Για να δικαιολογήσει την επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, δήλωσε ότι ενήργησε προληπτικά απέναντι σε ένα μυστικό ιρανικό πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικής βόμβας, ισχυριζόμενος ότι η Τεχεράνη ήδη διαθέτει τη δυνατότητα να κατασκευάσει εννέα πυρηνικές βόμβες.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι υποστήριξαν επίσης ότι παρουσίασαν πληροφορίες στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τις οποίες το Ιράν είχε πρόσφατα επιτύχει τις αναγκαίες τεχνικές προόδους.
Όμως, όπως αναφέρει ο Guardian οι επικριτές του Νετανιάχου λένε ότι ενήργησε για να προλάβει κάτι άλλο: μια διπλωματική συμφωνία μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν σχετικά με το πολιτικό πυρηνικό του πρόγραμμα, ή ακόμα και την κατάρρευση της ίδιας του της κυβέρνησης. Επισημαίνουν ότι το Ισραήλ δηλώνει εδώ και 20 χρόνια πως το Ιράν βρίσκεται στα πρόθυρα κατασκευής πυρηνικής βόμβας.
Σε κάθε περίπτωση, ο ισχυρισμός του βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην υπόθεση ότι η εντυπωσιακή ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών διαθέτει βαθύτερη γνώση για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν απ’ ό,τι οι αμερικανικές υπηρεσίες ή ο διεθνής πυρηνικός οργανισμός επιτήρησης, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA).
Το Ιράν δεν επιδιώκει ενεργά την απόκτηση πυρηνικού όπλου
Μόλις στις 25 Μαρτίου, η Τούλσι Γκάμπαρντ, διευθύντρια της εθνικής υπηρεσίας πληροφοριών των ΗΠΑ, δήλωσε στην επιτροπή πληροφοριών της Γερουσίας ότι η αμερικανική κοινότητα πληροφοριών είχε αξιολογήσει πως το Ιράν δεν επιδιώκει ενεργά την απόκτηση πυρηνικού όπλου.
Ωστόσο, η Γκάμπαρντ πρόσθεσε ότι τα τελευταία χρόνια φαίνεται να έχει υπάρξει «μια διάβρωση της επί δεκαετίες υφιστάμενης απαγόρευσης στο Ιράν για δημόσιες αναφορές σε πυρηνικά όπλα, κάτι που πιθανότατα ενθαρρύνει τους υποστηρικτές των πυρηνικών όπλων εντός του μηχανισμού λήψης αποφάσεων της χώρας».
Πρόσθεσε: «Το απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί και είναι άνευ προηγουμένου για μια χώρα που δεν διαθέτει πυρηνικά όπλα».
Μια έκθεση 22 σελίδων που αποχαρακτηρίστηκε από το διοικητικό συμβούλιο της IAEA αυτή την εβδομάδα δεν ανέφερε ότι το Ιράν βρίσκεται τόσο κοντά στην απόκτηση πυρηνικού όπλου. Ανέφερε ότι δεν ήταν σε θέση να παρακολουθήσει πτυχές του πολιτικού πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και θεωρούσε ότι η Τεχεράνη είχε επανειλημμένα αποτύχει να συνεργαστεί, ιδιαίτερα όσον αφορά το παλαιότερο μυστικό της πυρηνικό πρόγραμμα.
Κατέληγε ότι δεν μπορούσε να επαληθεύσει πως το πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ήταν αποκλειστικά ειρηνικό. Ωστόσο, δεν ανέφερε ότι το Ιράν βρισκόταν στα πρόθυρα απόκτησης πυρηνικού όπλου.
Τι λέει η έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας
Η έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας εξετάζει την πρόοδο του Ιράν προς την κατασκευή πυρηνικής βόμβας, το επίπεδο συνεργασίας του με τους επιθεωρητές του ΟΗΕ και τα αποθέματά του σε εμπλουτισμένο ουράνιο.
Όσον αφορά το πρώτο σημείο, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας από το 2019 εξετάζει ανθρωπογενή σωματίδια ουρανίου σε τρεις μη δηλωμένες τοποθεσίες στο Ιράν: Βαραμίν, Μαριβάν και Τουρκουζαμπάντ. Αυτό ήταν μέρος ενός ιρανικού πυρηνικού προγράμματος με την κωδική ονομασία Amad, το οποίο είναι γνωστό εδώ και χρόνια και πιστεύεται ότι τερματίστηκε το 2003.
Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «αυτές οι τρεις τοποθεσίες, καθώς και άλλες πιθανώς σχετιζόμενες τοποθεσίες, αποτελούσαν μέρος ενός μη δηλωμένου οργανωμένου πυρηνικού προγράμματος που υλοποιήθηκε από το Ιράν έως τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και ότι ορισμένες δραστηριότητες χρησιμοποίησαν μη δηλωμένο πυρηνικό υλικό».
