Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, οι μεγάλοι χαμένοι της συγκυρίας(πανδημία- ρωσική εισβολή-ενεργειακή κρίση), εκείνοι, οι οποίοι βιώνουν, την μεγαλύτερη συρρίκνωση του εισοδήματός τους, είναι οι συνταξιούχοι.
Οι μεγάλες περικοπές των μνημονιακών χρόνων, που παραμένουν τεχνικά ενεργές, το «πάγωμα» των αυξήσεων, ο νέος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων, η απώλεια των «δώρων» σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, η κατακόρυφη αύξηση του κόστους ζωής, η αυξανόμενη ακρίβεια και η αδυναμία συμπληρωματικού εισοδήματος, συγκροτούν μια δυστοπική πραγματικότητα, που οδηγεί ανθρώπους, που εργάστηκαν 40 και 50 έτη στη ζωή τους, στην απόλυτη απόγνωση.
Γιατρός, που εργάστηκε 41 συναπτά έτη, καταβάλλοντας τις εισφορές, που είχαν υποχρεωτικά οριστεί από το κράτος (ΤΣΑΥ) για δεκαετίες, παρά το γεγονός ότι, κατέβαλε περισσότερα από 100.000 ευρώ σε ασφαλιστικές εισφορές, λαμβάνει σήμερα, σύνταξη 814 ευρώ μικτά!
Εργάτης σε τεχνική εταιρία, με μεικτό μισθό 1.000 ευρώ και 40 έτη δουλειάς, παρά το γεγονός ότι, κατέβαλλε δεκάδες χιλιάδες ευρώ, στο πρώην ΙΚΑ, σήμερα λαμβάνει σύνταξη, 884 ευρώ μικτά!
Την ίδια κατάσταση αντιμετωπίζουν και οι ελεύθεροι επαγγελματίες(ασφαλισμένοι του τ. ΟΑΕΕ). Καταστηματάρχης που κατόρθωσε(διότι, περί κατορθώματος πρόκειται) να κρατήσει ενεργή την επιχείρηση του, για 45 έτη, λαμβάνει σήμερα,1.109 ευρώ μεικτά.
Είναι επίσης γεγονός ότι, οι συντάξεις, για περισσότερο από 13 έτη, παραμένουν «παγωμένες». Καμία αύξηση δεν έχει χορηγηθεί, για πάνω από μια δεκαετία, την ώρα που το κόστος, για ένα απλό καφέ, στο καφενείο της γειτονιάς, έχει διπλασιαστεί.
Είναι δεκάδες χιλιάδες οι συνταξιούχοι εκείνοι, που παρά το γεγονός ότι διανύουν το 67ο και το 70ο έτος της ηλικίας τους, συνεχίζουν να εργάζονται(με καθεστώς απασχόλησης συνταξιούχου), καθώς, μόνο με τη σύνταξη τους, είναι αδύνατο να επιβιώσουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι επιπλέον εισφορές, που καταβάλλουν ως εργαζόμενοι συνταξιούχοι, ειδικά αν δεν υπάρχουν και δικαιοδόχα μέλη, να μην επιστρέφονται ποτέ, στον συνταξιούχο που όμως πλήρωσε(χορηγείται ελάχιστη προσαύξηση στην υφιστάμενη σύνταξη).
Η κυβέρνηση με πολιτική απόφαση, νομοθέτησε την καταβολή εκτάκτου επιδόματος, ύψους 200 ευρώ εφάπαξ, μόνο σε περίπου 675.000 από τους 2.500.000 συνταξιούχους της χώρας μας.
Παρά το γεγονός ότι, οι χαμηλοσυνταξιούχοι πράγματι επιβιώνουν με εισοδήματα, που κινούνται κάτω από τα επίσημα όρια της φτώχειας, τα λίγα (αντικειμενικά) αυτά χρήματα, θα αποτελέσουν μια ανακούφιση και ορθά δίνονται.
