Με την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, μετά την εισβολή της Ρωσίας, πληθαίνουν οι ειδήσεις σχετικά με πιθανές διεθνείς εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία σε αντάλλαγμα για τη δήλωση του ουδέτερου καθεστώτος της και την αποκήρυξη της πρόθεσής της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, το οποίο αποτελεί και βασικό ρωσικό αίτημα.
Το Κίεβο, όπως δήλωσε η ουκρανική αντιπροσωπεία στις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης, είναι έτοιμο να δηλώσει το καθεστώς του αδέσμευτου, αλλά μόνο εάν λάβει εγγυήσεις ασφαλείας.
Οι ηγέτες πολλών δυτικών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των μελών της G7, καθώς και οι ηγέτες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, επανήλθαν πρόσφατα στο θέμα σε συνομιλίες μέσω τηλεδιάσκεψης. Παρόλο που δεν υπήρχαν πολλές λεπτομέρειες από εκεί, είναι σημαντική η συνέχιση της συζήτησης μεταξύ των δυτικών χωρών.
Οι σύμμαχοι στις συνομιλίες συμφώνησαν να συνεχίσουν τις στρατιωτικές προμήθειες στην Ουκρανία, όπως απαιτείται στην εξελισσόμενη μάχη για το Ντονμπάς, να της παράσχουν πρόσθετα δάνεια και να επιβάλουν νέες κυρώσεις κατά της Μόσχας, να αυξήσουν τη διεθνή απομόνωσή της και να εργαστούν για τη μείωση της εξάρτησης από τις ρωσικές ενεργειακές προμήθειες.
Ταυτόχρονα, οι δυτικοί ηγέτες επανέλαβαν ότι δεν είναι έτοιμοι να παρέμβουν άμεσα στην ουκρανορωσική σύγκρουση.
Από την άλλη το Κίεβο απευθύνει έκκληση σε μια σειρά από κράτη του κόσμου να δεσμευτούν να έρθουν σε βοήθεια της Ουκρανίας σε περίπτωση νέας στρατιωτικής σύγκρουσης, μεταξύ άλλων με όπλα ή και ένοπλες δυνάμεις. Δηλαδή όπως λειτουργεί το άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον του ΝΑΤΟ, το οποίο η ουκρανική ηγεσία έχει πάρει ως πρότυπο.
Το Κίεβο βλέπει τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Τουρκία, τη Γερμανία, τον Καναδά, την Ιταλία, την Πολωνία, το Ισραήλ, καθώς και την Κίνα και ακόμη και τη Ρωσία ως εγγυήτριες χώρες. Το κύριο πρόβλημα για το Κίεβο είναι ότι ακόμη και οι δυτικοί σύμμαχοι δεν έχουν επιδείξει ακόμη ιδιαίτερο ζήλο στο θέμα αυτό. Ίσως οι εγγυητές να έχουν διαφορετικές υποχρεώσεις. Αλλά δεν είναι σαφές ποιες από αυτές, ή ακόμη και ποιες από τον παραπάνω κατάλογο χωρών είναι έτοιμες να υπογράψουν για την προστασία της Ουκρανίας αυτή τη στιγμή.
«Μέχρι στιγμής δεν έχουμε λάβει συγκεκριμένο κατάλογο των εγγυήσεων ή των χωρών που είναι πρόθυμες να δεσμευτούν πλήρως για εσάς. Δεν χρειάζεται να έχουμε 40 χώρες του κόσμου που είναι έτοιμες να εμπλακούν και να πολεμήσουν για την Ουκρανία με το σύνθημα, με ένα τηλεφώνημα, με συμφωνία. Χρειαζόμαστε σοβαρούς παίκτες που είναι έτοιμοι να κάνουν τα πάντα, χρειαζόμαστε έναν κύκλο κρατών που είναι έτοιμοι να παράσχουν οποιοδήποτε όπλο εντός 24 ωρών. Χρειαζόμαστε μεμονωμένες χώρες από τις οποίες εξαρτάται πραγματικά η πολιτική κυρώσεων και όλες αυτές οι κυρώσεις, βαθιά προσχεδιασμένες ... να επιβληθούν το πρώτο δευτερόλεπτο που θα ακούσουμε την απειλή από τη Ρωσική Ομοσπονδία», δήλωσε το Σαββατοκύριακο ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Ζελένσκι.
Με άλλα λόγια, το περίγραμμα της συμφωνίας είναι ακόμη πολύ θολό. Αυτό επιβεβαιώνεται από το Politico, το οποίο μετέδωσε το περιεχόμενο της βιντεοδιάσκεψης των δυτικών ηγετών. Σύμφωνα με το άρθρο, οι συμμετέχοντες στο διάλογο μέχρι στιγμής έχουν συζητήσει μόνο θεωρητικά τα σχέδια για την εγγύηση της μελλοντικής ασφάλειας της Ουκρανίας, καθώς και τη μεταπολεμική της ανασυγκρότηση. Η βρετανική πλευρά δήλωσε ότι οι ηγέτες συμφώνησαν "να συνεργαστούν για να βρουν μια μακροπρόθεσμη λύση ασφαλείας για την Ουκρανία, ώστε να μην δεχθεί ποτέ ξανά τέτοια επίθεση.
Ο ανώνυμος διπλωματικός σύμβουλος του Μακρόν επιβεβαίωσε ότι οι εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία που αποτρέπουν έναν νέο πόλεμο ήταν θέμα συζήτησης.
