Ο Κωνσταντίνος Φουντουλάκης είναι καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ και στην Ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ που εσχάτως μετατράπηκε σε «παθολογική», με τους ασθενείς της να μεταφέρονται στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης και τους γιατρούς της να μπαίνουν στη «μάχη» κατά της πανδημίας. Τίποτα το ασυνήθιστο ή μοναδικό για αυτές τις ημέρες, ειδικά στη βόρειο Ελλάδα, που μαστίζεται από χιλιάδες κρούσματα SARS-CoV-2 (η θετικότητα υπολογίζεται στο 30% στην περιοχή, δηλαδή είναι διπλάσια σε σχέση με τον μέσο όρο στη χώρα) αλλά και εκατοντάδες ασθενείς με μέτρια και σοβαρή νόσηση COVID-19.
Την ώρα όμως, που το σύνολο του πολιτικού κόσμου στη χώρα καταθέτει προτάσεις, η κυβέρνηση υλοποιεί έκτακτους σχεδιασμούς και το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό δημόσιου και ιδιωτικού τομέα «σηκώνει τα μανίκια» για να σωθούν ζωές, η ερευνητική προσπάθεια της οποίας είναι επικεφαλής ο καθηγητής, δείχνει ότι «ψεκασμένοι» δεν είναι μόνο οι μη ειδικοί ή οι λιγότερο μορφωμένοι, αλλά και ένα σεβαστό ποσοστό μορφωμένων επιστημόνων που σε κάποιες περιπτώσεις είναι ακόμα και υγειονομικοί.
Ο ρόλος της κατάθλιψης
Όπως μας εξηγεί ο καθηγητής Κων/νος Φουντουλάκης, οι άνθρωποι γενικά που τείνουν να πιστέψουν σε συνωμοσιολογικά σενάρια δεν έχουν ως βασικό χαρακτηριστικό τη περιορισμένη μόρφωση ή την χαμηλή ευφυία αλλά την τάση για κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές και συχνά έχουν παρόμοιο ιστορικό από το παρελθόν. Αυτό φαίνεται μάλιστα ξεκάθαρα στην ερευνητική προσπάθεια της οποίας επικεφαλής είναι ο καθηγητής του ΑΠΘ, καθώς ανάμεσα σε υγειονομικούς ενώ για τον υποτιθέμενο ρόλο του 5G παρουσιάζεται ένα μικρό ποσοστό έως 5% και κυρίως γυναίκες να τον πιστεύει, αν το άτομο έχει ιστορικό κατάθλιψης, τότε το ποσοστό εκτοξεύεται σε πάνω από 20%!
Κι αν λάβουμε υπόψη ότι εν καιρώ πανδημίας -όπως σημειώνει ο καθηγητής- έχουν ενδεχομένως διπλασιαστεί στο γενικό πληθυσμό τα ποσοστά πρωτοεμφανιζόμενης κατάθλιψης, οι υποτροπές ήδη διαγνωσμένων καταθλίψεων έχουν πολλαπλασιαστεί, αλλά και τα περιστατικά με σκέψεις αυτοκτονίας (όχι πράξεις) έχουν επίσης αυξηθεί, καταλαβαίνουμε τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε το επόμενο διάστημα…
«Οι γυναίκες φαίνεται σαφώς ότι είναι πιο ευάλωττες όπως και οι νεαρές ηλικίες σε σχέση με τη μέση ηλικία που παρουσιάζεται πιο ψύχραιμη. Αλλά φαίνεται ότι οι άνδρες όταν παρουσιάσουν κατάθλιψη, είναι σε πιο βαριά μορφή και μάλιστα αυτοκτονούν συχνότερα», μας εξηγεί ο καθηγητής.
Ο κ. Φουντουλάκης έχει πρόσφατα μάλιστα δημοσιεύσει εργασία του στην οποία περιγράφει το μηχανισμό άρνησης- προβολής που κάνουν τα άτομα τα οποία τείνουν να πιστεύουν στις συνωμοσιολογικές θεωρίες και να ανθίστανται σε μέτρα που λαμβάνει η Πολιτεία για την προστασία μας. Όπως μας εξηγεί, πρόκειται για έναν ψυχολογικό μηχανισμό αντιμετώπισης του φόβου και της κατάθλιψης που νιώθει το άτομο. Αρνείται ή παραμελεί να τηρήσει ενεργητικά μέτρα, όπως είναι η χρήση μάσκας, και δέχεται πιο εύκολα τα παθητικά, όπως είναι το lockdown. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι θέλουν κάποιος να τους φροντίσει και προτιμούν να μην είναι αυτοί που θα πάρουν τις αποφάσεις και θα ενεργήσουν. Είναι σαν παιδιά, σαν έφηβοι που ζητούν από το κράτος να τους προσέξει, αλλά οι ίδιοι να κάνουν αντίδραση.
Και ο καθηγητής μας δίνει μια άλλη διάσταση αυτού που ζούμε αναφέροντας το παράδειγμα μιας άλλης πανδημίας…
«Είναι η ανθρώπινη φύση έτσι. Δεν ζούμε αυτές τις καταστάσεις για πρώτη φορά. Υπάρχουν και ιστορικές καταγραφές αλλά ακόμα και φωτογραφίες π.χ. από την Καλιφόρνια κατά την ισπανική γρίπη το 1918, η αστυνομία προσπαθούσε να επιβάλλει στους δρόμους την χρήση μάσκας με τον κόσμο να αντιδρά και να παίρνει πρόστιμα. Τίποτα το διαφορετικό δεν συμβαίνει τώρα, παρά μόνο -αν υπάρξει σύντομα εμβόλιο- θα διαφοροποιηθούμε. Διότι οι ιοί «θέλουν» να παρασιτήσουν, όχι να σκοτώσουν. Σταδιακά, με αργούς ρυθμούς συνήθως επικρατούν τελικά τα στελέχη του ιού που μεταδίδονται εύκολα αλλά κάνουν ασυμπτωματική ή ελαφρά νόσο, και όχι αυτά που σκοτώνουν. Κι έτσι στις πανδημίες, αφού πεθάνουν μερικά εκατομμύρια άνθρωποι μέσα σε 4-5 χρόνια, επέρχεται ύφεση επειδή επικρατεί το στέλεχος που κάνει ελαφρά νόσηση. Τώρα βέβαια ελπίζουμε ότι θα έχουμε σύντομα εμβόλιο και αυτό το σενάριο δεν θα ισχύσει».
* Ο Δρ Φουντουλάκης είναι επίσης πρόεδρος του τομέα Ψυχικής Υγείας του ΠΙΣ, διευθυντής του Cochrane GR και εκπρόσωπος Νότιας Ευρώπης (Ζώνη 8) στο ΔΣ της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας.