Πέρα από τον δηλωμένο στόχο του Ισραήλ να καταστρέψει αυτό που αποκαλεί «υπαρξιακή απειλή» από τις πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν, με τις επιθέσεις της Παρασκευής (13/6) ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει έναν ευρύτερο στόχο, όπως γράφει το BBC. Την αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη.
Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, μπορεί να ελπίζει ότι οι άνευ προηγουμένου επιθέσεις θα ξεκινήσουν μια αλυσιδωτή αντίδραση που θα οδηγήσει σε αναταραχή, η οποία θα ανατρέψει την Ισλαμική Δημοκρατία.
Σε δήλωσή του το βράδυ της Παρασκευής (13/6), ο Νετανιάχου τόνισε ότι «ήρθε η ώρα ο ιρανικός λαός να ενωθεί γύρω από τη σημαία του και την ιστορική του κληρονομιά, υπερασπιζόμενος την ελευθερία του από το διαβολικό και καταπιεστικό καθεστώς» στο Ιράν.
Πολλοί Ιρανοί είναι δυσαρεστημένοι με την κατάσταση της οικονομίας, την έλλειψη ελευθερίας του λόγου, τα δικαιώματα των γυναικών και τα δικαιώματα των μειονοτήτων.
Η επίθεση του Ισραήλ αποτελεί πραγματική απειλή για την ηγεσία του Ιράν. Οι επιθέσεις σκότωσαν τον διοικητή των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC), τον αρχηγό του επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων και πολλούς άλλους υψηλόβαθμους αξιωματούχων -και η ισραηλινή επίθεση δεν έχει ακόμη τελειώσει.
Το Ιράν ανταπέδωσε το απόγευμα της 13ης Ιουνίου, με τους Φρουρούς της Επανάστασης να αναφέρουν ότι πραγματοποίησαν επιθέσεις εναντίον «δεκάδων στόχων, στρατιωτικών κέντρων και αεροπορικών βάσεων».
Η κατάσταση κλιμακώθηκε γρήγορα και μετά τις πυραυλικές επιθέσεις του Ιράν στο Ισραήλ, ο Νετανιάχου προειδοποίησε: «Έρχονται κι άλλες».
Η Μέση Ανατολή φλέγεται: Η… ζαριά του Νετανιάχου
Περισσότεροι ηγέτες του Ιράν θα μπορούσαν να στοχοποιηθούν, καθώς το Ισραήλ μπορεί να υπολογίσει ότι οι επιθέσεις και οι δολοφονίες θα μπορούσαν να αναστατώσουν το καθεστώς και να ανοίξουν το δρόμο για μια λαϊκή εξέγερση -τουλάχιστον αυτό ελπίζει ο Νετανιάχου.
Αλλά, αυτό είναι ένα στοίχημα -ένα μεγάλο στοίχημα.
Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι μια τέτοια αλυσιδωτή αντίδραση θα ξεκινήσει εξαρχής, αλλά ακόμα κι αν ξεκινήσει, δεν είναι σαφές πού μπορεί να οδηγήσει μια τέτοια διαδικασία.
Αυτοί που έχουν τη μεγαλύτερη εξουσία στο Ιράν, είναι οι άνθρωποι που ελέγχουν τις Ένοπλες Δυνάμεις και την οικονομία. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής βρίσκεται στα χέρια σκληροπυρηνικών Φρουρών της Επανάστασης και σε ορισμένα άλλα μη εκλεγμένα σώματα.
Το BBC αναφέρει ότι δεν χρειάζεται να κάνουν πραξικόπημα, επειδή είναι ήδη στην εξουσία και θα μπορούσαν να οδηγήσουν το Ιράν σε μια πιο αντιπαραθετική κατεύθυνση.
Το Ιράν θα μπορούσε να βυθιστεί στο χάος
Ένα άλλο πιθανό αποτέλεσμα (της επιδίωξης του Ισραήλ) θα μπορούσε να είναι η κατάρρευση του καθεστώτος, ακολουθούμενη από τη βύθιση του Ιράν στο χάος.
Με πληθυσμό περίπου 90 εκατομμυρίων ανθρώπων, τα γεγονότα στη χώρα θα έχουν τεράστιο αντίκτυπο σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Το επιθυμητό αποτέλεσμα του Ισραήλ φαίνεται να είναι μια εξέγερση που θα καταλήξει με την ανάληψη της εξουσίας από μια πιο «φιλική δύναμη», αλλά ένα σημαντικό ερώτημα εδώ είναι ποια θα μπορούσε να είναι η εναλλακτική λύση.
Οι ιρανικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένες τα τελευταία χρόνια και δεν υπάρχουν σαφείς επιλογές.
Μετά τις αναταραχές του 2022, γνωστές ως το κίνημα «Ελευθερία της Γυναίκας για τη Ζωή», που κατέκλυσε το μεγαλύτερο μέρος του Ιράν σαν καταιγίδα, ορισμένες ομάδες της αντιπολίτευσης προσπάθησαν να σχηματίσουν έναν συνασπισμό από ένα ευρύ φάσμα ομάδων και ακτιβιστών κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Ωστόσο, αυτό δεν κράτησε πολύ, λόγω των διαφορών στις απόψεις τους για το ποιος ηγείται του συνασπισμού και ποια θα είναι η μορφή του καθεστώτος μετά την ανατροπή του τρέχοντος.
