«Το NFL μου κατέστρεψε τον εγκέφαλο». Αυτό ανέφερε στο τελευταίο του σημείωμά του ο μακελάρης της ένοπλης επίθεση στον ουρανοξύστη στο κέντρο της Νέας Υόρκης, στις ΗΠΑ, όπου στεγάζονται τα κεντρικά γραφεία του NFL.
Ο 27χρονος δράστης, πρώην παίκτης του αμερικανικού ποδοσφαίρου (NFL), υποστήριζε στο σημείωμά του πως υπέφερε από χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια (CTE), μια νευροεκφυλιστική ασθένεια που συνδέεται με επαναλαμβανόμενα τραύματα στο κεφάλι. Σημειώνεται πως η CTE μπορεί να διαγνωστεί μόνο μετά θάνατον μέσω εξέτασης του εγκεφάλου.
Τα συμπτώματα της εγκεφαλοπάθειας μπορεί να περιλαμβάνουν διαταραχές συμπεριφοράς, προβλήματα διάθεσης και προβλήματα σκέψης. Η ασθένεια συχνά επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου και να οδηγήσει σε άνοια. Ο μακελάρης, που υπήρξε παίκτης του κολεγιακού πρωταθλήματος του αμερικανικού ποδοσφαίρου, ζητούσε στο σημείωμα να εξεταστεί ο εγκέφαλός του μετά θάνατον, για επιστημονικούς λόγους.
Τι είναι η χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια και πώς συνδέεται με το NFL
Το NFL έχει βρεθεί τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο της επιστημονικής και κοινωνικής συζήτησης για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις των τραυματισμών στο κεφάλι και η χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια έχει συνδεθεί με το συγκεκριμένο άθλημα. Όπως έχει διαπιστωθεί από επιστημονικές έρευνες κάθε χτύπημα στο κράνος δεν είναι απλώς μέρος του παιχνιδιού, αλλά μπορεί να είναι ένα βήμα προς τη χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια (CTE).
Στη συγκεκριμένη εκφυλιστική εγκεφαλική πάθηση,, συσσωρεύεται στον εγκέφαλο η πρωτεΐνη που ονομάζεται «ταυ» (από το ελληνικό γράμμα Τ), δημιουργώντας νευροεκφυλιστικά προβλήματα παρόμοια με αυτά της νόσου Αλτσχάιμερ. Η CTE μπορεί να προκαλέσει άνοια και τελικά να οδηγήσει στον θάνατο.
Για την πρόληψη της CTE σε αθλητές, οι επιστήμονες μελετούν ποιες μορφές χτυπημάτων στο κεφάλι ενέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Ερευνητική ομάδα με χρηματοδότηση από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) των ΗΠΑ, υπό την καθοδήγηση του Dr. Daniel Daneshvar (Massachusetts General Hospital) και του Dr. Jesse Mez (Boston University), επιχείρησε να αποσαφηνίσει τη σχέση μεταξύ χτυπημάτων στο κεφάλι και εμφάνισης CTE.
Οι ερευνητές συνέλεξαν δεδομένα από 34 προηγούμενες μελέτες που χρησιμοποίησαν επιταχυνσιόμετρα ενσωματωμένα στα κράνη παικτών σε επίπεδο νεολαίας, λυκείου και κολεγίου. Οι συσκευές αυτές καταγράφουν τον αριθμό, την ταχύτητα και την κατεύθυνση των χτυπημάτων στο κεφάλι κατά τη διάρκεια του αγώνα. Με βάση αυτά τα δεδομένα, ανέπτυξαν έναν πίνακα εκτίμησης έκθεσης ανά θέση (PEM), ο οποίος υπολογίζει τα μέσα χτυπήματα που δέχεται ένας παίκτης ανά σεζόν, ανάλογα με τη θέση του και το επίπεδο συμμετοχής, ακόμα και σε επαγγελματίες.
Πάνω από 7 στους 10 παίκτες με χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια
Αφού συγκέντρωσαν όλα τα απαραίτητα στοιχεία, οι ερευνητές ανέλυσαν τη σχέση μεταξύ αυτών των εκτιμήσεων και της CTE σε 631 δωρητές εγκεφάλου που είχαν παίξει ποδόσφαιρο. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν στις 20 Ιουνίου 2023 στο Nature Communications.
