Το Ισραήλ έχει πάρει την απόφασή του να χτυπήσει το Ιράν. Ο χρόνος και το μέγεθος της επίθεσης θα φανούν, όμως το γαϊτανάκι των αντιποίνων αναμφίβολα θα συνεχιστεί και κανείς δεν μπορεί με ασφάλεια να προσδιορίσει πότε θα σταματήσει το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Καθώς οι δύο ορκισμένοι εχθροί επιδίδονται σε μια επίδειξη ισχύος και γοήτρου, ο φόβος μιας γενικευμένης σύγκρουσης ενισχύεται. Η «καύσιμη ύλη» υπάρχει και το ερώτημα που κυριαρχεί είναι εάν θα υπάρξει η σπίθα που θα μπορούσε πραγματικά να πυροδοτήσει ένα νέο παγκόσμιο πόλεμο.
Αξιωματούχοι και αναλυτές υπογραμμίζουν πως χρόνο με το χρόνο μετακινούμαστε από τον «μεταπολεμικό κόσμο» σε έναν «προπολεμικό κόσμο». Οι χώρες τρέχουν σε μια εξοπλιστική κούρσα αντίστοιχης με αυτής του Ψυχρού Πολέμου και ο ανταγωνισμός της δυτικής συμμαχίας (ΗΠΑ – ΕΕ) με τον άξονα Ρωσίας – Κίνας για την διεθνή επιρροή αυξάνεται. Τα μπλοκ ενδυναμώνονται και η ενίσχυση του Παγκόσμιου Νότου έχει διαμορφώσει νέα δεδομένα. Τα μέτωπα σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή αποτελούν αυτή τη στιγμή τα δύο θερμότερα, ωστόσο οι περιφερειακές διαμάχες σε κάθε περιοχή που εμπλέκονται και διαγκωνίζονται οι μεγάλες δυνάμεις, όπως για παράδειγμα στην Ταϊβάν, θα μπορούσε να αποδειχθούν θρυαλλίδα εξελίξεων.
Στην παρούσα φάση τα βλέμματα όλου του κόσμου στρέφονται στη Μέση Ανατολή, καθώς όλο και περισσότεροι παραδέχονται πως στην Ουκρανία η πλάστιγγα έχει γείρει υπέρ της Ρωσίας. Η σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν ήταν εξ αρχής ο μεγάλος φόβος της Δύσης και το γεγονός πως δεν κατάφερε να την αποφύγει καταδεικνύει ότι οι προθέσεις – από μόνες τους – δεν επαρκούν και οι σχεδιασμοί μπορούν να καταρρεύσουν ανά πάσα ώρα και στιγμή.
Το Ισραήλ, που πυροδότησε τη απευθείας σύρραξη με το χτύπημα στο Ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό, δηλώνει τώρα πως η απάντησή του στα αντίποινα της Τεχεράνης, τα οποία ομολογουμένως ήταν ελεγχόμενα και περισσότερο «θορυβώδη» παρά ουσιαστικά, θα είναι μεν «επώδυνη» αλλά όχι γενικευμένη. Η ισραηλινή ηγεσία όμως έχει δείξει πως αντιλαμβάνεται διαφορετικά την κλίμακα των χτυπημάτων, τόσο με τη σφαγή που συντελείται στη Γάζα, όσο και με το χτύπημα στο ιρανικό προξενείο. Και επιπλέον έχει τονίσει πως επιδίωξη του πολέμου στη Μέση Ανατολή είναι η εξάλειψη κάθε απειλής για το Ισραήλ.
Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου το τελευταίο διάστημα δείχνει πως μπορεί να αγνοεί τις εκκλήσεις και τις προειδοποιήσεις των δυτικών συμμάχων του, εάν δεν συνάδουν με την εξυπηρέτηση των δικών του σχεδιασμών, διαμορφώνοντας τις συνθήκες για να τον ακολουθήσουν τελικά. Κατά την εισήγησή του στο πολεμικό υπουργικό συμβούλιο, σχολιάζοντας τις προτροπές και τις πιέσεις από τους δυτικούς ηγέτες για «αυτοσυγκράτηση», ο ισραηλινός πρωθυπουργός έστειλε το δικό του μήνυμα: «Έχουμε κάθε είδους προτάσεις και συμβουλές. Το εκτιμώ, αλλά θέλω να ξεκαθαρίσω ότι θα λάβουμε τις αποφάσεις μόνοι μας. Θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας».
