Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο ενός δίκαιου, λειτουργικού και αποτελεσματικού συστήματος υγείας. Είναι το πρώτο σημείο επαφής του πολίτη με το Εθνικό Σύστημα Υγείας , προσφέροντας πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και φροντίδα.
Αλλά παρά την αναγνώριση της σημασίας της, η ΠΦΥ στην Ελλάδα εξακολουθεί να υπολείπεται ως προς τη δομή, τη στελέχωση και τη λειτουργικότητά της, με αποτέλεσμα την άνιση πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και την άσκοπη επιβάρυνση των νοσοκομείων της χώρας μας.
Το iEidiseis μίλησε για το θέμα με τον κ. Κωνσταντίνο Ι. Γκιάλα, γιατρό, MSc Βιοηθικής, ΜΒΑ – Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας και υποψήφιο Διδάκτορα Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ…
Όπως επισημαίνει, «η περαιτέρω ενίσχυση της ΠΦΥ και η αναβάθμιση του ρόλου των δομών ΠΦΥ εντός του ΕΣΥ αποτελεί κρίσιμο βήμα για την αποκατάσταση της σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και Δημόσιας Υγείας».
Αλλά γίνεται όντως προσπάθεια τα τελευταία χρόνια από την οποία μπορούμε να περιμένουμε σύντομα κάτι απτό;
«Τα τελευταία χρόνια τα 160 Κέντρα Υγείας σε όλη τη χώρα ανακαινίζονται εκ βάθρων, με σύγχρονες υποδομές και εξοπλισμό. Έως το 2027, θα μιλάμε για το νέο ΕΣΥ, πιο σύγχρονο, λειτουργικό και προσανατολισμένο στον πολίτη.
Με οργανωμένα προγράμματα πρόληψης αλλά και με μια οργανωμένη προσπάθεια να φτάσει η υγεία σε κάθε σπίτι, μέσω και των Κινητών Ομάδων Υγείας (ΚΟΜΥ) του ΕΟΔΥ.
Αλλά ένα από τα σημαντικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν είναι η απουσία εγκεκριμένων οργανογραμμάτων / οργανισμών για μεγάλο αριθμό Κέντρων Υγείας και, κυρίως, για τις πρώην Μονάδες Υγείας του πρώην Πρωτοβάθμιου Εθνικού Δικτύου Υγείας (ΠΕΔΥ), που λειτουργούν χωρίς θεσμική οργάνωση. Αυτή η έλλειψη οδηγεί σε θολό πλαίσιο καθηκόντων, δυσχέρειες στη στελέχωση και στην ορθολογική κατανομή προσωπικού, καθώς και στη διαρκή αδυναμία ανταπόκρισης στις πραγματικές υγειονομικές ανάγκες του πληθυσμού», μάς εξηγεί ο κ. Γκιάλας.
Πρέπει να γίνουν νομοθετικές ρυθμίσεις (;), τον ρωτάμε…
«Η νομοθεσία παρέχει ήδη το πλαίσιο για τον εκσυγχρονισμό. Σύμφωνα με το άρθρο 41 του Ν. 4931/2022, κάθε Κέντρο Υγείας αποτελεί ενιαία οργανική μονάδα με αυτοτελή στελέχωση. Οι θέσεις προσωπικού καλύπτουν τόσο την κεντρική μονάδα όσο και τις αποκεντρωμένες δομές, όπως τα Περιφερειακά και Πολυδύναμα Περιφερειακά Ιατρεία. Οι οργανισμοί των μονάδων ΠΦΥ εκδίδονται με κοινή απόφαση των Υπουργών Υγείας, Οικονομικών και Εσωτερικών, κατόπιν γνώμης του Κεντρικού Συμβουλίου Υγειονομικών Περιφερειών (ΚΕ.Σ.Υ.ΠΕ.). Οι οργανισμοί αυτοί καθορίζουν τις οργανικές θέσεις, την κατανομή ειδικοτήτων, τις αρμοδιότητες, το εύρος των υπηρεσιών και τις ανάγκες στελέχωσης.
