Σκεπτόμενοι τα Χριστούγεννα και την περίοδο των εορτών πολλές φορές έρχονται στη σκέψη μας λαμπερά στολίδια με γιορτινές περιβολές ανθρώπων και σπιτιών. «Φορεμένα» συναισθήματα αγάπης και χαράς.
Είναι, όμως, αυτά αληθινά πηγαία;
Σε κάποιους, μάλλον ανάμεικτα συναισθήματα προκαλούνται περισσότερο την περίοδο των εορτών, ενώ σε κάποιους άλλους ίσως πιο ξεκάθαρα μελαγχολικά, παρά τις έντονες προσπάθειες του περιβάλλοντος για την επιβολή μιας μεγάλης και συνεχόμενης γιορτής.
Οι ερευνητές μιλούν πολλές φορές για αύξηση του αισθήματος της μοναξιάς, βάσει των μελετών, την εορταστική αυτή περίοδο, με αποκορύφωμα τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, που, δυστυχώς, συνοδεύεται από αντίστοιχη άνοδο των αυτοτραυματισμών και των αποπειρών αυτοκτονιών, δείχνοντας πως η προσπάθεια για «γιορτή» σε ορισμένους ανθρώπους αποτυγχάνει.
Η επιδείνωση αυτή στην ψυχική υγεία μπορεί να εξηγηθεί αν αναλογιστούμε διάφορους παράγοντες, όπως, μεταξύ άλλων, ο κρύος καιρός, η κακή οικονομική κατάσταση, η κατάχρηση αλκοόλ, οι ατέρμονες οικογενειακές απαιτήσεις χωρίς «ταβάνι» και η υπερβολική κατανάλωση φαγητού, που προκαλούν έντονα αισθήματα δυσφορίας. Παράλληλα, όπως σημειώνουν και οι Kloner, το 2004, και Mutz, το 2016, οι υψηλές προσδοκίες που δημιουργούνται κοινωνικά για τις γιορτινές μέρες, σε συνδυασμό με την ταύτιση των Χριστουγέννων με τον καταναλωτισμό, επιδεινώνουν την ψυχική υγεία των ανθρώπων, ανεξάρτητα από το αν αντιμετωπίζουν ήδη κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας ή όχι. Από την άλλη, όσον αφορά τα άτομα που αντιμετωπίζουν ήδη κάποια ψυχική ασθένεια, σε έρευνα του National Alliance on Mental Health το 2014 64% των ανθρώπων αυτών δήλωσαν πως η ψυχική τους κατάσταση επιδεινώνεται την περίοδο των γιορτών, διαπίστωση που επαληθεύτηκε πρόσφατα, σχεδόν εμφατικά, από ένα μέλος του Κέντρου Ημέρας: όταν της ευχηθήκαμε «καλές γιορτές», εκείνη απάντησε «για μένα, δεν θα είναι. Θα τις περάσω μόνη στο κρύο σπίτι μου». Ίσως ήταν ο τρόπος της να μας πει ότι δεν θα ήθελε να χωριστούμε αυτές τις δύσκολες ημέρες των εορτών.
Πόσο πιεστικό μπορεί να γίνει για έναν άνθρωπο το να πρέπει να περάσει όμορφα και καλά στις γιορτές; Τόσο πιεστικό όσο σε κάτι οικογενειακά τραπέζια στα οποία ως έφηβοι -ή ακόμη και ως ενήλικοι- μπορεί να νιώσαμε ότι ασφυκτιούμε, αναζητώντας κάπου έξω οξυγόνο ή περιμένοντας να περάσουν αυτές οι ώρες μαρτυρικά. Εκεί όπου ο καθένας θα πρέπει να «δείξει» την πρόοδό του, πόσο έχει εξελιχθεί ή όχι, αν είναι μόνος του ή με κάποια παρέα και, φυσικά, πάντα να έχει μια καλή δικαιολογία για όλα τα παραπάνω και επιχειρήματα. Ενώ απλώς θα μπορούσε να είναι ο εαυτός του, με τις επιλογές του, και αυτό να είναι αποδεκτό. Χωρίς πολλά λόγια και οικογενειακές ανακρίσεις, να φάμε, να καθίσουμε και να μοιραστούμε στιγμές.
Στο «σπίτι» μας, στο Κέντρο Ημέρας Franco Basaglia στολίσαμε και φέτος, σε ένα κλίμα αποδοχής όλων αυτών των δύσκολων συναισθημάτων. Με περισσότερη νοσταλγία από πέρυσι, αφού πριν από έναν χρόνο δεν είχαμε τη δυνατότητα να είμαστε όλοι μαζί στον χώρο. Πέρυσι είχαμε στολίσει μέσα από οθόνες υπολογιστών που κρατούσαν συνδεδεμένους τα μέλη και τους θεραπευτές.
