Έντονη ανησυχία προκάλεσε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (ECDC). Σύμφωνα με πρόσφατη ενημέρωση του οργανισμού, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις 5 ευρωπαϊκές χώρες όπου εξαπλώνεται ραγδαία στα νοσοκομεία ο μύκητας Candidozyma auris (σ.σ. η σύγχρονη ονομασία του μύκητα Candida auris).
Παρόλα αυτά, η μάχη της Ελλάδας με τον συγκεκριμένο αλλά κι άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς, δεν είναι κάτι νέο. Βάσει πληθώρας ερευνών, η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται πρώτη σε θανατηφόρες λοιμώξεις στην Ε.Ε. εξαιτίας ανθεκτικών μικροβίων, ένα πρόβλημα που κατά κύριο λόγο οφείλεται στην αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών. Σε δηλώσεις του στο iEidiseis.gr, o πρόεδρος του ΕΟΔΥ, Χρήστος Χατζηχριστοδούλου μιλάει για τα σχέδια της χώρας να καταπολεμήσει το φαινόμενο και την εξάπλωση του Candida auris.
Τα κρούσματα
Βάσει όσων αναγράφονται στην έρευνα του ECDC, ο μύκητας Candida auris, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2019, όταν καταγράφηκαν τρία κρούσματα. Έκτοτε, η εξάπλωση του συγκεκριμένου παθογόνου είναι ραγδαία: το 2020 καταγράφηκαν 13 κρούσματα, το 2021 καταγράφηκαν 58 κρούσματα, το 2022 καταγράφηκαν 327 κρούσματα, το 2023 καταγράφηκαν 451 κρούσματα και το 2024 καταγράφηκαν 852 κρούσματα. Την περίοδο 2019-2023, μόνο στην Ισπανία καταγράφηκαν περισσότερα κρούσματα από τη χώρα μας.
Στην ίδια έρευνα, σημειώνεται επίσης πως η Ελλάδα, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Ρουμανία, «ανέφεραν ότι δεν ήταν πλέον δυνατόν να διακριθούν συγκεκριμένες εστίες σε μια κατάσταση περιφερειακής ή εθνικής ενδημίας», γεγονός που αναδεικνύει την έξαρση των κρουσμάτων τα τελευταία χρόνια.
«Εξαπλώθηκε σε όλο το σύστημα υγείας»
Σε ότι αφορά την Ελλάδα, στην έρευνα αναγράφεται πως «κατά την επίσκεψη του ECDC στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 2024, το C. auris είχε εξαπλωθεί σε όλο το σύστημα υγείας, με εκατοντάδες κρούσματα να έχουν εντοπιστεί σε διάφορα νοσοκομεία».
Μάλιστα, «ένα κέντρο αποκατάστασης που επισκέφθηκε το ECDC είχε δεχθεί τόσο μεγάλο αριθμό ασθενών που είχαν ήδη αποικιστεί ή μολυνθεί με C. auris από νοσοκομεία, ώστε ήταν απαραίτητο να οριστεί ένας ειδικός χώρος για τη φροντίδα τους».
«Είναι ανθεκτικός»
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, σχολίασε στο iEidiseis.gr πως o μύκητας Candida auris, είναι «ένα παθογόνο, στο σύνολο των παθογόνων που μεταδίδονται νοσοκομειακά. Περιλαμβάνεται κι αυτός στις νοσοκομειακές λοιμώξεις».
Κάτι ανησυχητικό -και- με τον συγκεκριμένο παθογόνο, είναι πως «είναι ανθεκτικός. Αυτό σημαίνει πως δεν έχουμε πολλά φάρμακα να τον θεραπεύσουμε. Έχουμε κι άλλα πολυανθεκτικά παθογόνα που δημιουργούν πρόβλημα στη θεραπεία τους».
Άλλωστε, ο Candida auris, «είναι συχνά ανθεκτικός σε πολλά αντιμηκητιασικά φάρμακα».
«Σημαντικός ο ρόλος της υγιεινής»
Αυτοί που κατά κύριο λόγο πλήττονται από τον συγκεκριμένο μύκητα σύμφωνα με τον κ. Χατζηχριστοδούλου, είναι «ασθενείς που νοσηλεύονται σε εντατικές μονάδες θεραπείας. Ο Candida auris μπορεί να προκαλέσει λοίμωξη -συχνά και βαριά λοίμωξη-, ενώ έχουμε και θανάτους».