Ποιους «βλέπει» το Ισραήλ σαν διάδοχες καταστάσεις στο Ιράν
Οι ηγέτες του Ισραήλ μπορεί να βλέπουν ορισμένες από αυτές τις ομάδες ή πρόσωπα ως προτιμώμενες εναλλακτικές λύσεις. Για παράδειγμα, ο πρώην Ιρανός πρίγκιπας διάδοχος Ρεζά Παχλεβί, γιος του πρώην Σάχη του Ιράν, ο οποίος ανατράπηκε στην Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Ζει στην εξορία και προσπαθεί ενεργά να επηρεάσει ξένους παράγοντες για να υποστηρίξουν τον σκοπό του. Μάλιστα, επισκέφθηκε το Ισραήλ τα τελευταία χρόνια.
Αν και έχει κερδίσει δημοτικότητα μεταξύ ορισμένων Ιρανών, δεν είναι σαφές εάν αυτό θα μπορούσε γρήγορα να μετατραπεί σε δύναμη για αλλαγή καθεστώτος.
Υπάρχει επίσης η Μουτζαχεντίν-ε Χαλκ (MEK), μια εξόριστη ομάδα της αντιπολίτευσης που υποστηρίζει την ανατροπή της Ισλαμικής Δημοκρατίας, αλλά αντιτίθεται στην επιστροφή στη μοναρχία.
Ιδρύθηκε ως αριστερή μουσουλμανική ομάδα και προηγουμένως αντιτάχθηκε σθεναρά στον Σάχη.
Μετά την επανάσταση, η MEK πήγε στο Ιράκ και ενώθηκε με τον Σαντάμ Χουσεΐν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον της Τεχεράνης, γεγονός που την έκανε μη δημοφιλή μεταξύ πολλών Ιρανών.
Η ομάδα συνεχίζει να είναι ενεργή και έχει φίλους στις ΗΠΑ, μερικοί από τους οποίους είναι κοντά στο στρατόπεδο του Ντόναλντ Τραμπ.
Ωστόσο, φαίνεται να έχει λιγότερη επιρροή στον Λευκό Οίκο από ό,τι κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, όταν ανώτεροι Αμερικανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένων των Μάικ Πομπέο, Τζον Μπόλτον και Ρούντι Τζουλιάνι, εμφανίστηκαν σε συγκεντρώσεις της MEK και έδωσαν υποστηρικτικές ομιλίες.
Υπάρχουν και άλλες πολιτικές δυνάμεις, από εκείνους που θέλουν να εγκαθιδρύσουν μια κοσμική δημοκρατία έως εκείνους που επιδιώκουν μια κοινοβουλευτική μοναρχία και ούτω καθεξής.
Το τελικό παιχνίδι της Ισλαμικής Δημοκρατίας
Μπορεί να είναι πολύ νωρίς για να αναλυθεί η πλήρης έκταση των επιθέσεων της Παρασκευής (13/6), αλλά κατά τη διάρκεια των ανταλλαγών πυρών μεταξύ Ιράν και Ισραήλ πέρυσι, δεν υπήρχαν ισχυρές ενδείξεις ότι οι Ιρανοί είδαν αυτές τις καταστάσεις ως ευκαιρία για την ανατροπή του καθεστώτος.
Βέβαια, εκείνα τα γεγονότα δεν πλησίασαν καν το επίπεδο καταστροφής κατά τη διάρκεια των επιθέσεων της 13ης Ιουνίου 2025.
Πρέπει επίσης να τεθεί το ερώτημα ποιος είναι ο τελικός στόχος του Ιράν τώρα.
Παρά το γεγονός ότι επικεντρώνεται σε ορισμένους στόχους στο Ισραήλ, το Ιράν δεν φαίνεται να έχει πολλές καλές επιλογές.
Κάποιοι μπορεί να βλέπουν την ασφαλέστερη διέξοδο ως τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ και την επιδίωξη της αποκλιμάκωσης από εκεί. Ωστόσο, η επιστροφή στις διαπραγματεύσεις, όπως έχει απαιτήσει ο Τραμπ, είναι μια δύσκολη επιλογή για τους ηγέτες της Τεχεράνης, επειδή αυτό θα σήμαινε ότι έχουν αποδεχτεί την ήττα.
Μια άλλη επιλογή, η οποία φαίνεται να είναι η πιο «επιθυμητή» από το καθεστώς, είναι να συνεχίσουν τις επιθέσεις αντιποίνων εναντίον του Ισραήλ.
Αυτό είχαν υποσχεθεί οι Ιρανοί ηγέτες στους υποστηρικτές τους. Φυσικά, ακόμη και αν οι επιθέσεις συνεχιστούν, θα μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω πλήγματα από πλευράς Ισραήλ.
Η Τεχεράνη έχει απειλήσει στο παρελθόν να στοχεύσει αμερικανικές βάσεις, πρεσβείες και σημεία ενδιαφέροντος στην περιοχή. Αλλά, αυτό δεν επιτυγχάνεται εύκολα και τα πλήγματα στις ΗΠΑ θα έβαζε την Ουάσιγκτον απευθείας στο παιχνίδι, κάτι που το Ιράν σίγουρα δεν θέλει.
Καμία από αυτές τις επιλογές δεν είναι εύκολη για καμία από τις δύο πλευρές και οι συνέπειές τους είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Η… σκόνη είναι ακόμα στον αέρα και δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί τι θα γίνει, μέχρι να καταλαγιάσει και ποιες αλλαγές έχουν συμβεί.
