Νέα επιστημονική μελέτη αποκαλύπτει ότι εκείνες οι στιγμές της έμπνευσες δεν είναι απλώς εντυπωσιακές, αλλά προκαλούν αλλαγές στον εγκέφαλο, ενισχύοντας θεαματικά τη μνήμη και την ικανότητα μάθησης. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ενόραση δεν είναι μυστήριο, αλλά αποτέλεσμα συγκεκριμένων νευρωνικών διεργασιών που μπορούν να αξιοποιηθούν ακόμη και στην εκπαίδευση.
Ειδικότερα, σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications, αναδεικνύεται ότι οι «στιγμές έμπνευσης» οδηγούν σε αναδιαμόρφωση των συνάψεων μεταξύ των νευρώνων, ενισχύοντας σημαντικά τη μεταφορά των νέων γνώσεων στη μακρόχρονη μνήμη. Η ερευνητική ομάδα από τα Πανεπιστήμια Ντιουκ, Χούμπολτ του Βερολίνου και Αμβούργου διαπίστωσε έναν σχεδόν διπλασιασμό της μνημονικής ικανότητας του εγκεφάλου, ένα φαινόμενο εξαιρετικά σπάνιο σε άλλες μορφές γνωστικής επεξεργασίας. Ο βασικός παράγοντας αυτής της ενίσχυσης είναι τα έντονα συναισθήματα που συνοδεύουν την επίλυση του προβλήματος. Αυτά φαίνεται να ενεργοποιούν και να σταθεροποιούν τις εγκεφαλικές διασυνδέσεις.
Για να φτάσουν σε αυτό το συμπέρασμα, οι ερευνητές μελέτησαν 31 εθελοντές οι οποίοι κλήθηκαν να αναγνωρίσουν κρυμμένα αντικείμενα σε αφηρημένα, δίχρωμα μοτίβα. Η αποκάλυψη του «αινίματος» απαιτούσε πέρασμα από την απλή παρατήρηση σε μια ξαφνική κατανόηση, μια εμπειρία που προσομοιάζει με αυθεντική αναλαμπή. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν στιγμιαία ευφορία και αίσθημα «επιφοίτησης», συναισθήματα τα οποία ενίσχυσαν ταυτόχρονα περιοχές του εγκεφάλου υπεύθυνες για τη συγκίνηση, την αντίληψη και τη μνημονική επεξεργασία.
Όπως επισημαίνεται σε δημοσίευμα του ZME Science, κεντρικό ρόλο σ’ αυτή τη νευρωνική αντίδραση κατείχε ο ιππόκαμπος, η περιοχή που συνδέεται άμεσα με τη μάθηση και τη μνήμη. Όσο πιο ισχυρή ήταν η αναλαμπή, τόσο πιο έντονη η ιπποκαμπική ενεργοποίηση. Παράλληλα, εντοπίστηκε αναδιάταξη στον κοιλιακό ινιοκροταφικό φλοιό, μια περιοχή κρίσιμη για την οπτική αναγνώριση προσώπων, λέξεων και αντικειμένων, η λειτουργική πλαστικότητα αυτών των δικτύων επιδεικνύει την ευελιξία του εγκεφάλου όταν αντιμετωπίζει απαιτητικά, αλλά σημαντικά, ερεθίσματα.
Οι εγκεφαλικές σαρώσεις αποκάλυψαν επίσης αυξημένη συνεργασία ανάμεσα στα οπτικά κέντρα και τα κέντρα μνήμης, καταδεικνύοντας μια φάση «υπεραπόδοσης» στον εγκέφαλο. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, παρατηρήθηκε υψηλός συγχρονισμός νευρωνικών κυκλωμάτων και έντονη δραστηριότητα σε γάμμα-κύματα, που σχετίζονται με τη συνειδητή σκέψη και την επίλυση προβλημάτων.
Παρά το γεγονός ότι τα παζλ ήταν σχετικά απλά, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αντανακλούν τις καθημερινές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο εγκέφαλος — από τη λύση ενός μαθηματικού προβλήματος μέχρι τη γέννηση μιας δημιουργικής ιδέας. Τα ευρήματα ενισχύουν την άποψη ότι η επίλυση προβλημάτων βασίζεται σε σαφείς, μετρήσιμες νευρωνικές διεργασίες και όχι μόνο σε τυχαίες ή μυστηριώδεις «στιγμές έμπνευσης».
Τα παραπάνω δεδομένα υπογραμμίζουν την ανάγκη για μια θεμελιώδη αναθεώρηση των εκπαιδευτικών πρακτικών: αντί της αποστήθισης, η εκπαιδευτική διαδικασία θα πρέπει να εστιάζει στην επίλυση προβλημάτων και τη δημιουργική σκέψη. Οι μέθοδοι που βασίζονται στην εμπειρική μάθηση φαίνεται να προσφέρουν συχνότερες και πιο ουσιαστικές «αναλαμπές», γεγονός που καθιστά επιτακτική την ενσωμάτωση στη σχολική πολιτική στρατηγικών οι οποίες προωθούν τη διερευνητική μάθηση, την αυτονομία του μαθητή και τη στενότερη σύνδεση θεωρίας και πράξης.