Κατά μέσο όρο, οι δωρητές είχαν παίξει ποδόσφαιρο για περίπου 12 χρόνια και είχαν αποβιώσει σε ηλικία 60 ετών. Από αυτούς, το 28% (180 άτομα) δεν εμφάνιζαν σημάδια CTE, 163 (26%) είχαν ήπια μορφή, ενώ 288 (σχεδόν 46%) είχαν σοβαρή μορφή της πάθησης.
Όπως και σε προηγούμενες μελέτες, ο αριθμός των καταγεγραμμένων διασείσεων δεν σχετίστηκε με την εμφάνιση ή τη σοβαρότητα της CTE. Αντίθετα, η συνολική διάρκεια καριέρας και οι παράγοντες που αποτυπώνονταν στον PEM συσχετίστηκαν ισχυρά με την CTE. Κάθε επιπλέον έτος ενασχόλησης με το άθλημα αύξανε τις πιθανότητες διάγνωσης CTE κατά 15% και τις πιθανότητες για σοβαρή μορφή κατά 14%.
Επιπλέον, κάθε 1.000 επιπλέον εκτιμώμενα χτυπήματα στο κεφάλι αύξαναν τις πιθανότητες εμφάνισης CTE κατά 21% και τις πιθανότητες σοβαρής μορφής κατά 13%. Τα μοντέλα που συνυπολόγιζαν τόσο τη γραμμική όσο και τη στροφική επιτάχυνση των χτυπημάτων ήταν πιο ακριβή στην πρόβλεψη της CTE από εκείνα που βασίζονταν μόνο στον αριθμό των χτυπημάτων.
Οι συσχετίσεις αυτές παρέμειναν ισχυρές ακόμα και όταν οι ερευνητές έλαβαν υπόψη και άλλες πηγές τραυματισμών στο κεφάλι, όπως η στρατιωτική θητεία ή άλλα αθλήματα επαφής. «Τα αποτελέσματα ενισχύουν την άποψη ότι οι επαναλαμβανόμενοι μη συμπτωματικοί τραυματισμοί στο κεφάλι είναι βασικός παράγοντας για την εμφάνιση CTE, περισσότερο από τις ίδιες τις διασείσεις», ανέφερε ο Dr. Mez. Ο Dr. Daneshvar πρόσθεσε: «Η μελέτη δείχνει ότι μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο CTE με αλλαγές στον τρόπο που οι παίκτες προπονούνται και αγωνίζονται. Αν μειώσουμε τόσο τον αριθμό όσο και τη δύναμη των χτυπημάτων σε προπονήσεις και αγώνες, μπορούμε να περιορίσουμε τις πιθανότητες να εμφανίσουν CTE οι αθλητές.»
Το πρόβλημα με τη διάγνωση της CTE και το βαθύ ψυχικό αποτύπωμα
Μελέτη σε σχεδόν 2.000 πρώην παίκτες του NFL, η οποία πραγματοποιήθηκε το 2024, αποκάλυψε ότι περίπου το ένα τρίτο αυτών πιστεύει πως πάσχει από χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια (CTE). Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, της Σχολής Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ, του Νοσοκομείου Μασαχουσέτης, του Brigham and Women’s Hospital και του Spaulding Rehabilitation Hospital και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό JAMA Neurology.
Οι παίκτες ανέφεραν πολύ περισσότερα προβλήματα γνωστικής λειτουργίας, καθώς και υψηλότερα ποσοστά χαμηλής τεστοστερόνης, κατάθλιψης, αστάθειας στη διάθεση, πονοκεφάλων και χρόνιου πόνου.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι αυτά τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν και χωρίς να υπάρχει CTE, καθώς πολλές παθήσεις οδηγούν σε γνωστικές διαταραχές και τα νευρογνωστικά συμπτώματα μπορούν να έχουν ποικίλες αιτίες. Οπότε θα πρέπει πάντα να αξιολογούνται σοβαρά από γιατρούς, μέσω εξετάσεων όπως φυσική αξιολόγηση, μαγνητική και αξονική τομογραφία. Το πρόβλημα ωστόσο με τη CTE είναι πως η διάγνωση της πάθησης είναι δυνατή μόνο μετά θάνατον.