Ωστόσο, παρά τη θεσμική αυτή πρόβλεψη, οι οργανισμοί δεν έχουν ακόμα εκδοθεί. Αποτέλεσμα; Ασαφείς δομές, ελλείψεις σε προσωπικό, λειτουργικές δυσκαμψίες και αποδιοργάνωση που στερεί από τους πολίτες τη δυνατότητα πρόσβασης σε ολοκληρωμένη φροντίδα κοντά στον τόπο κατοικίας τους. Επιπλέον, το σύστημα αδυνατεί να σχεδιάσει μακροπρόθεσμα, καθώς δεν γνωρίζει με ακρίβεια ποιο προσωπικό απαιτείται, πού και γιατί».
Δηλαδή είναι απαραίτητο να δουν σε βάθος το ζήτημα των Οργανισμών… επισημαίνουμε στο γιατρό για να λάβουμε μία ξεκάθαρη απάντηση:
«Η ανάγκη για επαναχάραξη των οργανισμών είναι επείγουσα. Η κατάρτισή τους δεν μπορεί να ακολουθεί έναν οριζόντιο ισοπεδωτικό κανόνα. Αντιθέτως, πρέπει να βασίζεται σε στοιχεία όπως: ο πληθυσμός ευθύνης, οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες (ορεινές ή δυσπρόσιτες περιοχές, νησιωτικότητα), οι κοινωνικοοικονομικοί δείκτες, η εποχικότητα και οι μετακινήσεις πληθυσμού. Με βάση αυτά τα δεδομένα, κάθε Κέντρο Υγείας και κάθε μονάδα ΠΦΥ μπορεί να αποκτήσει έναν «δικό του» λειτουργικό οργανισμό, προσαρμοσμένο στις πραγματικές τοπικές ανάγκες.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου σε σύγχρονες εγκαταστάσεις με πλήρως εξοπλισμένα ιατρεία και εργαστήρια, καταγράφεται σημαντική υποστελέχωση, γεγονός που περιορίζει την παροχή υπηρεσιών. Αυτή η έλλειψη στελέχωσης οδηγεί τελικά στην υπερφόρτωση των νοσοκομείων και ιδίως των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ), με περιστατικά που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν σε πρωτοβάθμιο επίπεδο».
Αλλά για να αντιμετωπίζονται βασικά περιστατικά από τα Κέντρα Υγείας και να μην φτάνουν αναίτια στα νοσοκομεία, πρέπει να έχουν γιατρούς, αναφέρουμε στον κ. Γκιάλα, κι εκείνος μάς επιβεβαιώνει λέγοντας:
«Ο νόμος προβλέπει ενδεικτικά τη στελέχωση των Κέντρων Υγείας κατά προτεραιότητα με ιατρούς βασικών ειδικοτήτων, όπως γενικής/οικογενειακής ιατρικής, παθολογίας, καρδιολογίας, ορθοπεδικής, παιδιατρικής και οδοντιατρικής. Παράλληλα, προβλέπεται δυνατότητα στελέχωσης με άλλες ειδικότητες, αναλόγως των ιδιαίτερων αναγκών, όπως ακτινολογίας, χειρουργικής κ.ά. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στο υπόλοιπο προσωπικό, που αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη λειτουργία των δομών. Νοσηλευτές, μαίες, επισκέπτες υγείας, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, φυσικοθεραπευτές, τεχνολόγοι εργαστηρίων και διοικητικό προσωπικό συνθέτουν το σχήμα που απαιτείται για την κάλυψη των αναγκών της σύγχρονης ΠΦΥ.