Ανησυχητικό είναι επίσης πως «πρόκειται για ένα δύσκολο παθογόνο, που μεταδίδεται και από ασθενή σε ασθενή, γι’ αυτό απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στους χειρισμούς, όπως πλύσιμο χεριών από ασθενή σε ασθενή. Επίσης, έχουμε ξεκινήσει και ελέγχουμε τη φορεία των νέων ασθενών που εισέρχονται σε ειδικές μονάδες. Δηλαδή, ελέγχουμε αν φέρουν το συγκεκριμένο ή κάποιο άλλο παθογόνο, προκειμένου να τους χειριζόμαστε ξεχωριστά».
Όπως φαίνεται όμως -και- το συγκεκριμένο παθογόνο, έχει την ικανότητα να επιμένει σε διάφορες επιφάνειες, όπως ο ιατρικός εξοπλισμός. Όπως σχολίασε ο κ. Χατζηχριστοδούλου, «μια φορά τον χρόνο, οι μονάδες κάνουν βαθύ καθαρισμό ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο. Είμαστε και στην τελική φάση της έκδοσης σχετικών οδηγιών, που αφορούν την καθαριότητα και την απολύμανση. Σίγουρα όμως, η υγιεινή παίζει σημαντικό ρόλο στην ύπαρξη των παθογόνων και πρέπει να επικεντρωθούμε στην καθαριότητα των επιφανειών».
Πρώτη η Ελλάδα σε θανατηφόρες λοιμώξεις από ανθεκτικά μικρόβια
Πάντως, η εξάπλωση του Candida auris οφείλεται και στη μικροβιακή αντοχή, που είναι η ικανότητα των μικροοργανισμών να αντιστέκονται στις επιδράσεις των αντιμικροβιακών φαρμάκων. Ένα φαινόμενο που λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις διεθνώς, αλλά και στη χώρα μας.
Σύμφωνα με μια μελέτη – ορόσημο στην οποία συμμετείχαν 500 ερευνητές από όλο τον κόσμο -και από τη χώρα μας- και η οποία δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024 στο επιστημονικό περιοδικό Lancet, υπολογίζεται πως έως το 2050, θα πεθάνουν περισσότεροι από 39 εκατομμύρια άνθρωποι εξαιτίας των υπερβακτηρίων. Πρόκειται για κάτι που σύμφωνα με την έρευνα, οφείλεται στη μη αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών, εξαιτίας της αλόγιστης χρήσης τους.
Αξίζει να σημειωθεί πως σύμφωνα με την έρευνα, περίπου το 75% των λοιμώξεων που οφείλονται στη μικροβιακή αντοχή, συνδέονται με νοσοκομειακές λοιμώξεις.
Ιδιαιτέρως αποθαρρυντικά είναι τα δεδομένα που αφορούν και τη χώρα μας. Σύμφωνα με έρευνα του ECDC που δημοσιεύθηκε το 2023, η Ελλάδα παρέμενε πρώτη σε θανατηφόρες λοιμώξεις στην Ε.Ε. εξαιτίας ανθεκτικών ή πολυανθεκτικών μικροβίων, καταγράφοντας 20 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους.
Το ακόμη χειρότερο είναι πως σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Lancet, εφόσον δεν υπάρξει κάποια δραστική αλλαγή τα επόμενα χρόνια, η Ελλάδα θα συγκαταλέγεται το 2050 στις ελάχιστες χώρες παγκοσμίως όπου θα καταγράφονται περισσότεροι από 30 θάνατοι ανά 100.000 κατοίκους.
Τρία προγράμματα
Σύμφωνα με τον κ. Χατζηχριστοδούλου, η Ελλάδα προσπαθεί το τελευταίο διάστημα να αντιμετωπίσει το ζήτημα μέσω συγκεκριμένων προγραμμάτων. Ένα από αυτά είναι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Reverse», που αφορά μεταξύ άλλων την πρόληψη και έλεγχο λοιμώξεων και επιτήρηση της αντιβιοτικής χρήσης σε νοσοκομεία ευρωπαϊκών χωρών, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα.
Επίσης, «υπάρχει το πρόγραμμα του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Νοσοκομειακών Λοιμώξεων και της Μικροβιακής Αντοχής».