Ειδικοί επισημαίνουν πως παρότι τα συμπτώματα μπορεί να είναι υπαρκτά σε κάποιους ανθρώπους και οι φόβοι βάσιμοι, η πεποίθηση πως πρόκειται για CTE έχει βαθύ αντίκτυπο στην ψυχική υγεία. Τα στοιχεία της έρευνας ως προς αυτό είναι αποκαλυπτικά. Το 25% των πρώην παικτών του NFL που συμμετείχαν στην έρευνα και δήλωσαν πως πιστεύουν ότι έχουν CTE ανέφεραν πως κάνουν σκέψεις αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμού. Ακόμα και όταν ελήφθη υπόψη η επίδραση της κατάθλιψης, τα άτομα που πίστευαν ότι έχουν CTE είχαν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν τέτοιες σκέψεις από τους ανθρώπους που δεν πίστευαν πως πάσχουν από τη συγκεκριμένη νευροεκφυλιστική πάθηση
Αυτό υποδηλώνει ότι ο φόβος μιας ανίατης εγκεφαλικής νόσου μπορεί από μόνος του να επιβαρύνει την ψυχική υγεία, ανεξάρτητα από την ύπαρξη κατάθλιψης.
Το NFL έχει κάνει το άθλημα πιο ασφαλές, αλλά παραμένει επικίνδυνο
Το NFL δεν αναγνώριζε το πρόβλημα των εγκεφαλικών κακώσεων μέχρι το 2009. Για χρόνια, υποβάθμιζε και αρνιόταν τη σύνδεση ανάμεσα στα χτυπήματα και την έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών. Μάλιστα η προσπάθεια του NFL να υποβαθμίσει – για χρόνια – το πρόβλημα έχει αναδειχθεί σε μια σειρά ντοκιμαντέρ.
Τα τελευταία χρόνια το NFL έχει κάνει κάποιες κινήσεις ώστε να γίνει το άθλημα λίγο πιο ασφαλές. Οι παίκτες απομακρύνονται άμεσα από το γήπεδο σε περίπτωση πιθανής διάσεισης. Αν διαγνωστούν, επιτρέπεται να επιστρέψουν στο παιχνίδι μόνο αφού ολοκληρώσουν ένα πενταβάθμιο πρωτόκολλο, το οποίο περιλαμβάνει περίοδο ξεκούρασης, ελεγχόμενη σωματική άσκηση και εξετάσεις τόσο από τον γιατρό της ομάδας όσο και από ανεξάρτητο νευρολόγο. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν επικρίσεις ότι αυτά τα πρωτόκολλα δεν εφαρμόζονται με συνέπεια σε όλες τις ομάδες και τους παίκτες.
Επιπλέον, το NFL έχει απαγορεύσει τις συγκρούσεις κράνος με κράνος, έχει κάνει τις φάσεις kickoffs ελαφρώς πιο ασφαλείς και έχει περιορίσει την επαφή στις προπονήσεις. Εξετάζει επίσης τη χρήση εξαρτημάτων που μειώνουν την ένταση των χτυπημάτων.
Υπάρχουν όμως πολλά που θα πρέπει ακόμη να ερευνηθούν. Οι επιστήμονες προσπαθούν να κατανοήσουν καλύτερα τι συμβαίνει μέσα στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια των χτυπημάτων στο κρανίο. Η παροχή ποιοτικών δεδομένων είναι βασική προτεραιότητα. Όσο καλύτερα μοντέλα προσομοίωσης δημιουργούνται, τόσο καλύτερα κράνη μπορούν να κατασκευαστούν.
Όμως πολλοί εκφράζουν την άποψη πως όσα μέτρα κι αν ληφθούν το αμερικανικό ποδόσφαιρο ίσως να μην γίνει ποτέ ένα απόλυτα ασφαλές άθλημα για την υγεία του εγκεφάλου. Όσο παραμένει ένα παιχνίδι όπου οι σωματικές συγκρούσεις είναι θεμελιώδες στοιχείο, θα είναι πάντα επικίνδυνο για τους παίκτες.