Ο διευθυντής της Διεθνής Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, Ραφαέλ Γκρόσι, δήλωσε στο διοικητικό συμβούλιο: «Δυστυχώς, το Ιράν επανειλημμένα είτε δεν έχει απαντήσει είτε δεν έχει δώσει τεχνικά αξιόπιστες απαντήσεις στις ερωτήσεις της Υπηρεσίας. Έχει επίσης προσπαθήσει να καθαρίσει τις τοποθεσίες, κάτι που έχει παρεμποδίσει τις δραστηριότητες επαλήθευσης της Υπηρεσίας».
Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, μετά από επιτυχημένες δοκιμές συμπίεσης, το Ιράν σκόπευε να προχωρήσει σε «ψυχρές δοκιμές» – που διεξάγονται με πλήρως συναρμολογημένη βόμβα με πυρήνα από φυσικό ή αποεμπλουτισμένο ουράνιο αντί για πυρηνικού βαθμού – και είχε πραγματοποιήσει δοκιμές θωράκισης εκρήξεων στο πλαίσιο της προετοιμασίας.
Μαζί, αυτά τα συμπεράσματα φαίνεται να επιβεβαιώνουν την έκταση του προηγουμένως αποκαλυφθέντος πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, υποδηλώνοντας επίσης ότι αυτή η γνώση δεν έχει χαθεί από την ιρανική επιστημονική κοινότητα.
Όσον αφορά το δεύτερο ζήτημα – την πρόσβαση σε τοποθεσίες – η έκθεση της IAEA (Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας) αναφέρει ότι δεν της παρέχεται η απαραίτητη πρόσβαση και ότι δεν της έχουν παρουσιαστεί σχέδια για νέες πυρηνικές εγκαταστάσεις. Από τον Φεβρουάριο του 2021, το Ιράν έχει αρνηθεί στην IAEA την πρόσβαση στα καταγεγραμμένα δεδομένα από τα εργοστάσια παραγωγής φυγοκεντρητών. Αν και ορισμένες κάμερες επανεγκαταστάθηκαν σε εργοστάσια παραγωγής φυγοκεντρητών τον Μάιο του 2023, η Υπηρεσία εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση στις καταγραφές.
Από την ιρανική σκοπιά, όλα αυτά τα βήματα θεωρούνται επιτρεπτά αντίμετρα στην αποχώρηση του Τραμπ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά το 2018.
To Ιράν συσσωρεύει αποθέματα υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου
Όσον αφορά το τρίτο ζήτημα, η έκθεση διαπίστωσε ότι το Ιράν συσσωρεύει απόθεμα υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου σε επίπεδα που υπερβαίνουν κατά πολύ εκείνα που προβλέπει η πυρηνική συμφωνία του 2015. Το απόθεμα του Ιράν σε ουράνιο εμπλουτισμένο κατά 60% είχε αυξηθεί από 274,8 κιλά στις αρχές Φεβρουαρίου σε 408,6 κιλά, μια αύξηση περίπου 50%. Αυτή η ποσότητα επαρκεί για την κατασκευή εννέα πυρηνικών κεφαλών, ανάλογα με την ποσότητα του υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου που περιέχει ο τελικός πυρήνας κάθε πυρηνικού όπλου.
Η έκθεση της IAEA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν «αξιόπιστες ενδείξεις για ένα εν εξελίξει, μη δηλωμένο οργανωμένο πυρηνικό πρόγραμμα» και σημείωσε ότι ανώτατοι Ιρανοί αξιωματούχοι είχαν δηλώσει πως η χρήση πυρηνικών όπλων είναι ασυμβίβαστη με τον ισλαμικό νόμο.
Ωστόσο, επεσήμανε επίσης δηλώσεις πρώην Ιρανών αξιωματούχων που υποστήριξαν ότι η Τεχεράνη πλέον διαθέτει όλες τις δυνατότητες για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.
«Αν και οι δραστηριότητες εμπλουτισμού υπό επιτήρηση δεν απαγορεύονται από μόνες τους, το γεγονός ότι το Ιράν είναι το μόνο μη πυρηνικό κράτος στον κόσμο που παράγει και συσσωρεύει ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό 60% παραμένει ένα ζήτημα σοβαρής ανησυχίας», ανέφερε η έκθεση.
Όταν ρωτήθηκε τον Απρίλιο πότε θα μπορούσε το Ιράν να εξοπλίσει τις πυραυλικές του κεφαλές με πυρηνικά, ο Γκρόσι απάντησε: «Οι ημερομηνίες είναι πάντα αυθαίρετες. Αλλά δεν είναι μακρινές. Θα ήταν, ξέρετε, θέμα μηνών, όχι ετών».