Οι πιθανοί στόχοι του Ισραήλ
«Ας τους αφήσουμε να αγωνιούν», ανέφεραν ισραηλινές πηγές σχετικά με το χρόνο και τους στόχους της επίθεσης. Πολλοί φοβούνται πως το Ισραήλ θα μπορούσε να πλήξει υποδομές του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει επανειλημμένα τονίσει πως η απόκτηση πυρηνικών όπλων από την Τεχεράνη αντιστοιχεί με υπαρξιακό κίνδυνο για το Ισραήλ. Οπότε θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία για να επιφέρει ένα καίριο πλήγμα.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας έχει ήδη εκφράσει την ανησυχία για ένα τέτοιο ενδεχόμενο και ειδικοί στο Foreign Policy υπογραμμίζουν πως μια τέτοια επιχείρηση θα οδηγούσε σε κλιμάκωση από την Τεχεράνη, η οποία ούτως ή άλλως έχει δηλώσει πως θα απαντήσει εάν δεχτεί οποιαδήποτε επίθεση. Το Ισραήλ θα μπορούσε επίσης να χτυπήσει στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή να στοχεύσει ιρανούς αξιωματούχους. Σε κάθε περίπτωση, η ισραηλινή κυβέρνηση δεν θα συμβιβαστεί με μια επίθεση εντυπωσιασμού, όπως αυτή του Ιράν, που έπεφυγε να χρησιμοποιήσει πιο προηγμένα όπλα και η οποία προαναγγέλθηκε ώρες πριν. Υπενθυμίζεται πως το 99% των πυραύλων και των drones καταρρίφθηκαν και με τη βοήθεια των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας.
Σκοπός της ισραηλινής κυβέρνησης, σύμφωνα με αναλυτές, θα είναι το πλήγμα να είναι ουσιαστικό. Μάλιστα, μεταξύ των σεναρίων που συζητούνται για τις επιδιώξεις της ηγεσίας του Ισραήλ, είναι και το ενδεχόμενο να επιχειρήσει, μέσω της σύγκρουσης, να αποδομήσει το ιρανικό καθεστώς, μια στρατηγική που θα μπορούσε να προκαλέσει ολέθριες αντιδράσεις. Υπενθυμίζεται πως ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, κατά την έναρξη του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας, είχε δηλώσει πως στόχος είναι «να αλλάξει ο χάρτης της Μέσης Ανατολής».
Πόσο πιθανός είναι ένας παγκόσμιος πόλεμος;
Αρκετοί εμπειρογνώμονες, όπως και δυτικοί αξιωματούχοι, εκτιμούν – ή θέλουν να ελπίζουν – πως το χτύπημα του Ισραήλ θα είναι σχετικά περιορισμένο και δεν θα προκαλέσει μια πλήρη σύρραξη μεταξύ των δύο πλευρών. Παρά τη δεδομένη κλιμάκωση υποστηρίζουν πως η σύγκρουση θα διατηρήσει την περιφερειακή της διάσταση και δεν θα υπάρξει διάχυση. Εξάλλου σημειώνουν πως τα δύο θερμά μέτωπα της τρέχουσας περιόδου, στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία, στην πραγματικότητα δεν μπορούν να συνδεθούν.
Ωστόσο, δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που υπογραμμίζουν πως σε έναν τόσο τεταμένο κόσμο, αρκεί μια σπίθα για να πυροδοτήσει μια παγκόσμια σύρραξη. «Η πιθανότητα είναι υπαρκτή», τονίζει η Debora Haynes, ειδική σε θέματα ασφάλειας και άμυνας στο Sky News. «Αυτό δεν σημαίνει πως μια κλιμάκωση παγκόσμιου επιπέδου είναι αναπόφευκτη, αλλά είναι αναμφισβήτητα πιο πιθανή τώρα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Και η σύγκρουση Ιράν – Ισραήλ την έχει ενισχύσει περαιτέρω», αναφέρει και προσθέτει: «Η κρίση θα μπορούσε να περιοριστεί εάν η απάντηση του Ισραήλ είναι περιορισμένη, όπως και αυτή του Ιράν. Αλλά είναι δύο μεγάλα “αν”».
Επιπλέον πολλοί είναι αυτοί που υπογραμμίζουν πως ακόμη και σε μια περιορισμένη στρατιωτική δράση ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος ενός λάθους, μιας εσφαλμένης εκτίμησης ή μιας υποτίμησης της αντίδρασης αλλά και των επιμέρους πολιτικών και κοινωνικών παραγόντων που την ορίζουν. Και ένας λάθος υπολογισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.
