Η ατοπική δερματίτιδα, γνωστή και ως έκζεμα, δεν παρουσιάζει πάντα σταθερή συμπτωματολογία. Έρευνες δείχνουν ότι οι ορμονικές διακυμάνσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην ένταση και την έξαρση των συμπτωμάτων, ιδιαίτερα στον γυναικείο οργανισμό.
Συγκεκριμένα, πολλές γυναίκες παρατηρούν επιδείνωση των δερματικών συμπτωμάτων λίγες ημέρες πριν από την εμμηνορρυσία, ενώ ανάλογες εξάρσεις ενδέχεται να εμφανιστούν και κατά την εγκυμοσύνη ή την εμμηνόπαυση. Οι φάσεις αυτές συνοδεύονται από σημαντικές μεταβολές στα επίπεδα οιστρογόνων και άλλων ορμονών, γεγονός που φαίνεται να επηρεάζει τη φλεγμονώδη αντίδραση του δέρματος.
Μια συστηματική ανασκόπηση 16 μελετών σχετικά με τον εμμηνορροϊκό κύκλο και την ατοπική δερματίτιδα, που πραγματοποιήθηκε από το University Hospitals Dorset NHS Foundation Trust και δημοσιεύθηκε διαδικτυακά πριν λίγες ημέρες στο Clinical and Experimental Dermatology, διαπίστωσε ότι οι προεμμηνορροϊκές εξάρσεις της ατοπικής δερματίτιδας είναι συχνές μεταξύ των γυναικών.
Όλες οι μελέτες που περιλήφθηκαν σε αυτήν ανέφεραν επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας πριν από την έναρξη της εμμήνου ρύσεως – στο 13,5% – 50% των συμμετεχουσών σε αυτές τα συμπτώματα χειροτέρευσαν. Η επιδείνωση ήταν συχνότερη και εντονότερη σε νεότερες ηλικίες, σε άτομα με αλλεργίες, με υψηλότερα επίπεδα συνολικής ανοσοσφαιρίνης Ε. Σύμφωνα με τα ευρήματα ύφεση άρχισε να παρατηρείται μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως.
«Η ατοπική δερματίτιδα, μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από επίμονη φλεγμονή, επηρεάζεται από τις ορμόνες του φύλου. Η επίδρασή τους ποικίλλει μεταξύ ανδρών και γυναικών – οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να την αναπτύξουν μετά την εφηβεία, σε σύγκριση με τους άνδρες που έχουν υψηλότερο ποσοστό πριν από αυτήν. Η τεστοστερόνη φαίνεται να καταστέλλει τα κύτταρα Th2 που συνδέονται με την πάθηση, ενώ οι γυναικείες ορμόνες ενισχύουν τη δραστηριότητά τους.
Η επιδείνωση αποδίδεται και στην αυξημένη διαπερατότητα του δέρματος, τις αλλαγές στα νευροπεπτίδια του δέρματος που διεγείρουν την παραγωγή κολλαγόνου, ελαστίνης και υαλουρονικού οξέος και άλλους παράγοντες», εξηγεί ο Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος δρ Χρήστος Στάμου.
Τι είναι η ατοπική δερματίτιδα
Η ατοπική δερματίτιδα, ή έκζεμα, είναι μια χρόνια δερματική πάθηση που στις γυναίκες προκαλεί ξηρό, κνησμώδες και φλεγμονώδες δέρμα. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν δερματικό εξάνθημα, ξηρή ή σκασμένη επιδερμίδα, έντονη φαγούρα, κόκκινες καφέ ή γκρι κηλίδες και μερικές φορές μικρά, γεμάτα υγρό εξογκώματα. Το εξάνθημα μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορα σημεία του σώματος και να είναι πιο εμφανές σε ορισμένες περιοχές, όπως οι αγκώνες και τα γόνατα. Το σκασμένο και τραχύ δέρμα είναι πιο ευάλωτο σε βακτηριακές ή ιογενείς λοιμώξεις.
Η χρόνια φύση της ατοπικής δερματίτιδας μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία και ευεξία.
Ορμονικές αλλαγές και ατοπική δερματίτιδα
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που προκαλούν έκζεμα και οι αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών είναι ένας από αυτούς. Οι ορμόνες επηρεάζουν δύο τύπους ανοσοκυττάρων, τα κύτταρα Th1 και τα Th2. Τα κύτταρα Th2 έχουν συνδεθεί με αλλεργικές αντιδράσεις και με το έκζεμα.
