Ο νέος κορονοϊός, γνωστός και ως SARS-CoV-2, έχει εξαπλωθεί πλέον σε ολόκληρο τον κόσμο έχοντας στοιχίσει τη ζωή σε τουλάχιστον 230.300 ανθρώπους. Δυστυχώς, εξίσου γρήγορα – ή και γρηγορότερα– εξαπλώνονται θεωρίες συνωμοσίας, μύθοι και ανυπόστατες απόψεις «ειδικών» σχετικά με την προέλευσή του ιού, τους τρόπους μετάδοσης, προστασίας και θεραπείας από τη λοίμωξη.
«Δεν καταπολεμούμε μόνο μια πανδημία, έχουμε να αντιμετωπίσουμε και μια επιδημία παραπληροφόρησης» παρατήρησε σχετικά ο Γενικός Διευθυντής της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ), Tedros Adhanom Ghebreyesus.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι δε το συμπέρασμα που προκύπτει από την έρευνα του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας (International Peace Journalism Laboratory) του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ μαζί με την εταιρία ierax analytix, σύμφωνα με την οποία πολλοί πολίτες παραμένουν επιρρεπείς στην παραπληροφόρηση, εν μέσω της πανδημίας, καθώς σε σημαντικό ποσοστό δηλώνουν ότι έχουν επηρεαστεί από κάποια ψευδή είδηση, χωρίς μάλιστα να κάνουν κάτι για αυτό όταν το συνειδητοποίησαν.
Σε αυτό το πλαίσιο, διεθνείς οργανισμοί, όπως ο ΠΟΥ, αλλά και πολλές χώρες «απαντούν» στο φαινόμενο αντικρούοντας τα fake news και τους μύθους μέσα από καμπάνιες και πλατφόρμες που παραθέτουν τις επίσημες θέσεις των επιστημόνων για κάθε θεωρία που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Ανάλογη ιστοσελίδα διατηρεί ακόμη κι η Ε.Ε. (μπορείτε να τη δείτε ΕΔΩ).
Η Ελληνική κυβέρνηση, αντίστοιχα, καταρρίπτει «ατεκμηρίωτες απόψεις, υπερβολές και αντιεπιστημονικές θεωρίες που αφορούν τη νόσο» μέσα από την επίσημη πύλη covid19.gov.gr.
Το iEidiseis συγκέντρωσε και παρουσιάζει τέσσερις από τους μύθους αυτούς, με ορισμένους εξ αυτών να απασχολούν και την πρόσφατη επικαιρότητα, λόγω... Ντόναλντ Τραμπ.
ΜΥΘΟΣ: Τα απολυμαντικά και τα αντισηπτικά μπορούν να σκοτώσουν τον ιό εάν τα πιούμε, τα εισπνεύσουμε ή τα ενέσουμε στο σώμα μας
ΑΛΗΘΕΙΑ: Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ή κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι τα απολυμαντικά και τα αντισηπτικά παρέχουν οποιαδήποτε προστασία έναντι του COVID-19 εάν τα λάβουμε είτε από το στόμα ή με ένεση στο σώμα μας. Αντιθέτως, αυτό είναι εξαιρετικά πιθανό να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στην υγεία μας ή ακόμα και να οδηγήσει σε θάνατο.
Τα απολυμαντικά-απορρυπαντικά πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο σε μικρές ποσότητες για τον καθαρισμό επιφανειών, σύμφωνα με τις οδηγίες που αναγράφονται στην ετικέτα τους, ενώ τα απολυμαντικά χεριών πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για την απολύμανση των χεριών.
Λόγω της εξάπλωσης της παραπληροφόρησης γύρω από τον COVID-19, ο κατασκευαστής του απολυμαντικού προϊόντος «Lysol» εξέδωσε σχετική ανακοίνωση με την οποία δηλώνει: «Πρέπει να είμαστε σαφείς ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χορηγούνται τα απολυμαντικά προϊόντα μας στο ανθρώπινο σώμα –μέσω ένεσης, κατάποσης ή οποιασδήποτε άλλης οδού».
Από την πλευρά του, ο John Balmes, πνευμονολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο Zuckerberg του Σαν Φρανσίσκο, είπε: «Η εισπνοή χλωρίνης θα ήταν το χειρότερο πράγμα για τους πνεύμονες. Το αναπνευστικό σύστημα και οι πνεύμονες δεν πρέπει να εκτίθενται ούτε καν σε αερολύματα απολυμαντικού»
ΜΥΘΟΣ: Πλένοντας τα φρούτα και τα λαχανικά με απολυμαντικό προστατευόμαστε καλύτερα από τον ιό
ΑΛΗΘΕΙΑ: Η ασφαλής προετοιμασία κάθε γεύματος είναι σημαντική, όχι μόνο εν μέσω της πανδημίας αλλά και γενικότερα, για την προστασία από μικρόβια και ιούς. Σίγουρα όμως η χρήση απολυμαντικού για το πλύσιμο φρούτων, λαχανικών ή άλλων τροφίμων δεν είναι καθόλου ασφαλής πρακτική, καθώς μπορεί να προκαλέσει δηλητηρίαση ή άλλους κινδύνους.
