχουν οι προσφερόμενες υπηρεσίες υγείας στην επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων, με τον μικρότερο δυνατό κίνδυνο, τόσο για τους ασθενείς μεμονωμένα, όσο και για τους πληθυσμούς συνολικά».
Την ευρύτατη έννοια της ποιότητας στο Εθνικό Σύστημα Υγείας συνθέτουν επιμέρους παράγοντες, όπως η ασφάλεια, η αποτελεσματικότητα, η αποδοτικότητα, η επικέντρωση στον άνθρωπο, η επάρκεια και η ισότητα. Πρόκειται για αναπόσπαστες πτυχές της ποιότητας, οι οποίες, προκειμένου να διασφαλιστούν και να ενισχυθούν, είναι πρωτίστως απαραίτητο να μετρηθούν. Εδώ έγκειται και η σημασία συλλογής και αξιοποίησης δεδομένων για την υγεία.
Αξιοποίηση δεικτών μέτρησης της ποιότητας
Για την ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, η αξιοποίηση δεικτών για τη συστηματική συλλογή έγκυρων και αξιόπιστων δεδομένων για την υγεία συνιστά το κλειδί ώστε μακροπρόθεσμα να εκπληρωθεί ο σκοπός της επαρκούς κάλυψης των υγειονομικών αναγκών του πληθυσμού με καλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας. Επίσης, συνιστά την αναγκαία προϋπόθεση για τη χάραξη τεκμηριωμένης πολιτικής (Evidence-based policy-making) για την υγεία, που όχι μόνο σέβεται και λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και τις προσδοκίες των ληπτών υπηρεσιών υγείας, αλλά ταυτόχρονα προάγει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία.
Ειδικότερα, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Διασφάλισης Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ) ΑΕ εργαζόμαστε για την ανάπτυξη και εφαρμογή Δεικτών Μέτρησης της Ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, με κοινή μεθοδολογία για όλα τα νοσοκομεία. Τέτοιοι δείκτες είναι: α) δείκτες ασφάλειας και αποτελεσματικότητας (εισροών, διαδικασιών και εκβάσεων), β) δείκτες ασφάλειας προσωπικού, γ) βασικοί λειτουργικοί δείκτες δομής και στελέχωσης, δ) δείκτες ανθρωποκεντρικής φροντίδας (Patient Centered Indicators) και ε) δείκτες ποιότητας – ελέγχου κλινικής αποτελεσματικότητας.
Μάλιστα, ήδη εφαρμόζεται, σε μία ομάδα 12 νοσοκομείων – πιλότων, σύστημα δεικτών μέτρησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και της ασφάλειας των ασθενών. Επίσης, μετά από επιτόπιες επισκέψεις κλιμακίων του ΟΔΙΠΥ ΑΕ, μέχρι σήμερα έχει εφαρμοστεί σε 27 νοσοκομεία της χώρας διαδικασία αξιολόγησης της συμμόρφωσής τους με βάση διεθνή Πρότυπα Διασφάλισης της Ποιότητας. Η διαδικασία αυτή το επόμενο διάστημα πρόκειται να επεκταθεί σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό νοσοκομείων.
Ορθολογική κατανομή και ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού
Παράλληλα, βασικό παράγοντα για την ενίσχυση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών αποτελεί η ορθολογική κατανομή των διαθέσιμων πόρων. Μεταξύ αυτών, το ανθρώπινο δυναμικό που στελεχώνει τις δομές του ΕΣΥ συνιστά τον πιο καθοριστικό παράγοντα. Για τον λόγο αυτό, έχουμε αναπτύξει συγκεκριμένη μεθοδολογία για την κατανομή του ανθρώπινου δυναμικού, λαμβάνοντας υπόψη λειτουργικούς δείκτες, όπως τον μέσο όρο νοσηλειών που σε συνδυασμό με την υφιστάμενη στελέχωση και τις κενές οργανικές θέσεις οδηγούν στην εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων για τις ανάγκες στελέχωσης των υγειονομικών δομών.
Μάλιστα, σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αναπτύσσουμε πληροφοριακό σύστημα για το ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο θα μας επιτρέπει να αξιολογούμε τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά του, ώστε να βελτιωθεί ουσιαστικά ο προγραμματισμός για το ανθρώπινο δυναμικό που χρειαζόμαστε, προκειμένου να μην υπάρχουν κενά στη φροντίδα. Να έχουμε, δηλαδή, τον κατάλληλο αριθμό και το κατάλληλο «μίγμα» των επαγγελματιών υγείας, που χρειαζόμαστε. Η συστηματική μέτρηση και ανάλυση δεικτών για το ανθρώπινο δυναμικό, η βελτίωση της διακυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα του συστήματος υγείας και η ενίσχυση της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας, αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο για τη διασφάλιση και βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας.