Τι γίνεται όμως με το υπόλοιπο 73% των συνταξιούχων; Πως θα τα βγάλουν πέρα όταν, ούτε οδηγούν αυτοκίνητο για να δουν τις πενιχρές ελαφρύνσεις στα καύσιμα, αλλά και πολλοί εξ αυτών πια, καινέ ξύλα για να ζεσταθούν, μη διανοούμενοι, να ανάψουν το καλοριφέρ ή το κλιματιστικό;
Η κυβέρνηση έχει όχι έναν, αλλά επτά τρόπους να στηρίξει(αν το θέλει) άμεσα τους συνταξιούχους, αρκεί να λάβει, την σχετική πολιτική πρωτοβουλία:
1.Οι συντάξεις ως γνωστόν, σύμφωνα με το νόμο, παραμένουν παγωμένες, μέχρι και το 2023, οπότε και προβλέπεται το «ξεπάγωμα» τους. Το συνολικό ποσό της σύνταξης (εθνική και ανταποδοτική) αυξάνεται από 1-1-2023 κατ' έτος, με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Εργασίας, με βάση συντελεστή που προκύπτει από το άθροισμα του ετήσιου ποσοστού μεταβολής του ΑΕΠ συν το ποσοστό μεταβολής του μέσου ετήσιου γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή του προηγούμενου έτους, διαιρούμενο διά δύο, που δεν υπερβαίνει το ποσοστό μεταβολής του μέσου ετήσιου γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή. Το πρόβλημα ανακύπτει στους λεγόμενους συνταξιούχους, πριν τις 13.5.2016, οι οποίοι στην συντριπτική πλειοψηφία τους, έχουν μετά τον επανυπολογισμό των συντάξεών τους, την λεγόμενη «προσωπική διαφορά», η οποία και θα ροκανίζει για πολλά χρόνια, την οποιαδήποτε μελλοντική αύξηση, μέχρι εξάλειψής της. Οι συνταξιούχοι αυτοί, είναι εκατοντάδες χιλιάδες και θα μείνουν καθηλωμένοι οικονομικά για χρόνια, αν δεν υπάρξει σχετική πρόβλεψη. Η λύση είναι μία. Να καταργηθεί μέχρι τέλος του έτους, ο διαχωρισμός της σύνταξης σε Εθνική, Ανταποδοτική και στην Προσωπική διαφορά και η τελευταία, να ενσωματωθεί, στην ανταποδοτική σύνταξη. Με τον τρόπο αυτό, όλοι οι συνταξιούχοι, «παλιοί και νέοι», θα δουν αυξήσεις από 1.1.2023, που υπό προϋποθέσεις, μπορεί να αγγίξουν και το 4%(πρόκειται για μικρό ποσό, αλλά θα απορροφήσει, τμήμα των πληθωριστικών πιέσεων).
2.Άλλος τρόπος ενίσχυσης του εισοδήματος των συνταξιούχων, είναι η άμεση καταβολή των αναδρομικών, που οφείλονται από τις παράνομες περικοπές, σε δώρα και επικουρικές, σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Είναι ένα μέτρο κοινωνικά και νομικά δίκαιο και επιβεβλημένο, καθότι οι συνταξιούχοι, αντισυνταγματικά, στερήθηκαν 2-2,5 δις ευρώ, για την συγκεκριμένη περίοδο (από τον 6/2015-5/2016).
3.Απο την αντιπολίτευση(ΚΙΝΑΛ) διατυπώνεται ή άποψη, για επαναφορά του ΕΚΑΣ, με εισοδηματικά κριτήρια, για περίπου 350.000 χαμηλοσυνταξιούχους, όχι ως εφάπαξ, αλλά ως περιοδική,μόνιμη παροχή. Θα προκύψει βεβαίως ανακούφιση, η οποία όμως, θα αφορά, κυρίως τους χαμηλοσυνταξιούχους.