Είναι μια ιεροτελεστία κάθε χρόνο. Φέτος, λιγότεροι σε αριθμό και με όλα τα απαραίτητα μέτρα (μάσκες, αποστάσεις στον χώρο, αντισηπτικά), ήταν πιο ζεστά από ποτέ. Τα μέλη έβαζαν συνοδευτικά τις αγαπημένες τους εορταστικές μελωδίες, στολίζαμε τον χώρο όλοι μαζί και ταυτόχρονα παρασκευάζαμε τα αγαπημένα μας μελομακάρονα για να «μυρίσει» χριστουγεννιάτικες λιχουδιές το σπίτι.
Ένας μουσικός, μέλος του Κέντρου, συνέχισε παίζοντας στο πιάνο κλασική μουσική, λαμπερά στολίδια άρχισαν να αχνοφαίνονται παντού, ένας Αϊ-Βασίλης δίπλα στο τζάκι, το χριστουγεννιάτικο δέντρο μας, ένα αστέρι στο μπαλκόνι φωτεινό να φέγγει στους περαστικούς το βράδυ κι ένα στεφάνι κατακόκκινο με στολίδια που αντικρίζουν οι επισκέπτες στην κύρια είσοδο.
«Θυμήθηκα πώς είναι να στολίζεις το σπίτι», αναφέρει κάποιος, «ίσως στολίσω κι εγώ», ενώ κάποιος άλλος συνεχίζει: «Νιώθω όμορφα εδώ, με τις ομάδες, τις ατομικές θεραπείες, τον στολισμό, αυτό το αίσθημα του να ανήκεις κάπου, είμαστε οικογένεια κι εδώ».
Καθένας που έμπαινε στον χώρο «έπαιρνε» και κάτι από τη ζεστασιά του.
Κάποιοι άλλοι ήπιαμε καφέ ή ζεστή σοκολάτα στον εξωτερικό χώρο και μετά ανταλλάξαμε δώρα παίζοντας Secret Santa. Ζεστά κασκόλ και γάντια, φροντίζοντας ο ένας τον άλλον, ή ατζέντες τσέπης που θα χωρέσουν τους νέους μας στόχους και τις σκέψεις μας για την καινούργια χρονιά. Φεύγοντας για τις ολιγοήμερες διακοπές των γιορτών, πήραμε μαζί μας όλες αυτές τις στιγμές, ξέροντας ότι υπάρχει ένας μέρος να «ακουμπήσουμε» τις δυσκολίες μας.
Αυτές τις ιδιαίτερες γιορτές, μετά από δύο χρόνια πανδημίας, με απώλειες φυσικές (αγαπημένων μας ανθρώπων) αλλά και συμβολικές (αγαπημένων μας συνηθειών), το φάρμακο είναι να αναλογιστούμε λίγο περισσότερο τον διπλανό μας, να είμαστε πιο ανθρώπινοι.
Εκείνος μπορεί να διαγνωσμένος με Covid και να βρίσκεται σε απομόνωση στο σπίτι του ή σε κάποιο νοσοκομείο, να «παλεύει» με μια ψυχική ασθένεια ή να είναι πρόσφυγας, επίσης απομονωμένος και αποκλεισμένος σε μια ελεγχόμενη δομή. Σε όλες τις περιπτώσεις μιλάμε για μια ψυχική οδύνη για την οποία το «εμβόλιο» είναι ένα και η πατέντα μοναδική εδώ και αιώνες. Και δεν είναι άλλη από την ουσιαστική επαφή μας και τα δίκτυα αλληλεγγύης που δημιουργούμε μαζί μέσα στις τοπικές κοινότητες.
«Οι γιορτινές μέρες που διανύουμε οδεύοντας στο κλείσιμο αυτής της δύσκολης χρονιάς βοηθούν να αναλογιστούμε πόσο σημαντικό είναι να μπορούμε να νιώθουμε ευγνωμοσύνη πρωτίστως γι’ αυτά τα απλά, τα καθημερινά πράγματα, παίρνοντας δύναμη από τους ανθρώπους που μας στηρίζουν» σημειώνει ένα μέλος μας.
Γιορτές είναι που έχουμε ο ένας τον άλλον και αυτή την αίσθηση μπορούμε να την κουβαλάμε καθ’ όλη τη διάρκεια των εορτών στα ζεστά ή λιγότερο ζεστά σπίτια μας.
Των Μαρίας Τριτάρη, ψυχολόγου MSc (Εικόνα 1), Φώτη Βασιλόπουλου, κλινικού ψυχολόγου MSc - ψυχοθεραπευτή (Εικόνα 2), Αγγελικής Κολοκοτσά, ψυχολόγου MSc - ψυχοθεραπεύτριας (Εικόνα 3)
*Το Κέντρο Ημέρας Franco Basaglia της ΕΠΑΨΥ εδρεύει στο Μαρούσι και παρέχει δωρεάν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στην κοινότητα.
https://www.epapsy.gr/