Για την ενίσχυση της στελέχωσης ιδίως σε ιατρικό προσωπικό των υγειονομικών δομών που βρίσκονται σε συγκεκριμένες άγονες, με την έννοια ότι δεν επιλέγονται από το ιατρικό προσωπικό του Ε.Σ.Υ., και προβληματικές περιοχές της περιφέρειας έχουν θεσπιστεί οικονομικά και άλλα κίνητρα. Πρόσφατα μάλιστα, επικαιροποιήθηκε και εμπλουτίστηκε ο κατάλογος αυτών των περιοχών και αυξήθηκαν σημαντικά τα οικονομικά κίνητρα για την προσέλκυση ιατρικού προσωπικού. Αναμένουμε τα αποτελέσματά των αλλαγών και κινήτρων που δόθηκαν σε προκηρύξεις κάλυψης των θέσεων ιατρικού προσωπικού που θα προκηρυχθούν στο προσεχές διάστημα σε αυτές.
Επίσης, για την κάλυψη των κενών που παρουσιάζονται λόγω της νησιωτικότητας και της ορεινότητας κάποιων περιοχών της χώρας σημαντική είναι και η συμβολή της τηλεϊατρικής. Η ολοκλήρωση του Εθνικού Δικτύου Τηλεϊατρικής (ΕΔΙΤ), αναμένεται να βελτιώσει σημαντικά την πρόσβαση των πολιτών σε ποσοτικά επαρκείς και ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, αλλά συγχρόνως θα λειτουργήσει ως επιπλέον κίνητρο για την ιατρική κοινότητα, ώστε να καλυφθούν τα κενά στις «μη ελκυστικές» περιοχές.
Αναβάθμιση κτιριακών υποδομών και εξοπλισμού
Από ένα πλαίσιο που θέτει στο επίκεντρο την έννοια της ποιότητας, δεν δύνανται να απουσιάζουν τα έργα ύψους 393.080.000,000 ευρώ, που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) και αφορούν σε ανακαινίσεις, στον εκσυγχρονισμό και στην κατασκευή νέων κτιρίων σε 93 νοσοκομεία στο σύνολο της επικράτειας, σε έργα αναβάθμισης των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) και στην προμήθεια νέου, σύγχρονου ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού.
Πρόκειται για έργα που θα αναβαθμίσουν τη συνολική εμπειρία των ληπτών υπηρεσιών υγείας, είτε κατά την επίσκεψη σε ένα νοσοκομείο είτε κατά την παραμονή τους σε αυτό. Καλύτεροι, σύγχρονοι χώροι αναμονής και θάλαμοι νοσηλείας, θα δημιουργήσουν ένα πιο φιλικό, άνετο και ασφαλές περιβάλλον, η προμήθεια νέου εξοπλισμού θα προσδώσει ακρίβεια και ταχύτητα στις διαγνώσεις, θα μειωθούν οι χρόνοι αναμονής και εν γένει θα βελτιωθούν σημαντικά τα επίπεδα εξυπηρέτησης και ικανοποίησης των ασθενών.
Υιοθέτηση συνεργατικού μοντέλου στη λήψη αποφάσεων
Στο σημείο αυτό, μιλώντας για ικανοποίηση των ασθενών, ολοένα και πιο δυναμικά επικεντρωνόμαστε στην υιοθέτηση τρόπων, ώστε στη διαδικασία της αξιολόγησης και συνεπώς στην αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών να συμμετάσχουν οι τελικοί αποδέκτες κάθε μας πρωτοβουλίας: οι λήπτες των υπηρεσιών υγείας.
Διεθνώς, τα αναφερόμενα από τον ασθενή αποτελέσματα (Patient – Reported Outcomes, PROs) συνιστούν κοινά αποδεκτούς δείκτες του επιπέδου της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Για τη μέτρηση των PROs αξιοποιούνται συνήθως ως εργαλεία (Patient – Reported Outcome Measures – PROMs) έγκυρα και σταθμισμένα ερωτηματολόγια που συμπληρώνουν οι ασθενείς για την αυτό-αξιολόγηση της κατάστασης της υγείας τους. Συγχρόνως, αξιοποιούνται εργαλεία μέτρησης της ποιότητας, που εστιάζουν στη συλλογή δεδομένων για τις απόψεις των ασθενών σχετικά με τη συνολική εμπειρία τους κατά τη διάρκεια της ιατρονοσηλευτικής τους φροντίδας (Patient-Reported Experience Measures – PREMs).
