Η έννοια της ανθεκτικότητας έχει περάσει τα τελευταία χρόνια από τη θεωρία στην πράξη με τρόπο οδυνηρά επιτακτικό. Κρίσεις υγείας, γεωπολιτικές αναταράξεις, οικονομικές μεταβολές και περιβαλλοντικές απειλές κατέστησαν σαφές ότι η σταθερότητα των σύγχρονων κοινωνιών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά τους να προσαρμόζονται, να ανταποκρίνονται και – το σημαντικότερο – να προβλέπουν. Και στον πυρήνα αυτής της προληπτικής στρατηγικής βρίσκεται ένα σύστημα υγείας σύγχρονο, ολιστικό και καινοτόμο.
Η υγειονομική πολιτική δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπίζεται αποσπασματικά ή ως παθητικό κόστος. Αντιθέτως, αποτελεί στρατηγική επένδυση στο ανθρώπινο και παραγωγικό κεφάλαιο μιας χώρας.
Η καλή υγεία του πληθυσμού δεν είναι μόνο προσωπικό ή οικογενειακό αγαθό. Είναι παράγοντας κοινωνικής συνοχής, εργαλείο οικονομικής μεγέθυνσης και προϋπόθεση εθνικής ασφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο, η καινοτομία στην υγεία δεν αποτελεί επιμέρους στόχο, αλλά θεμελιώδη επιλογή με πολλαπλά οφέλη.
Καινοτομία σημαίνει πρόληψη, όχι μόνο θεραπεία
Συχνά η καινοτομία στον τομέα της υγείας περιορίζεται λανθασμένα στην έννοια της νέας θεραπείας ή του φαρμάκου. Όμως, η αληθινή καινοτομία αγγίζει ολόκληρο το φάσμα της υγειονομικής φροντίδας: από την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση, μέχρι την αποκατάσταση και την κοινωνική επανένταξη του ασθενούς.
Μια νέα θεραπεία που καθιστά μη αναγκαία μια νοσηλεία, μειώνει τις ημέρες απουσίας από την εργασία και ελαχιστοποιεί τις επιπλοκές, αποτελεί πολλαπλασιαστή αξίας – όχι μόνο για το σύστημα υγείας, αλλά για ολόκληρη την οικονομία.
Παράλληλα, οι εξελίξεις στη βιοτεχνολογία, τη γονιδιακή θεραπεία, την τεχνητή νοημοσύνη και την ψηφιοποίηση του ιατρικού φακέλου δεν είναι πλέον «προοπτικές» αλλά «πραγματικότητες» που συμβαίνουν ήδη.
Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία – και την υποχρέωση – να συμμετάσχει ισότιμα σε αυτή τη μετάβαση. Αυτό σημαίνει εκσυγχρονισμός των θεσμικών πλαισίων, εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, ενίσχυση της πρωτοβάθμιας φροντίδας και υιοθέτηση εργαλείων που μετατρέπουν τα δεδομένα σε πολιτική.
Ο ασθενής στο επίκεντρο: Από τον παθητικό αποδέκτη στον ενεργό συμμέτοχο
Μια κοινωνία της υγειονομικής ωριμότητας δεν αντιμετωπίζει τον ασθενή ως αριθμό ή στοιχείο κόστους, αλλά ως ενεργό συμμέτοχο στη φροντίδα του. Αυτό απαιτεί ένα ριζικά διαφορετικό μοντέλο, όπου η ενημέρωση, η πρόληψη και η εξατομίκευση της θεραπείας παίζουν κυρίαρχο ρόλο.
Το μέλλον της ιατρικής είναι προσωποποιημένο, προβλέψιμο, προληπτικό και συμμετοχικό. Η τεχνολογία το επιτρέπει. Η πολιτική ηγεσία καλείται να το εφαρμόσει.
Στο πλαίσιο αυτό, οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν ένα διπλό ρόλο: από τη μια να φέρνουν στην αγορά καινοτόμες λύσεις βασισμένες στην επιστήμη και από την άλλη να συμβάλλουν ενεργά στη διαμόρφωση ενός οικοσυστήματος που επιτρέπει την ταχεία, δίκαιη και καθολική πρόσβαση σε αυτές.
Η Gilead ως εταιρεία με αποστολή τη μεταμόρφωση της φροντίδας σε σοβαρές ασθένειες, όπως η HIV λοίμωξη, η ηπατίτιδα, ο καρκίνος και οι σπάνιες παθήσεις, επενδύει διαχρονικά στην Ελλάδα, πιστεύοντας στη μακροπρόθεσμη δυναμική της.
Η συνεργασία με την Πολιτεία, τις επιστημονικές κοινότητες και τους φορείς ασθενών είναι προϋπόθεση για να διαμορφωθεί ένα σύστημα υγείας που δεν απλώς αντιδρά, αλλά προλαμβάνει, σχεδιάζει και εμπνέει.