Ελεγκτές σε νοσοκομεία
Δεδομένου ότι τον ερχόμενο Δεκέμβριο θα έχουν ολοκληρωθεί και τα δύο αυτά προγράμματα, «τον περασμένο Μάιο ξεκίνησε το πρόγραμμα του ΕΟΔΥ που είναι ενταγμένο στο Ταμείο Ανάκαμψης». Σύμφωνα με τον κ. Χατζηχριστοδούλου, έχουν μπει επιτηρητές σε νοσοκομεία για την παρακολούθηση ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων και μικροβιακής αντοχής «σε περίπου 50 νοσοκομεία σε όλη τη χώρα. Σύντομα θα μπουν σε επιπλέον δέκα νοσοκομεία, ενώ σταδιακά ο ΕΟΔΥ θα καλύψει όλα τα νοσοκομεία».
Το πρόγραμμα «προβλέπει μεταξύ άλλων τη δημιουργία 20 οδηγιών, όπως την πρόληψη λοιμώξεων από θερμοκαθετήρες. Έχουμε ειδική οδηγία και για τον Candida auris, επειδή χρήζει ειδικής αντιμετώπισης. Επίσης, υπάρχουν 4 οδηγίες που αφορούν τη χρήση των αντιβιοτικών. Οι ελεγκτές θα εκπαιδεύουν το προσωπικό και θα βοηθούν στην εφαρμογή αυτών των οδηγιών, ενώ θα υπάρξουν κι άλλες δράσεις».
«Είμαστε ακόμη μακριά από τους στόχους της Ε.Ε.»
Σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Χατζηχριστοδούλου σημείωσε πως «εκπονούμε ένα εθνικό σχέδιο δράσης για τη μικροβιακή αντοχή, το οποίο έχει ορίζοντα δράσης μέχρι το 2030. Το πρόγραμμα είναι κοστολογημένο και έχει συγκεκριμένους στόχους που έχει θέσει η Ε.Ε. σε ότι αφορά το επίπεδο της χρήσης των αντιβιοτικών. Έχουμε δρομολογήσει δράσεις που πιστεύουμε ότι θα αποδώσουν τα επόμενα χρόνια και θα μειώσουν τις νοσοκομειακές λοιμώξεις».
Σημειώνεται πως οι στόχοι της Ε.Ε. περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τη διασφάλιση ότι τουλάχιστον το 65% της συνολικής κατανάλωσης αντιβιοτικών στον άνθρωπο, θα εμπίπτει στην ομάδα αντιβιοτικών «Access», που είναι τα βασικά, πρώτης επιλογής αντιβιοτικά, καθώς και μείωση κατά 20% της συνολικής κατανάλωσης αντιβιοτικών. Επίσης, τίθενται στόχοι για συγκεκριμένη μείωση στα ποσοστά εμφάνισης λοιμώξεων από συγκεκριμένα ανθεκτικά παθογόνα.
Πάντως, ο κ. Χατζηχριστοδούλου παραδέχθηκε πως «τα δύο προγράμματα που έτρεξαν στην Ελλάδα, έφεραν κάποια αποτελέσματα, όμως είμαστε ακόμη μακριά από τους στόχους της Ε.Ε. για το 2030. Χρειάζεται συστηματική δουλειά».
«Πτώση στα κρούσματα»
Από την πλευρά του, ο κ. Χατζηχριστοδούλου επεσήμανε πως «τώρα φτιάχνουμε μια πλατφόρμα όπου θα καταχωρούνται όλες οι νοσοκομειακές λοιμώξεις. Μέχρι σήμερα είχαμε ένα πιλοτικό πρόγραμμα με την 1η ΥΠΕ όπου καταγράφονταν όλα τα κρούσματα και οι εξάρσεις. Αυτό θα εφαρμοστεί σε όλη την Ελλάδα».
Αναφορικά με το αν υπάρχουν συγκεκριμένες περιοχές στη χώρα, όπου έχουν καταγραφεί περισσότερα κρούσματα λοιμώξεων από Candida auris, ο ίδιος σχολίασε πως «η καταγραφή δεν γίνεται συστηματικά, επομένως δεν μπορώ να σας απαντήσω».
Πάντως, «σύμφωνα με τα δικά μας δεδομένα, υπάρχει μια πτώση στα κρούσματα το τελευταίο διάστημα. Πιστεύω ότι αν τρέξουμε το πρόγραμμα με συνέπεια και συνέχεια, θα έχουμε θετικά αποτελέσματα»