Ορισμένες ορμόνες, συμπεριλαμβανομένων των οιστρογόνων και της προγεστερόνης, μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερη δραστηριότητα των Th2, ενώ τα ανδρογόνα να τη μειώσουν. Καθώς τα επίπεδα αυτών των ορμονών δεν είναι σταθερά αλλά αλλάζουν, παρατηρούνται αντίστοιχες αλλαγές στα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας.
Οι ορμόνες που συχνά επιδεινώνουν το έκζεμα, τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη, είναι γυναικείες. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί το έκζεμα είναι πιο συχνό στις γυναίκες παρά στους άνδρες.
Περίοδοι με έντονες ορμονικές διακυμάνσεις
Πέραν του εμμηνορρυσιακού κύκλου, που παρατηρείται έξαρση των συμπτωμάτων μια εβδομάδα πριν από την έναρξη της περιόδου, λόγω της μείωσης των επιπέδων των οιστρογόνων και της ραγδαίας αύξησης της προγεστερόνης, έντονες ορμονικές διακυμάνσεις στις γυναίκες συμβαίνουν κατά την εγκυμοσύνη και την εμμηνόπαυση.
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, στο σώμα υπάρχει μεγαλύτερη δραστηριότητα των ανοσοκυττάρωνTh2, ενώ κατά την εμμηνόπαυση τα επίπεδα τόσο της προγεστερόνης όσο και των οιστρογόνων μειώνονται. Ενώ αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη δραστηριότητα των ανοσοκυττάρωνTh2 και σε ύφεση των συμπτωμάτων, η πτώση των οιστρογόνων προκαλεί ξηρότερο δέρμα, αλλαγές στο μικροβίωμα του δέρματος και βραδύτερη αποκατάσταση των δερματικών βλαβών – αλλαγές που μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα τους εκζέματος.
«Πολλές από τις εξάρσεις της πάθησης οφείλονται σε φυσιολογικές ορμονικές διακυμάνσεις. Ο έλεγχος και η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων δεν σχετίζεται με την εξισορρόπηση των ορμονών αλλά με τους τρόπους διαχείρισης αυτών.
Οι ασθενείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η πάθηση είναι επίμονη και ανθεκτική στη θεραπεία και για τον έλεγχο των συμπτωμάτων απαιτείται υπομονή και χρόνος. Εκτός από την τακτική ενυδάτωση του δέρματος, υπάρχουν διάφορα φάρμακα που ηρεμούν τον κνησμό και ελέγχουν τη φλεγμονή. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα κορτικοστεροειδή και οι αναστολείς της καλσινευρίνης. Συστήνονται επίσης φάρμακα για την καταπολέμηση της λοίμωξης και αντιισταμινικά. Εκτός από την από του στόματος αγωγή, σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται ενέσιμη χορήγηση φαρμάκων.
Η φωτοθεραπεία, είτε από μόνη της είτε σε συνδυασμό με φάρμακα, είναι εξαιρετικά αποτελεσματική για την ύφεση των συμπτωμάτων. Αποτελεί μια χρήσιμη θεραπευτική επιλογή που μειώνει τη φλεγμονή και τα άλλα συμπτώματα, όπως κνησμό και ερυθρότητα με την ελεγχόμενη εφαρμογή υπεριώδους (UV) φωτός σε συγκεκριμένα και ασφαλή μήκη κύματος.
Ο πιο συνηθισμένος τύπος φωτοθεραπείας χρησιμοποιεί στενής ζώνης υπεριώδη ακτινοβολία Β (NB-UVB), αλλά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και υπεριώδης ακτινοβολία Α (UVA), η οποία διατίθεται σε μερικές διαφορετικές μορφές, ή ο συνδυασμός και των δύο. Η φωτοθεραπεία βοηθά στο έκζεμα καταστέλλοντας τα υπερδραστήρια ανοσοκύτταρα στο δέρμα, τα οποία είναι αυτά που πυροδοτούν μεγάλο μέρος της φλεγμονής που συνδέεται με την ασθένεια.
Το θεραπευτικό πλάνο εξατομικεύεται, αφού ληφθεί υπόψη ο τύπος του δέρματος, ο τύπος και ο αριθμός των προηγούμενων θεραπειών, η ύπαρξη άλλων παθήσεων και η λήψη άλλων φαρμάκων.
Η έγκαιρη διάγνωση και έναρξη της θεραπείας μπορεί να ελαχιστοποιήσει τη συστηματική φλεγμονή, ενδεχομένως αποτρέποντας την «ατοπική πορεία» και μειώνοντας το ψυχοκοινωνικό βάρος της νόσου», καταλήγει ο δρ Στάμου.
