Στο τιμόνι της μεγαλύτερης χώρας της Λατινικής Αμερικής επέστρεψε ο Λουίς Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα, επιθυμώντας να χτίσει μία «νέα Βραζιλία» και να κλείσει οριστικά την ακροδεξιά παρένθεση του Ζαΐρ Μπολσονάρο.
Όπως αναφέρει σε σχετικό δημοσίευμα η γαλλική εφημερίδα «Le Monde», στον κόσμο του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου, αυτό ονομάζεται «virada», δηλαδή μια θεαματική ανατροπή της κατάστασης, η οποία επέτρεψε σε μια έως τώρα ηττημένη ομάδα να κερδίσει τον αντίπαλό της.
Ο τελειωμένος Λούλα δεν τα παράτησε ποτέ και τελικά δικαιώθηκε
Ωστόσο, ακόμα και ένας τέτοιος χαρακτηρισμός αδικεί τον Λούλα, γιατί ο «Φοίνικας της Βραζιλίας» έχει περάσει πολλά περισσότερα, που δεν περιγράφονται από τον παραπάνω όρο. Μόλις πριν από τρία χρόνια, ο Λούλα ήταν ακόμα στη φυλακή, καθώς είχε καταδικαστεί σε 12ετή φυλάκιση για διαφθορά. Στις 7 Απριλίου 2018 μεταφέρθηκε στο κελί του στην Κουριτίμπα, νύχτα και με ελικόπτερο, σαν εγκληματίας. Εκείνη την εποχή, ολόκληρος ο Τύπος περιέγραφε έναν τελειωμένο Λούλα, πολιτικά νεκρό, βυθισμένο στην ντροπή.
Πίσω από τα κάγκελα, ο Λούλα παρακολούθησε τη νίκη του Ζαΐρ Μπολσονάρο στις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου 2018, για τις οποίες ήταν το φαβορί. Μάλιστα, αντίκρισε τον χειρότερο εχθρό του, τον Σέρχιο Μόρο, «αστέρι»-δικαστή της επιχείρησης «Λάβα Τζάτο» που τον είχε καταδικάσει, να γίνεται υπουργός Δικαιοσύνης.
Ο πρώην ηγέτης συνδικαλιστικών οργανώσεων, ιδρυτής του μεγάλου Εργατικού Κόμματος (PT), πρόεδρος μιας χρυσής δεκαετίας (2003-2011), που περιγράφεται ως «ο πιο δημοφιλής πολιτικός στον κόσμο» από τον ίδιο τον Μπαράκ Ομπάμα, δεν ήταν παρά μια σκιά του εαυτού του.
Η Λούλα ήταν τότε 73 ετών. Αλλά δεν τα παράτησε. Πίστεψε στο αστέρι του. Γεννημένος στη μιζέρια του Nordeste, ο πρώην συνδικαλιστής μεταλλωρύχος έχει στα πόδια του 50 χρόνια πολιτικής ζωής. Γνώριζε τη δύσκολη ιστορία της Βραζιλίας. Προέβλεψε ότι η ακροδεξιά δεν θα αντισταθεί στην εμπειρία της εξουσίας και ότι η Βραζιλία, αργά ή γρήγορα, θα στραφεί σε αυτόν. «Οι δυνατοί μπορούν να σκοτώσουν ένα, δύο, τρία τριαντάφυλλα, αλλά δεν μπορούν να εμποδίσουν τον ερχομό της άνοιξης!», διαβεβαίωσε κατά την είσοδό του στη φυλακή.
Η αποφυλάκισή του μετά από 580 ημέρες σε κελί και η τεράστια συμμαχία που έφτιαξε
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η ιστορία στη συνέχεια θα αποδείξει στον Λούλα ότι έχει δίκιο.
Στη φυλακή, ο Λούλα δεν μένει αδρανής. Διαβάζει, αθλείται, κάνει συνεντεύξεις, δέχεται τους φίλους του από όλο τον κόσμο (μεταξύ αυτών και τον Γάλλο Ζαν Λικ Μελανσόν). Στα παρασκήνια, οι δικηγόροι του εργάζονται σκληρά. Στις 8 Νοεμβρίου 2019, προς έκπληξη όλων, έλαβαν μια ευνοϊκή απόφαση από το Ομοσπονδιακό Ανώτατο Δικαστήριο: Κανείς δεν μπορεί να φυλακιστεί πριν τελεσιδικήσουν οι προσφυγές του. Η απόφαση αυτή οδήγησε στην αποφυλάκιση του Λούλα μετά από 580 ημέρες.