Η φαρμακευτική καινοτομία ως μοχλός περιφερειακής ανάπτυξης
Η φαρμακευτική βιομηχανία δεν είναι απλώς ένας πάροχος προϊόντων. Είναι πυλώνας έρευνας, γνώσης, απασχόλησης και επενδύσεων.
Οι κλινικές μελέτες, για παράδειγμα, δεν ωφελούν μόνο τους ασθενείς που αποκτούν πρόσβαση σε νέες θεραπείες, αλλά δημιουργούν προστιθέμενη αξία στο επιστημονικό δυναμικό, ενισχύουν τη διεθνή παρουσία των πανεπιστημίων και συμβάλλουν στο brain gain. Είναι χαρακτηριστικό ότι χώρες που επένδυσαν στη σύνδεση φαρμακευτικής καινοτομίας με την περιφερειακή ανάπτυξη είδαν θεαματική αύξηση στις τοπικές επενδύσεις και θέσεις εργασίας.
Η Ελλάδα, με το υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό και το αναβαθμισμένο επιστημονικό της αποτύπωμα, μπορεί να αποτελέσει περιφερειακό κόμβο έρευνας και καινοτομίας στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Αυτό απαιτεί ένα σταθερό φορολογικό και θεσμικό περιβάλλον, αλλά κυρίως μια κοινή αντίληψη ότι η ανάπτυξη της φαρμακευτικής καινοτομίας είναι στρατηγικός στόχος και όχι τεχνικό ζήτημα.
Ανάγκη για διακυβέρνηση με όραμα και συνέχεια
Η υγειονομική πολιτική στην Ελλάδα χρειάζεται συνέχεια, συνέπεια και διακομματικό ορίζοντα. Η πολιτική υγείας δεν μπορεί να είναι αντικείμενο ετήσιου επαναπροσδιορισμού, αλλά ένας μακροπρόθεσμος σχεδιασμός με εθνική στρατηγική. Σε αυτό το πλαίσιο, ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας μπορούν να συνυπάρχουν δημιουργικά – όχι ως ανταγωνιστές, αλλά ως συγκοινωνούντα δοχεία.
Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα ενώπιον μιας κρίσιμης επιλογής: είτε θα αναμετρηθεί με τις χρόνιες παθογένειες και στρεβλώσεις του συστήματος, προχωρώντας σε έναν ουσιαστικό εξορθολογισμό της φαρμακευτικής δαπάνης, είτε θα παραμείνει εγκλωβισμένη σε μια λογική δημοσιονομικής επιβίωσης που αναπαράγει αδικίες, καθυστερήσεις και αποεπένδυση.
Το πρώτο βήμα είναι ήδη γεγονός: το Υπουργείο Υγείας έχει επιδείξει τα τελευταία δύο χρόνια μεγαλύτερη συνέπεια και βούληση για την υιοθέτηση πολιτικών που αποτυπώνουν τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών και του ΕΣΥ.
Η θετική αυτή μεταστροφή δημιουργεί μια νέα βάση διαλόγου. Η πρόσφατη πρόταση για τη δημιουργία ενός Ταμείου Μεταβατικής Αποζημίωσης αποτελεί ένα παράδειγμα λειτουργικής και ρεαλιστικής προσέγγισης, που μπορεί να άρει τις καθυστερήσεις στην αποζημίωση νέων θεραπειών, χωρίς να παρακάμπτει τον δημοσιονομικό σχεδιασμό.
Τέτοια εργαλεία μεταβατικής πολιτικής είναι κρίσιμα ώστε να διασφαλιστεί η άμεση πρόσβαση των ασθενών στην καινοτομία και να διατηρηθεί η Ελλάδα στον χάρτη της έρευνας και της επένδυσης.
Από την ευκαιρία στην πράξη
Η μετάβαση σε ένα μοντέλο υγείας που αγκαλιάζει την καινοτομία δεν είναι πολυτέλεια. Είναι αναγκαιότητα. Και όπως μας δίδαξε η πανδημία, η υγεία είναι το θεμέλιο όλων: της εκπαίδευσης, της εργασίας, της ευημερίας, της κοινωνικής συνοχής. Δεν μπορούμε να το αφήσουμε στην τύχη.
Σήμερα έχουμε την επιλογή να κινηθούμε μπροστά, με όραμα, σχέδιο και συνεργασία. Η καινοτομία δεν είναι μόνο τεχνολογία – είναι κουλτούρα, είναι πρόθεση, είναι απόφαση. Και οφείλουμε να την πάρουμε, όχι μόνο για εμάς, αλλά για τις επόμενες γενιές.
