Όταν σκεφτόμαστε τους εφήβους που βιώνουν άγχος, είναι πιθανό να το θεωρήσουμε ως πρόβλημα ψυχικής υγείας, αλλά η ταινία «Inside Out 2» («Τα μυαλά που κουβαλάς 2») δείχνει ότι το άγχος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα και μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο – αρκεί να μην κυριαρχεί.
Η ταινία «Inside Out 2» είναι η συνέχεια του εξαιρετικά επιτυχημένου animation της Pixar, με τίτλο «Inside Out» («Τα μυαλά που κουβαλάς») που κυκλοφόρησε το 2015. Όπως επισημαίνει το The Conversation, η ταινία «Inside Out 2» αφηγείται την ιστορία της 11χρονης Ράιλι, που πρέπει να διαχειριστεί τη μετακόμιση σε μια νέα πόλη, ενώ τα συναισθήματά της – που προσωποποιούνται ως η Χαρά, η Λύπη, ο Θυμός, ο Φόβος και η Αηδία – παλεύουν να διατηρήσουν την ισορροπία μέσα στο μυαλό της.
Ως εκ τούτου, στο «Inside Out 2», επιστρέφουμε στη ζωή της Ράιλι στο Σαν Φρανσίσκο, όπου έχει κάνει νέους φίλους και τα πάει εξαιρετικά στο χόκεϊ. Τα βασικά της συναισθήματα είναι πλέον μία καλά λειτουργική ομάδα και όλα πάνε καλά μέχρι που χτυπάει ο συναγερμός της εφηβείας.
Εφηβεία και άγχος έρχονται στο «Inside Out 2»
Η εφηβεία, λοιπόν, «κατεδαφίζει» τα συναισθήματα της Ράιλι. Αυτός είναι ένας ωραίος τρόπος για να φανεί ότι η εφηβεία δεν φέρνει μόνο ψυχολογικές, σωματικές και ορμονικές αλλαγές, αλλά επηρεάζει και την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Στην ταινία, αυτή η αναδόμηση κάνει χώρο για νέα προσωποποιημένα συναισθήματα, που είναι το Άγχος, η Ανία, η Ντροπή και η Ζήλεια. Στην πραγματικότητα, δεν αναπτύσσουμε ξαφνικά επιπλέον συναισθήματα στην εφηβεία μας, αλλά οι συναισθηματικές μας εμπειρίες είναι πιο έντονες και λιγότερο σταθερές από ό,τι στην ενήλικη ζωή.
Τα νέα συναισθήματα βοηθούν τη Ράιλι να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εφηβικής ζωής. Το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας διαδραματίζεται στην κατασκήνωση χόκεϊ, η οποία είναι μία μικρογραφία του κοινωνικού κόσμου των εφήβων. Η Ράιλι πρόκειται να πάει στο λύκειο, όπου ελπίζει να γίνει μέλος της σχολικής ομάδας χόκεϊ επί πάγου. Εντούτοις, στην κατασκήνωση χόκεϊ διχάζεται ανάμεσα στους φίλους της από το προηγούμενο σχολείο της και στην επιθυμία της να εντυπωσιάσει τους μεγαλύτερους και πιο κουλ παίκτες της σχολικής ομάδας.
Με άλλα λόγια, όπως επισημαίνει στο σχετικό άρθρο της η Αλάνα Τζέιμς, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, βλέπουμε πώς το άγχος μπορεί να παίξει θετικό ρόλο στη ζωή μας. Το άγχος αναλαμβάνει την ευθύνη και παρουσιάζεται ως ένα συναίσθημα που βλέπει στο μέλλον και βοηθά τη Ράιλι να προσπαθήσει να αποφύγει τις συνέπειες. Ένας σημαντικός παράγοντας που προκαλεί το άγχος της Ράιλι είναι ο φόβος ότι μπορεί να μην έχει φίλους στο λύκειο. Αυτό είναι ένα λογικό πράγμα για το οποίο ανησυχεί. Οι σχέσεις με τους συνομηλίκους γίνονται όλο και πιο σημαντικές στην εφηβεία και οι εφηβικές εμπειρίες φιλίας συνδέονται με την ευημερία μας.