«Τίποτα δεν μπορεί να με νικήσει! (…) Βγαίνω έξω χωρίς μίσος», λέει όταν αποφυλακίζεται, αγκαλιάζοντας τη νέα του σύντροφο, Rosângela, γνωστή ως «Janja», μια μαχητική κοινωνιολόγο του κόμματός του. Γρήγορα, παίρνει τον δρόμο για το Σάο Μπερνάρντο ντο Κάμπο, όπου τον περιμένουν χιλιάδες πιστοί συγκινημένοι μέχρι δακρύων. Μπροστά στους υποστηρικτές του, ο Λούλα ισχυρίζεται ότι θέλει να «σώσει» τη Βραζιλία από το «έργο μίσους» του Ζαΐρ Μπολσονάρο. Το πλήθος βρυχάται από χαρά. Η ατμόσφαιρα είναι αυτή της έναρξης μιας εκστρατείας.
Το δεύτερο στάδιο της μεγάλης του επιστροφής έρχεται στις 8 Μαρτίου 2021. Την ημερομηνία αυτή, δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου διατάσσει την ακύρωση όλων των καταδικαστικών αποφάσεων του Λούλα, ο οποίος ανακτά αμέσως την αθωότητά του και τα πολιτικά του δικαιώματα. Εν μέσω της κρίσης του Covid-19, η δημοτικότητα του Μπολσονάρο καταρρέει. Ο δρόμος είναι καθαρός για τις εκλογές του 2022, την έκτη προεδρική εκστρατεία της πολύ μακράς πολιτικής ζωής του. «Δεν θα συναντήσω κανένα πρόβλημα στο να είμαι υποψήφιος», εκμυστηρεύτηκε στη Le Monde, σε συνέντευξή του.
Ο Λούλα έχει διδαχθεί από τα μαθήματα του παρελθόντος: Αντί να υποχωρήσει μόνος του στο κόμμα του, υφαίνει τη μεγαλύτερη πολιτική συμμαχία στην ιστορία της Βραζιλίας. Συνολικά, εννέα κόμματα εντάχθηκαν στον συνασπισμό του, «Πάμε μαζί για τη Βραζιλία». Πράσινοι, αριστεροί, PTists, κεντρώοι ακόμα και αρκετά στελέχη της συντηρητικής δεξιάς. Μεταξύ αυτών, ο Geraldo Alckmin, πρώην κυβερνήτης του Σάο Πάολο και πρώην αντίπαλος, γίνεται ο υποψήφιος του για την αντιπροεδρία.
Χτίζοντας «μια νέα Βραζιλία»
Αλλά η εκστρατεία αποδεικνύεται πιο σκληρή από ό,τι αναμενόταν. Ο παλιός συνδικαλιστής παλεύει να επενδύσει στα κοινωνικά δίκτυα και βιώνει τη μεγαλύτερη δυσκολία να φτάσει στο ευαγγελικό εκλογικό σώμα, τους πολύ συντηρητικούς.
Στις 2 Οκτωβρίου 2022, ο Λούλα καταλαμβάνει την πρώτη θέση στις προεδρικές εκλογές, συγκεντρώνοντας το «μόνο» 48% των ψήφων, έναντι 43% του απερχόμενου ακροδεξιού προέδρου Ζαΐχ Μπολσονάρου. Το χάσμα – έξι εκατομμύρια ψήφοι – είναι πολύ μικρότερο από το αναμενόμενο.
Ακόμα χειρότερα, οι Μπολσοναριστές θριαμβεύουν στο Κογκρέσο, αποκτώντας σχεδόν διπλάσιες έδρες από τους Λουλιστές. Κέρδισαν τις εκλογές για τη θέση του κυβερνήτη των πολιτειών Ρίο ντε Τζανέιρο, Μίνας Ζεράις, Μπραζίλια και, στον δεύτερο γύρο, το Σάο Πάολο.