Οι βασικές οδηγίες που δίνουν διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Οργανισμός Τροφίμων των ΗΠΑ (FDA), αναφέρουν ως ασφαλείς πρακτικές:
- το καλό πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι για τουλάχιστον 20’’ πριν αρχίσουμε να ετοιμάζουμε το γεύμα μας
- το πλύσιμο φρούτων και λαχανικών με άφθονο τρεχούμενο νερό πριν τα κόψουμε/καθαρίσουμε και το στέγνωμά τους με μια καθαρή πετσέτα ή χαρτί
- το καλό πλύσιμο οποιουδήποτε μαχαιριού ή πηρουνιού έχει χρησιμοποιηθεί για επεξεργασία ωμού κρέατος, θαλασσινών, πουλερικών, αυγών κ.ά., προτού τα χρησιμοποιήσουμε για να φάμε
- το καλό πλύσιμο με ζεστό νερό και σαπούνι των επιφανειών και των σκευών της κουζίνας μετά από κάθε χρήση
ΜΥΘΟΣ: Η λυχνία απολύμανσης υπεριώδους ακτινοβολίας αδρανοποιεί τον ιό
ΑΛΗΘΕΙΑ: Κανείς δεν γνωρίζει αν οποιοδήποτε είδος υπεριώδους φωτός επηρεάζει ή απενεργοποιεί τον κορονοϊό. Υπάρχουν τρία είδη υπεριώδους (UV) φωτός: UVA και UVB, τα οποία μπορούν να βλάψουν το δέρμα από το ηλιακό έγκαυμα αλλά μπορούν να μπλοκαριστουν από το αντηλιακό, και UVC, το οποίο είναι εξαιρετικά ισχυρό και μπορεί να καταστρέψει το ανθρώπινο γενετικό υλικό, αλλά φιλτράρεται από το όζον στην ατμόσφαιρα. Είναι πιθανό ότι τα UVA και UVB θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον ιό, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να το υποστηρίζουν με βεβαιότητα. Αν κάτι τέτοιο είναι αλήθεια, είναι πιθανό ο ιός να πρέπει να εκτεθεί στο φως για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τεχνητά παραγόμενο UVC μπορεί να σκοτώσει μικροοργανισμούς και οι επιστήμονες πειραματίζονται με τη χρήση μιας συμπυκνωμένης μορφής UVC για την απολύμανση επιφανειών που έχουν μολυνθεί με COVID-19.
Ωστόσο, το UVC είναι πολύ επικίνδυνο και δεν διατίθεται στο εμπόριο σε λαμπτήρες, καθώς μόλις λίγα δευτερόλεπτα της έκθεσης θα κάψει το ανθρώπινο δέρμα.
ΜΥΘΟΣ: Η επιδημία του κορονοϊού σχετίζεται με συγκεκριμένες τεχνολογίες
ΑΛΗΘΕΙΑ: Το τελευταίο διάστημα αναπαράγονται κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θεωρίες που συνδέουν την πανδημία του κορονοϊού με την ανάπτυξη των δικτύων κινητής τηλεφωνίας 5ης γενιάς (5G). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει επισημάνει πως «καμία αρνητική επίδραση στην υγεία δεν συνδέεται αιτιωδώς με την έκθεση σε ασύρματες τεχνολογίες» όπως είναι η τεχνολογία 5G.
Οι πολίτες πρέπει να δίνουμε αυξημένη προσοχή σε δημοσιεύσεις που κυκλοφορούν στα κοινωνικά δίκτυα και δεν πρέπει να θεωρούμε ως δεδομένη την αξιοπιστία κάθε ανάρτησης. Υιοθετούμε υπεύθυνη συμπεριφορά στο διαδίκτυο. Συμβουλευόμαστε τις οδηγίες του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (https://www.eody.gr) για την αντιμετώπιση του κορονοϊού και δεν αναπαράγουμε πληροφορίες και υλικό που στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης. Η ενημέρωση για επιστημονικά θέματα που αφορούν στη λειτουργία τεχνολογικών υποδομών στην Ελλάδα παρέχεται από τους θεσμοθετημένους φορείς της Πολιτείας, οι οποίοι διαθέτουν εμπειρία, τεχνογνωσία και καταρτισμένο επιστημονικό προσωπικό. Οι φορείς αυτοί είναι οι μόνοι που είναι σε θέση να δώσουν ακριβή και επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση για θέματα όπως η λειτουργία των τηλεπικοινωνιακών δικτύων στη χώρα μας.
Σημείωση: Οι πρώτες τρεις απαντήσεις υπογράφονται από τον Θεοκλή Ζαούτη, MD, MSCE, PhD (Καθηγητής Επιδημιολογίας, Ιατρική Σχολή Perelman, Πανεπιστήμιο Pennsylvania - Τομέας Λοιμώξεων, The Children’s Hospital of Philadelphia Καθηγητής Παιδιατρικής, Werner και Gertrude Henle).