«Θα χρειαστούμε κάποιο είδος διεθνούς πλατφόρμας για το σκοπό αυτό», δήλωσε ο συνομιλητής στο Politico.
Δεν είναι ακόμη σαφές αν πρόκειται για μια πρόταση μόνο από το Παρίσι ή για μια γενική δυτική εξέλιξη. Πηγές αναφέρουν επίσης ότι η θέση της Γαλλίας είναι ότι οι όποιες εγγυήσεις μπορούν να δοθούν στην Ουκρανία μόνο μετά το τέλος του πολέμου.
Και το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι η χώρα δεν θα δώσει στην Ουκρανία τις ίδιες εγγυήσεις ασφαλείας με το ΝΑΤΟ.
«Δεν μπορούν να υπάρξουν εγγυήσεις, εφόσον δεν είναι σαφές ποιες είναι αυτές οι εγγυήσεις. Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι επιθυμεί μια ρήτρα παρόμοια με το άρθρο 5 της συνθήκης του ΝΑΤΟ. Καμία χώρα δεν αποδέχθηκε την πρόταση αυτή. Ούτε οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς το δέχονται. Φυσικά, ούτε η Τουρκία το αποδέχεται. Κατ' αρχήν, κανείς δεν αντιτίθεται σε τέτοιες εγγυήσεις. Αλλά οι όροι τους δεν είναι σαφείς. Κανείς δεν συμφωνεί με το αίτημα του Ζελένσκι», δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στο CNN Turk.
Επιπλέον, ο Τσαβούσογλου δήλωσε ότι ορισμένοι στο ΝΑΤΟ θέλουν να συνεχιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.
«Αλλά μετά τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, η εντύπωση είναι ότι υπάρχουν εκείνοι που θέλουν να συνεχιστεί ο πόλεμος και να αποδυναμωθεί η Ρωσία», είπε.
Κρίνοντας από τον τόνο των σχολίων του επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις με το Κίεβο, του Ρώσου προεδρικού συμβούλου Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, το θέμα των εγγυήσεων και ενός συγκεκριμένου καταλόγου κρατών που είναι πρόθυμα να τις παράσχουν δεν προκάλεσε τις αξιώσεις της Μόσχας. Η διαφωνία προέκυψε σχετικά με το ζήτημα του κατά πόσον οι εγγυήσεις ισχύουν για την Κριμαία και το Ντονμπάς.
Η Ρωσία πρότεινε επίσης να συμπεριληφθεί η Λευκορωσία στις εγγυήτριες χώρες.
Σε γενικές γραμμές, όμως, οι Ρώσοι εμπειρογνώμονες αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό την ιδέα τέτοιων εγγυήσεων.
«Η συζήτηση για εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία είναι μάλλον περίεργη. Δεν είναι σαφές τι είναι. Εάν είναι όπως στο ΝΑΤΟ, τότε είναι απαραίτητο να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Αλλά δεν διακινδυνεύουν να δεχτούν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, επειδή δεν θέλουν να αναλάβουν την υποχρέωση να την προστατεύσουν. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα αναλάβουν άλλες δεσμεύσεις προστασίας, με διαφορετική ονομασία, αλλά παρόμοια με αυτή του ΝΑΤΟ. Ποιες είναι τότε οι εγγυήσεις; Η παροχή όπλων και άλλης βοήθειας σε περίπτωση πολέμου - αυτό έχουμε τώρα, χωρίς καμία εγγύηση. Σε γενικές γραμμές, η συζήτηση αποδεικνύεται άσκοπη, όπως και ολόκληρη η διπλωματική διαδικασία μέχρι στιγμής», έγραψε ο πολιτικός αναλυτής Φιοντόρ Λουκιάνοφ, επικεφαλής του Ρωσικού Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής, στο λογαριασμό του στο Telegram.
Το Κίεβο, από την άλλη πλευρά, θέλει πρώτα να εξασφαλίσει την υποστήριξη άλλων χωρών, τις οποίες θεωρεί εγγυήτριες, και μόνο στη συνέχεια να διαπραγματευτεί ειδικά με τη Μόσχα για το θέμα αυτό. Και επίσης να δηλώσει το αδέσμευτο και ουδέτερο καθεστώς της, ένα από τα κύρια αιτήματα της Ρωσίας προς την Ουκρανία.
Ούτε η Δύση θέλει να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τη Ρωσία, ήδη γίνεται λόγος για δύο (ή ίσως και περισσότερα) έγγραφα εγγυήσεων: ένα με τις δυτικές χώρες και ένα με τη Ρωσία. Είναι πιθανό να υπάρχουν πολλές περισσότερες επιλογές. Μπορεί να είναι δύσκολο να συμβιβαστούν οι θέσεις ακόμη και μέσα στη συλλογική Δύση. Πόσο μάλλον μια φόρμουλα αποδεκτή τόσο από τους δυτικούς συμμάχους όσο και από τη Μόσχα.
Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος, θα είναι δύσκολο να υπάρξει κάποια δέσμευση εγγυήσεων προς την Ουκρανία, καθώς αυτό θα σήμαινε είσοδο στον πόλεμο για τις εγγυήτριες χώρες. Όμως με το τέλος του πολέμου αυτό θα ήταν εφικτό για να καθοριστεί το πλαίσιο της διατήρησης της ειρήνης και της ασφάλειας της Ουκρανίας