Μια εκτεταμένη μελέτη που περιέλαβε περισσότερα από 6 εκατομμύρια παιδιά, δείχνει ότι η έκθεση σε αντιβιοτικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή στα πρώτα χρόνια της ζωής δεν συνδέεται γενικά με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων στην εφηβεία. Ωστόσο, όπως αναφέρει το New Scientist, η σχέση είναι περίπλοκη και εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής συζήτησης.
A study of more than 6 million children finds that exposure to antibiotics in the womb or early in life tends not to increase the risk of autoimmunity – but the relationship is complicated https://t.co/sSmu1cqy69
— New Scientist (@newscientist) August 28, 2025
Η «υπόθεση της υγιεινής» και το ανοσοποιητικό
Πάντως, η ιδέα ότι τα αντιβιοτικά μπορεί να επηρεάζουν την ανάπτυξη αυτοάνοσων παθήσεων, άρχισε τη δεκαετία του 1980, όταν ο David Strachan πρότεινε ότι οι λιγότερες λοιμώξεις και τα πιο καθαρά περιβάλλοντα ενδέχεται να εξηγούν την αύξηση των αλλεργιών στα παιδιά.
Έτσι, διατυπώθηκε η «υπόθεση της υγιεινής», η οποία υποστηρίζει ότι η πρώιμη έκθεση σε μικρόβια εκπαιδεύει το ανοσοποιητικό ώστε να μην αντιδρά υπερβολικά σε αβλαβείς ουσίες, αποτρέποντας αλλεργίες και αυτοάνοσες παθήσεις, όπως ο διαβήτης τύπου 1 και η ελκώδης κολίτιδα.
Το μικροβίωμα και τα ερωτήματα για τα αντιβιοτικά
Έχει αποδειχθεί ότι τα μικρόβια του εντέρου διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανοσολογική ισορροπία. Ορισμένα παράγουν ουσίες που βοηθούν στη δημιουργία ρυθμιστικών Τ-κυττάρων, τα οποία αποτρέπουν τις αυτοάνοσες αντιδράσεις.
Αυτό εγείρει το ερώτημα αν τα αντιβιοτικά, που αλλάζουν δραστικά το μικροβίωμα, μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση αυτοάνοσων.
Τι δείχνουν οι μελέτες
«Με τα χρόνια, έχει πραγματοποιηθεί εκτεταμένη προκλινική έρευνα, κυρίως σε ζωικά μοντέλα, που στηρίζει ισχυρά την άποψη ότι τα αντιβιοτικά ή η τροποποίηση του μικροβιώματος του εντέρου, έχουν σημαντική επίδραση στην ανοσία μας», ανέφερε ο Martin Kriegel από το Πανεπιστήμιο του Μύνστερ στη Γερμανία.
Επισημαίνεται ότι μελέτες σε ποντίκια έχουν δείξει ότι η πρώιμη χρήση αντιβιοτικών αυξάνει τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 1, ενώ αντίστοιχες μελέτες σε ανθρώπους έχουν καταγράψει σύνδεση με φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου και ρευματοειδή αρθρίτιδα. Από την άλλη, έρευνες – όπως αυτή του 2017 που δημοσιεύθηκε στο JAMA Pediatrics – σε 15.000 παιδιά δεν βρήκαν καμία σχέση μεταξύ χρήσης αντιβιοτικών και εμφάνισης διαβήτη τύπου 1 ή κοιλιοκάκης.
Η πιο πρόσφατη μελέτη της Eun-young Choi από το Πανεπιστήμιο Sungkyunkwan στη Νότια Κορέα, που δημοσιεύθηκε στις 21 Αυγούστου στο PLOS Medicine, εξέτασε περισσότερα από 6 εκατομμύρια παιδιά και κατέληξε ότι δεν υπάρχει γενική σύνδεση μεταξύ αντιβιοτικών στην εγκυμοσύνη ή στην πρώιμη παιδική ηλικία και αυτοάνοσων παθήσεων στην εφηβεία.
Γιατί τα αποτελέσματα των ερευνών διαφέρουν
Η πολυπλοκότητα του μικροβιώματος είναι ένας βασικός λόγος. Η διατροφή, το είδος του αντιβιοτικού και η ηλικία έκθεσης παίζουν, επίσης, σημαντικό ρόλο.
Για παράδειγμα, η Eun-young Choi και η ομάδα της βρήκαν ότι τα ευρέος φάσματος αντιβιοτικά στην εγκυμοσύνη συνδέθηκαν με αυξημένο κίνδυνο νόσου του Crohn, ενώ η λήψη αντιβιοτικών μέσα στους δύο πρώτους μήνες ζωής αύξησε κατά 30% τον κίνδυνο θυρεοειδίτιδας Hashimoto.
Η θέση των ειδικών για τη χρήση αντιβιοτικών
Βέβαια, οι ειδικοί τονίζουν ότι τα αντιβιοτικά δεν πρέπει να αποφεύγονται όταν είναι ιατρικά αναγκαία.
«Όταν η χρήση αντιβιοτικών κατά την εγκυμοσύνη συνιστάται, αυτό συμβαίνει επειδή τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι τα οφέλη υπερτερούν των πιθανών κινδύνων», δήλωσε ο Christopher Zahn από το Αμερικανικό Κολλέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων. Ειδικότερα, μια μελέτη του 2018 που δημοσιεύθηκε στο Science, διαπίστωσε ότι η μόλυνση με το παθογόνο βακτήριο Enterococcus Gallinarum προκάλεσε αυτοανοσία σε ποντίκια που ήταν επιρρεπή σε τέτοιες παθήσεις. Η θεραπεία τους με αντιβιοτικά όχι μόνο απέτρεψε τον θάνατό τους, αλλά επίσης εμπόδισε τα ανοσοκύτταρά τους να επιτεθούν στον ίδιο τους τον οργανισμό.
Για παράδειγμα, οι ουρολοιμώξεις μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο πρόωρου τοκετού, χαμηλού βάρους γέννησης ή ακόμα και σήψης. Μάλιστα, κάποιες έρευνες δείχνουν ότι ορισμένα αντιβιοτικά μπορεί να προστατεύουν από αυτοάνοσα, εμποδίζοντας το ανοσοποιητικό να επιτεθεί στον οργανισμό.