4.Άλλη πρόταση, που διατυπώνεται, από την αξιωματική αντιπολίτευση (ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ), είναι η επαναφορά των κατωτάτων ορίων των συντάξεων, σε συνάρτηση με το ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη, όπως ίσχυε στο πρώην ΙΚΑ, ΟΑΕΕ κλπ. Δεδομένου ότι, το ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη, είναι 29,62 ευρώ και δεδομένου ότι ενδέχεται να αυξηθεί από 1.5.2022, θα έμπαινε ένα κατώτατο όριο συντάξεων, λίγο πάνω από τα 450 ευρώ και θα αποτελούσε μια σημαντική ανακούφιση.
5.Άλλη πρόταση, που κατατίθεται, είναι το κατώτατο όριο συντάξεων, να είναι συνάρτηση, του διάμεσου μισθού (ή και επιπλέον ποσοστό, της Εθνικής Σύνταξης), ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία, «νεόπτωχων» συνταξιούχων.
6.Σημαντικά, θα μπορούσε να ενισχυθεί το εισόδημα των συνταξιούχων, με την επαναφορά των «δώρων»(13ης και 14ης σύνταξης) που οι συνταξιούχοι τα στερούνται, παρά το γεγονός ότι,πλήρωσαν εισφορές, ως πρώην εργαζόμενοι, επί 14 μήνες. Με το νόμο 4611/2019 έγινε μια απόπειρα επαναφοράς της 13ης σύνταξης, έστω και κλιμακωτά για όσους συνταξιούχους λάμβαναν πάνω από 500 ευρώ. Η κυβέρνηση της ΝΔ κατήργησε την εν λόγω ρύθμιση, αντικαθιστώντας την με ένα προνοιακό επίδομα, που λίγο μετά καταργήθηκε, για να ενισχυθεί η χρηματοδότηση του νέου ΤΕΚΑ(Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης).
7.Τέλος μια έξυπνη ιδέα, άμεση ενίσχυσης των συνταξιούχων, είναι η θέσπιση της Αυτόματης Τιμαριθμητικής Αναπροσαρμογής(ΑΤΑ) σε όλους τους μισθούς και στις συντάξεις. Το 1981 με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην κυβερνητική εξουσία, θεσπίστηκε - από τις αρχές του 1982 - η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ).Είναι αλήθεια πως με την ΑΤΑ και τις αξιόλογες αυξήσεις που δόθηκαν, από το Γενάρη του 1982, στους κατώτατους μισθούς και συντάξεις του δημοσίου, «ζεστάθηκαν» αρκετά οι τσέπες πολλών χαμηλόμισθων και χαμηλοσυνταξιούχων. Γι' αυτό και καθιερώθηκε νομοθετικά η ΑΤΑ, σαν αμυντικός μηχανισμός, που θα προσέφερε, προστασία της αγοραστικής δύναμης των μισθών και συντάξεων, από τον πληθωρισμό.
Το βασικό επιχείρημα, που θα ακουστεί έναντι των ανωτέρω, είναι: «και πού θα βρούμε τα λεφτά;».
Το ερώτημα αυτό μοιραία, ανοίγει τη συζήτηση για την ενίσχυση του ασφαλιστικού συστήματος, με επιπλέον πόρους, τόσο από την κρατική χρηματοδότηση, όσο και εξωγενώς. Τέτοιες προτάσεις έχουν διαμορφωθεί αρκετές και έχουν κατατεθεί, σε όλες τις κυβερνήσεις. Η παρούσα βέβαια συγκυρία, με την κατάρρευση του Συμφώνου Σταθερότητας και το άνοιγμα πανευρωπαϊκά, της συζήτησης, για την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, είναι μια πρώτη τάξεως ευκαιρία, όλα τα κόμματα, να τοποθετηθούν επί των συγκεκριμένων προτάσεων.
Το δίλημμα παραμένει απλό: Αξιοπρεπής διαβίωση των συνταξιούχων ή φτώχεια και εξαθλίωση…
(Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι Δικηγόρος – Εργατολόγος)