Είναι εξάλλου γεγονός πως στα δύο σημαντικότερα πολεμικά μέτωπα εμπλέκονται, έμμεσα ή άμεσα, όλες οι μεγάλες δυνάμεις. Το Ιράν έχει την υποστήριξη της Ρωσίας και διατηρεί στενούς δεσμούς με την Κίνα, ενώ οι δυτικές συμμαχίες του Ισραήλ, κυρίως με τις ΗΠΑ αλλά και πολλά ευρωπαϊκά κράτη, είναι δεδομένες και «ακλόνητες», όπως δήλωσε και ο Τζο Μπάιντεν, παρά τις προτροπές για αυτοσυγκράτηση.
Οι παραλληλισμοί με τα γεγονότα που οδήγησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο μπορεί να είναι υπερβολικοί, σχολίασε στην Washington Post ο πολυβραβευμένος δημοσιογράφος και συγγραφέας Ντέιβιντ Ιγκνάσιους, υπογραμμίζοντας ωστόσο πως οι εξελίξεις «θυμίζουν απόκοσμα τη δυναμική του καλοκαιριού του 1914, όταν ένας πόλεμος που κάθε δύναμη προσπαθούσε να αποφύγει φάνηκε ξαφνικά αναπόφευκτος, με συνέπειες που κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει». «Βρισκόμαστε στο πρελούδιο του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, τη στιγμή που η ανθρωπότητα προσπαθεί να απαλλαγεί από τα ορυκτά καύσιμα», σχολίασε σε δραματικούς τόνους ο πρόεδρος της Κολομβίας, Γκουστάβο Πέτρο, προσθέτοντας: «Όλοι ξέρουν πώς ξεκινούν οι πόλεμοι, κανείς δεν ξέρει πώς τελειώνουν».
Το εάν ο κόσμος θα οδηγηθεί σε έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο τον ορίζει κανείς. Μια κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ έχει τη δυνατότητα να επεκταθεί σε μια μεγάλη πολεμική πυρκαγιά στη Μέση Ανατολή με παγκόσμιες επιπτώσεις. Οι ΗΠΑ, σχεδόν σίγουρα, θα εμπλακούν με την πλευρά του Ισραήλ, όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό», υπογραμμίζει ο Luigi Scazzieri, ανώτερος ερευνητής στο κέντρο σκέψης του Κέντρου για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση.
Εκτιμά δε πως ακόμη κι αν η Ρωσία δεν εμπλακεί ενεργά, επειδή δεν έχει την πολυτέλεια να υποστηρίξει στρατιωτικά το Ιράν με τον εξελισσόμενο πόλεμο στην Ουκρανία, και ακόμη κι αν η Κίνα είναι μάλλον απίθανο να μπει σε μια στρατιωτική σύγκρουση για χάρη της Τεχεράνης, θα υπάρχει αναμφίβολα οικονομικός αντίκτυπος στην Ευρώπη, λόγω της αναταραχής στις ροές ενέργειας και το εμπόριο. Εάν πάλι ως σενάριο του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου ορίζεται η άμεση σύγκρουση Δύσης και Ρωσίας, φαίνεται περισσότερο πιθανό εάν η δυτική συμμαχία αποφασίσει να αναλάβει ρόλο «πρώτης γραμμής» στον πόλεμο της Ουκρανίας, υπογραμμίζει ο Luigi Scazzieri.
Υπάρχουν ωστόσο και αυτοί που σημειώνουν πως ένας πόλεμος δεν ορίζεται ποτέ ως «παγκόσμιος» την ώρα που εξελίσσεται. Αποκτάει αυτή τη διάσταση σταδιακά, λόγω της εμπλοκής όλο και περισσότερων χωρών αλλά και των διεθνών επιπτώσεών του, και τελικά «βαφτίζεται» ως τέτοιος από τους ιστορικούς. Γεγονότα που καταγράφηκαν στις αρχές του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου δεν χαρακτηρίστηκαν ως «παγκόσμιος πόλεμος» όταν συνέβησαν. Οι δηλώσεις του εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικών του Ισραήλ, Άλεξ Γκάντλερ, ήταν ενδεικτικές των προθέσεων, των κινδύνων και του τρόπου ανάγνωσης της ιστορίας από το Ισραήλ. Χαρακτηρίζοντας «μοχθηρή δύναμη» το Ιράν ανέφερε: «Κάποιες φορές η κλιμάκωση είναι αναπόφευκτη και ο κατευνασμός δεν είναι πάντα καλό πράγμα. Μπορούμε να δούμε ιστορικές αναφορές όπως για παράδειγμα τον Τσάμπερλεϊν στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο».