Αξίζει να σημειωθεί πως το προσωπικό δεν αποτελεί απλώς ένα αριθμητικό μέγεθος. Είναι η καρδιά και η ψυχή κάθε μονάδας. Η επαρκής και σταθερή στελέχωση εξασφαλίζει τη συνέχεια της φροντίδας, την οικοδόμηση σχέσης εμπιστοσύνης με τον πολίτη και, τελικά, την αποτελεσματικότητα του ίδιου του συστήματος υγείας. Οι συχνές μετακινήσεις, οι «παραμεθόριες» μεταθέσεις και οι ελλείψεις προσωπικού οδηγούν σε αποσπασματική φροντίδα και σε απαξίωση της ΠΦΥ στα μάτια των πολιτών».
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στα Πολυδύναμα Περιφερειακά Ιατρεία (ΠΠΙ). Βάσει του άρθρου 27 του Ν. 2519/1997 και του άρθρου 23 του Ν. 3172/2003, πρόκειται για περιφερειακά ιατρεία που βρίσκονται σε περιοχές με έντονες γεωγραφικές και πληθυσμιακές προκλήσεις, μακριά από τα Κέντρα Υγείας στα οποία υπάγονται. Τι πρέπει να γίνει με αυτά;
«Με κοινές αποφάσεις των αρμόδιων Υπουργών, μπορούν να χαρακτηρίζονται ως Πολυδύναμα, και να ενισχύονται με τις απαραίτητες θέσεις γιατρών, νοσηλευτών, τεχνολόγων και λοιπού προσωπικού. Παρά ταύτα, πολλά ΠΠΙ εξακολουθούν να λειτουργούν με ανεπαρκές προσωπικό και χωρίς την αναγκαία υλικοτεχνική υποδομή. Η ενίσχυση των ΠΠΙ δεν είναι πολυτέλεια – είναι αναγκαιότητα. Σε νησιωτικές περιοχές, όπου η μετακίνηση ασθενών είναι δύσκολη ή αδύνατη, το ΠΠΙ πρέπει να είναι σε θέση να παρέχει την απαραίτητη φροντίδα, να αντιμετωπίζει ήπια επείγοντα περιστατικά, να διαχειρίζεται χρόνια νοσήματα και να πραγματοποιεί βασικές διαγνωστικές εξετάσεις. Για να το πετύχει αυτό, χρειάζεται προσωπικό, εξοπλισμό και ένα σαφές πλαίσιο λειτουργίας», απαντά ο γιατρός.
Συμπερασματικά, μάς εξηγεί ότι η συγκυρία είναι κατάλληλη για ριζικές τομές. Οι προκλήσεις της δημόσιας υγείας – όπως η γήρανση του πληθυσμού, η αύξηση των χρόνιων παθήσεων και η ανάγκη πρόληψης– δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς ισχυρή ΠΦΥ. Ο θεσμικός και λειτουργικός εκσυγχρονισμός των ΚΥ και των ΠΠΙ, μέσω της άμεσης έκδοσης και κάλυψης σύγχρονων οργανισμών, αποτελεί προϋπόθεση για μια δημόσια υγεία με ποιότητα και ισότητα.
Σε τελική ανάλυση, η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας – είτε σε Κέντρα Υγείας είτε σε απομακρυσμένα Π.Π.Ι. – πρέπει να λειτουργεί στη βάση οργανωμένων, προβλέψιμων και αξιολογήσιμων δομών. Τα σύγχρονα οργανογράμματα είναι το απαραίτητο εργαλείο για να διασφαλιστεί ότι ο πολίτης, ανεξαρτήτως τόπου κατοικίας, λαμβάνει ποιοτική, συνεχή και αποτελεσματική φροντίδα υγείας.
Ήρθε η ώρα η Πολιτεία να φέρει στη ζωή τις ίδιες τις διατάξεις που έχει θεσπίσει. Ήρθε η ώρα για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο λειτουργίας και στελέχωσης της ΠΦΥ, που να φτάνει από τα Κέντρα Υγείας μέχρι τα πιο απομακρυσμένα Ιατρεία της χώρας.
Σε μία εποχή όπου το υγειονομικό σύστημα δοκιμάζεται από δημογραφικές πιέσεις, γεωγραφικές ανισότητες και μεταβαλλόμενες υγειονομικές ανάγκες, η επένδυση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία».