Όλα από την αρχή
Πλέον, όλα πρέπει να ξαναγίνουν. Στα 77 του, ο Λούλα «δεν υπέγραψε για αυτό. Ήλπιζε σε μια εύκολη νίκη και μια θριαμβευτική περσινή περίοδο», λέει συγγενής του. Αλλά γρήγορα, επανακινητοποιεί τα στρατεύματά του. Ανακοινώνει γενναιόδωρη κοινωνική βοήθεια, δημοσιεύει μια «Επιστολή προς τους Ευαγγελικούς», υπόσχεται ότι η κυβέρνησή του «δεν θα είναι αυτή του PT», του κόμματος που συνδέθηκε με τη διαφθορά.
Βασική δέσμευση του Λούλα είναι να χτίσει τίποτα λιγότερο από «μια νέα Βραζιλία». Αλλά μετά από μια τόσο οριακή νίκη, αντιμέτωπος με ένα εχθρικό Κογκρέσο, μια αβέβαιη οικονομική κατάσταση και μια βίαιη και υπερπολωμένη χώρα, κανείς δεν ξέρει ποιο θα είναι το περιθώριο ελιγμών του. «Αυτή η εντολή κινδυνεύει να είναι ένα φιλί θανάτου», προβλέπει ο πολιτικός επιστήμονας Εντουάρντο Μέλο.
Ωστόσο, το σίγουρο είναι ένα: Ο «Φοίνικας της Βραζιλίας» θα πρέπει να χρησιμοποιήσει όλο το ταλέντο του για να αναβιώσει τη χώρα του από τις στάχτες της.
Οι σταθμοί στη ζωή του Λούλα
- 27η Οκτωβρίου 1945: Έρχεται στον κόσμο το έβδομο από τα οκτώ παιδιά οικογένειας πάμφτωχων αγροτών στη βορειοανατολική Βραζιλία. Για να γλιτώσει από την πείνα η οικογένεια εγκαθίσταται, όταν είναι επτά χρονών, στην πολιτεία Σαν Πάουλου.
- 1975: Γίνεται πρόεδρος συνδικάτου μεταλλωρύχων, τομέα όπου είναι εργάτης από τα 14 του χρόνια.
- 1978-1980: Πρωτοστατεί στις μεγάλες απεργίες στις βιομηχανικές συνοικίες, εν μέσω στρατιωτικής δικτατορίας. Φυλακίζεται για 31 ημέρες.
- 1980: Είναι ιδρυτικό μέλος του Κόμματος Εργαζομένων (PT, αριστερά). Συμμετέχει το 1983 στην ίδρυση της κεντρικής συνομοσπονδίας εργαζομένων (CUT).
- 2003: Γίνεται ο πρώτος πρόεδρος της Βραζιλίας που ανήκει στην εργατική τάξη. Επανεκλέγεται το 2006 για άλλα τέσσερα χρόνια. Χάρη στα κοινωνικά του προγράμματα, σχεδόν 30 εκατομμύρια κατορθώνεται να ξεφύγουν από τη φτώχεια, αλλά οι ανισότητες παραμένουν πολύ μεγάλες.
- 2005: Απαλλάσσεται από την ηγεσία του PT, έπειτα από κατηγορίες για την εμπλοκή του σε σκάνδαλα διαφθοράς.
- Μάρτιος 2016: Ο δικαστής αρμόδιος για υποθέσεις διαφθοράς Σέρζου Μούρου διατάσσει να ερευνηθεί το σπίτι του, ταπείνωση για τον Λούλα, που κατόπιν εμποδίζεται να γίνει υπουργός της δελφίνου του Τζίλμας Χουσέφ, η οποία εντέλει παύεται από το αξίωμά της τον Αύγουστο.
- 12η Ιουλίου 2017: Ο δικαστής Μούρου καταδικάζει τον Λούλα να εκτίσει εννιά χρόνια και έξι μήνες κάθειρξη για διαφθορά και νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα. Κατηγορείται πως έλαβε παραθαλάσσιο διαμέρισμα σε αντάλλαγμα για την παραχώρηση συμβάσεων δημοσίων έργων σε κατασκευαστική εταιρεία.
- 24η Ιανουαρίου 2018: Εφετείο απορρίπτει προσφυγή του και τού επιβάλει ακόμη πιο βαριά ποινή, κάθειρξη 12 ετών κι ενός μήνα.
- 4η Απριλίου 2018: Το Ανώτατο Δικαστήριο απορρίπτει την υστάτη προσφυγή των συνηγόρων υπεράσπισης του Λούλα για να αποτραπεί η φυλάκισή του. Η διαταγή φυλάκισής του εκδίδεται από τη δικαιοσύνη την επομένη.