Τα PREMs και τα PROMs μπορούν να αξιοποιηθούν για τη διαμόρφωση ενός συνεργατικού μοντέλου σε όλα τα στάδια λήψης αποφάσεων για την υγεία (Shared Decision-Making). Μέσω της λήψης συστηματικής ανατροφοδότησης από την πλευρά του ίδιου του ασθενή, αφενός αποκαλύπτονται νέες πτυχές ή κενά στη φροντίδα και την εξυπηρέτηση και ως εκ τούτου ευνοείται ο έγκαιρος εντοπισμός προβλημάτων και η χάραξη τεκμηριωμένων πολιτικών. Αφετέρου, ευνοείται η ορθολογική κατανομή των πόρων, βάσει των πραγματικών αναγκών του πληθυσμού, ενισχύεται η εμπιστοσύνη του λήπτη υπηρεσιών υγείας στο δημόσιο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, προάγεται η διαφάνεια στον καθορισμό προτεραιοτήτων και μειώνονται οι ανεκπλήρωτες ανάγκες του πληθυσμού, καθώς λαμβάνονται υπόψη οι προσδοκίες τους.
Στο επίκεντρο των προσπαθειών μας για την ενίσχυση της συμμετοχής των ληπτών υπηρεσιών υγείας στη λήψη αποφάσεων, τίθενται ο σχεδιασμός μας για τη θεσμική αναβάθμιση του ρόλου των Γραφείων Προστασίας Δικαιωμάτων Ληπτών/τριών Υπηρεσιών Υγείας. Οι καταγγελίες, τα παράπονα και οι θετικές εντυπώσεις που υποβάλλονται στα Γραφεία από τους λήπτες υπηρεσιών υγείας, πέραν του ότι διασφαλίζουν το αναφαίρετο δικαίωμά τους να αναφέρονται στις αρχές, συγχρόνως συνιστούν εργαλείο αξιολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών. Με σκοπό την ενίσχυση της προστατευτικής τους διάστασης σε επίπεδο δικαιωμάτων, από τις 15 Σεπτεμβρίου του τρέχοντος έτους, εκκίνησε η εφαρμογή του Κανονισμού με τον οποίο τυποποιείται η διαδικασία υποβολής καταγγελιών και παραπόνων, ώστε να αποτελέσει έναν οδηγό προς τον πολίτη που επιθυμεί να καταγγείλει τα κακώς κείμενα.
Το δεύτερο βήμα και μεγαλύτερο στοίχημα για εμάς, είναι να φτάσουμε εμείς στον πολίτη και να τον ενθαρρύνουμε να μοιραστεί μαζί μας την εμπειρία του. Διότι είναι γεγονός ότι όταν ασθενείς και φροντιστές αισθάνονται ότι η φωνή τους είναι σημαντικό να ακουστεί και ότι λαμβάνονται υπόψη οι προσδοκίες και οι ανάγκες τους, νιώθουν πιο ασφαλείς και μπορούν με μεγαλύτερη άνεση να εκφράζουν τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς τους.
Για τον σκοπό αυτόν, εργαζόμαστε πάνω στη διαμόρφωση ενός ψηφιακού και εύχρηστου εργαλείου αξιολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών στα νοσοκομεία του ΕΣΥ (εργαλείο PREM). Το νέο εργαλείο θα έχει ψηφιακή μορφή και πιστεύουμε ότι θα λύσει βασικές αδυναμίες του τρόπου που μέχρι σήμερα λαμβάνει χώρα η αξιολόγηση των υπηρεσιών στα νοσοκομεία, καθώς αυτή πραγματοποιείται κυρίως μέσω του διαμοιρασμού ερωτηματολογίων σε έγχαρτη μορφή. Χάρη στην ψηφιακή μορφή με την οποία θα συλλέγεται η πληροφορία, δεν θα παραμένει πλέον κατακερματισμένη και αποσπασματική και θα είναι ευκολότερη η δευτερογενής επεξεργασία της.
Καταλήγοντας, στόχος για την ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, είναι η οικοδόμηση ενός ανθρωποκεντρικού, αποτελεσματικού, ανθεκτικού και βιώσιμου ΕΣΥ, στο πλαίσιο του οποίου επιτυγχάνεται η ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης υπηρεσιών υγείας. Προς την κατεύθυνση αυτήν, η επένδυση στην ποιότητα της υγειονομικής φροντίδας και περίθαλψης δεν είναι απλώς μια επιλογή, αλλά η μοναδική διαδρομή και η αναγκαία προϋπόθεση για μια υγιή κοινότητα πολιτών που ευημερεί.
Καθώς γίνεται πολύ συζήτηση στη δημόσια σφαίρα, είναι απαραίτητο να αποσαφηνιστεί ότι αφενός η οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος υγείας και αφετέρου η ανθρωποκεντρική προσέγγιση, η αποδοτικότητα και η καθολικότητα του δημόσιου συστήματος υγείας, με παράλληλη διαρκή αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, όχι μόνο δεν είναι έννοιες ασύμβατες αλλά αντίθετα άρρηκτα συνδεδεμένες.