Στον κόσμο του «Inside Out 2», το «νησί της οικογένειας» το οποίο αντιπροσωπεύει τον χρόνο της Ράιλι με την οικογένειά της και την αγάπη της γι’ αυτήν, εξακολουθεί να είναι παρόν, αλλά στέκεται στη σκιά του μεγάλου και συναρπαστικού «νησιού της φιλίας». Οι ενέργειες της Ράιλι είναι γεμάτες από την τυπική εφηβική αμηχανία, αλλά το Άγχος και οι άλλοι νέοι χαρακτήρες συναισθημάτων εργάζονται για ουσιαστικούς στόχους.
Ποιος ο ρόλος της γνωστικής επανεκτίμησης
Είναι σωστό να ανησυχούμε για τα ποσοστά άγχους στους νέους. Μάλιστα, οι αγχώδεις διαταραχές μπορούν να αναπτυχθούν από την πρώιμη παιδική ηλικία. Έτσι, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή είναι η πιο διαδεδομένη μορφή στους εφήβους. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ποσοστά άγχους στους εφήβους έχουν αυξηθεί και ότι αυτά έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις σε μια σειρά αποτελεσμάτων – από τις σχολικές επιδόσεις έως τη γενικότερη αποδοχή στην ενήλικη ζωή.
Ωστόσο, υπάρχει διαφορά μεταξύ του αισθήματος άγχους που βλέπουμε στο «Inside Out 2» και μιας αγχώδους διαταραχής. Το να έχει κανείς ανησυχίες είναι ένα τυπικό μέρος της ενηλικίωσης. Όπως φαίνεται στην ταινία, το πρόβλημα μπορεί να προκύψει όταν το άγχος καταλαμβάνει όλο και περισσότερο την εξουσία. Μία νέα έννοια που εισάγεται είναι η ανάπτυξη της προσωπικότητας, η οποία αποτελείται από τις πεποιθήσεις που έχει η Ράιλι για τον εαυτό της και οι οποίες συνδέονται με τις αναμνήσεις της, όπως το «είμαι καλή φίλη».
Το άγχος αποφασίζει ότι η υπάρχουσα προσωπικότητα της Ράιλι δεν είναι πλέον κατάλληλη, προκαλώντας τη Χαρά και τα άλλα συναισθήματα να ταξιδέψουν στα βάθη του μυαλού για να τη σώσουν. Ειδικότερα, το «Inside Out 2», το οποίο έχει «σπάσει» ταμεία, δείχνει τη ρύθμιση των συναισθημάτων – τους τρόπους με τους οποίους διαχειριζόμαστε τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις. Όταν το άγχος κυριαρχεί, τα βασικά συναισθήματα από το «Inside Out» (η Χαρά, η Λύπη, ο Θυμός, ο Φόβος και η Αηδία) καταπιέζονται. Η καταπίεση μπορεί να μας βοηθήσει να χειριστούμε δύσκολες καταστάσεις, όπως η Ράιλι που συγκρατεί τα δάκρυά της μέχρι να μην βρίσκεται πλέον μπροστά σε κόσμο.
Ωστόσο, έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι μία άλλη στρατηγική, η γνωστική επανεκτίμηση, συνδέεται με καλύτερα ψυχολογικά αποτελέσματα στους εφήβους. Η επανεκτίμηση περιλαμβάνει τη σκέψη μιας κατάστασης με διαφορετικό τρόπο, ώστε να νιώσετε μια διαφορετική συναισθηματική αντίδραση, όπως για παράδειγμα να δείτε μια πρόκληση ως ευκαιρία. Tα παλιά και τα νέα συναισθήματα πρέπει να βρουν τρόπο να συνεργαστούν, αναμφισβήτητα επανεκτιμώντας την κατάσταση. Η Χαρά μαθαίνει να βλέπει διαφορετικά την άφιξη των νέων συναισθημάτων και να αναγνωρίζει ότι η προσωπικότητα της Ράιλι πρέπει να εξελιχθεί και να αποτελείται από όλες τις συναισθηματικές εμπειρίες και αναμνήσεις της. Το άγχος μπορεί να παίξει έναν χρήσιμο ρόλο, αρκεί να μην γίνει συντριπτικό.
Καταληκτικά, η ιστορία θυμίζει μερικές φορές τη Χαρά που μάθαινε να εκτιμά τον ρόλο της Λύπης στο «Inside Out«, αλλά η πλοκή και η προστιθέμενη ψυχολογική πολυπλοκότητα είναι αρκετά ενδιαφέρουσες ώστε το sequel της ταινίας να μοιάζει τόσο φρέσκο.