- 7η Απριλίου 2018: Κλεισμένος για δύο ημέρες στα γραφεία του συνδικάτου των μεταλλωρύχων στο Σαν Μπερνάρντου ντου Κάμπου, κοντά στο Σαν Πάουλου, πλαισιωμένος από πλήθος υποστηρικτών του, καταλήξει να παραδοθεί στις αρχές και μετάγεται στη φυλακή στην Κουριτσίμπα (νότια), στα κρατητήρια μέσα στις εγκαταστάσεις της ομοσπονδιακής αστυνομίας.
- 15η Αυγούστου 2018: Η υποψηφιότητα του Λούλα στις προεδρικές εκλογές παρουσιάζεται επίσημα από το PT. Είναι το μεγάλο φαβορί των δημοσκοπήσεων.
- 31η Αυγούστου 2018: Το ανώτατο εκλογοδικείο (TSE) ακυρώνει την υποψηφιότητα του Λούλα για τρίτη θητεία. Αντικαθίσταται από τον υποψήφιο αντιπρόεδρό του Φερνάντου Αντάτζι και παρακολουθεί ανίσχυρος, από τη φυλακή, τη νίκη του υποψήφιου της άκρας δεξιάς, του Ζαΐχ Μπολσονάρου, την 28η Οκτωβρίου.
- 8η Νοεμβρίου 2019: Ο Λούλα βγαίνει από τη φυλακή υπό τις επευφημίες χιλιάδων υποστηρικτών του. Την προηγουμένη, τα μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου αποφάσισαν, με οριακή πλειοψηφία, να αναιρέσουν την δικαστική απόφαση δυνάμει της οποίας κάποιος μπορεί να φυλακιστεί μετά την πρώτη καταδίκη του από εφετείο, ενώ είναι ακόμη δυνατές και άλλες προσφυγές, κάτι που ίσχυε στην περίπτωση του πρώην προέδρου.
- 8η Μαρτίου 2021: Δικαστής του ομοσπονδιακού Ανωτάτου Δικαστηρίου, ο Έιντσον Φακίν, διατάσσει —μόνος— να ακυρωθούν οι καταδίκες του για διαφθορά, εξέλιξη που σημαίνει ότι είναι πλέον σε θέση να αντιμετωπίσει τον Ζαΐχ Μπολσονάρου στις προεδρικές εκλογές του 2022, αν και δεν έχει αθωωθεί ακόμη. Την απόφαση επικυρώνουν τα άλλα μέλη στην ολομέλεια της 15ης Απριλίου.
- 23η Ιουνίου 2021: Το Ανώτατο Δικαστήριο αποφαίνεται πως ο δικαστής Μούρου ήταν «μεροληπτικός» στη δίκη του Λούλα.
- 28η Απριλίου 2022: Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ συμπεραίνει ότι η έρευνα και οι διώξεις σε βάρος του Λούλα παραβίασαν το δικαίωμά του να δικαστεί από αμερόληπτο δικαστήριο.
- 7η Μαΐου 2022: Ο Λούλα ανακοινώνει την υποψηφιότητά του για την προεδρία, για έκτη φορά, με υποψήφιο αντιπρόεδρο τον Ζεράλντου Άλκμιν (κεντροδεξιά), τον οποίο είχε νικήσει στον δεύτερο γύρο το 2006.
- 18η Μαΐου 2022: Ο Λούλα παντρεύεται για δεύτερη φορά, με την Χοζάντζελα ντα Σίλβα, γνωστή επίσης ως «Ζάνζα», κοινωνιολόγο και στέλεχος του PT, 21 χρόνια νεότερή του.
- 2η Οκτωβρίου 2022: Καταλαμβάνει την πρώτη θέση στις προεδρικές εκλογές, συγκεντρώνοντας το 48% των ψήφων, έναντι 43% του απερχόμενου ακροδεξιού προέδρου Ζαΐχ Μπολσονάρου.
- 30ή Οκτωβρίου: Εκλέγεται για τρίτη θητεία στην προεδρία της Βραζιλίας κερδίζοντας τον κ. Μπολσονάρου με λιγότερες από δυο μονάδες διαφορά στον δεύτερο γύρο.