“Ο φόβος φυλάει τα έρμα”. Έτσι θα μπορούσε να ξεκινήσει ένα δελτίο ειδήσεων σήμερα (4 Αυγούστου) στη Νάξο, αφού, ενόψει φημολογούμενων ελέγχων, “επιχειρηματίες” μάζεψαν ξαπλώστρες και ομπρέλες από παραλίες του νησιού.
Αντίστοιχα, έλεγχοι που πραγματοποιήθηκαν στην Πάρο διαπίστωσαν υπερβάσεις στην κατάληψη παραλιών πέρα από αυτά που προέβλεπαν τα παραχωρητήρια. Έγιναν συλλήψεις και επιβλήθηκαν πρόστιμα από τις ελεγκτικές αρχές.
Τα κινήματα πολιτών που διεκδικούν το (αυτονόητο και δεδομένο) δικαίωμα στην ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες πετυχαίνουν εκεί που, προφανώς, απέτυχαν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί, αφού οι κινητοποιήσεις τους οδήγησαν στο σεβασμό της νομιμότητας.
Ενώ όμως τα κινήματα αυτά διεκδικούν το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στην παραλία υπάρχει μια προσπάθεια απαξίωσης τους, όπως δυστυχώς γίνεται πολλές φορές με δράσεις της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση ξεκίνησε με την παρουσίαση τους ως “κίνημα της πετσέτας”, αν και πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι είναι “πιασάρικο” και εύκολο. Αλλά ας μου επιτραπεί να μην κάνω ανάλυση γιατί είναι υποτιμητικό και σκοπεύει στην απαξίωση των κινητοποιήσεων.
Σε δεύτερο χρόνο έχει γίνει μια προσπάθεια να παρουσιαστεί το κίνημα αυτό ως εχθρός της επιχειρηματικότητας, του τουρισμού και εντέλει της Ελλάδας, αφού ο τουρισμός είναι η βαριά βιομηχανία της χώρας και εφόσον κάποιος “χτυπάει” τους επιχειρηματίες του, επί της ουσίας στρέφεται κατά της χώρας.
Δημιουργείται έτσι μια υποτιθέμενη αντιπαράθεση ανάμεσα σε κάτι “περίεργους τύπους” που ψάχνουν χώρο για τις πετσέτες τους με επιχειρηματίες που συμβάλουν στην ανάδειξη της χώρας σε τουριστικό προορισμό και ενισχύουν την εθνική οικονομία.
Αυτή η απλουστευτική προσέγγιση έχει πολιτικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά και αγνοεί επιδεικτικά ότι η διεκδίκηση αφορά σε ένα νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα το οποίο είναι το μέτρο. Θα έπρεπε δηλαδή να ξεκινάμε την όποια συζήτηση από τον σεβασμό του δικαιώματος αυτού έχοντας στο μυαλό μας ότι οι υπόλοιπες επιλογές, δραστηριότητες κ.τ.λ. είναι εξαιρέσεις.
Οι παραχωρήσεις που κάνουν οι δήμοι για ομπρέλες και ξαπλώστρες γίνονται κατ’ εξαίρεση και με πολύ αυστηρούς όρους, άρα δεν είναι δεδομένες. Αν κάποιος δήμος δεν θέλει να παραχωρήσει χώρο είναι δικαίωμα του. Αντίστοιχα εάν παραχωρήσει χώρο έχει υποχρέωση να ελέγχει ότι οι όροι παραχώρησης γίνονται σεβαστοί. Υπάρχει, δυστυχώς, μια τάση να απαξιώνουμε τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών και των θεσμών στο όνομα άσχετων προτεραιοτήτων που δεν έχουν να κάνουν με την ουσία του σεβασμού και της προστασίας δικαιωμάτων των πολιτών.
Υπάρχει και ένα ευρύτερο ζήτημα το οποίο προκύπτει κάθε φορά που συζητάμε για δικαιώματα και υποχρεώσεις: η διαδικασία των ελέγχων.
Στη Νάξο “έπεσε σύρμα” ότι επίκεινται έλεγχοι και οι “επιχειρηματίες” ξεκίνησαν να μαζεύουν ομπρέλες και ξαπλώστρες κυριολεκτικά μέσα στη νύχτα, με φορτηγά χωρίς πινακίδες.
Προκύπτουν πολλά ερωτήματα σε σχέση με τις διαρροές και με την διαδικασία απομάκρυνσης των υλικών. Η εντύπωση που δίνεται είναι ότι υπάρχει εσωτερική πληροφόρηση για τους ελέγχους, η οποία τους καθιστά αναποτελεσματικούς.
Αυτή η συνεχής αίσθηση ανομίας και εν τέλει της συνέργειας των ελεγκτικών μηχανισμών της Πολιτείας σε αυτή προκαλεί τη δικαιολογημένη αντίδραση των πολιτών και δεν είναι οι πολίτες που πρέπει να απολογηθούν γιατί διεκδικούν και απαιτούν τον σεβασμό των δικαιωμάτων τους.
Και εδώ είναι η μεγαλύτερη παρανόηση, αφού στην προσπάθεια απαξίωσης της δράσης τέτοιων κινημάτων, πολλοί τους ζητούν εν πολλοίς να απολογηθούν για τις παρεμβάσεις τους, οι οποίες “ενοχλούν”.
Κι όμως η Πολιτεία πρέπει να απολογηθεί γιατί έχει επιτρέψει τη γενικευμένη ανομία και την οποία λόγω της έλλειψης ελέγχων επί της ουσίας επιτρέπει και νομιμοποιεί. Οι πρόσφατες τοποθετήσεις υπουργών και άλλων θεσμικών παραγόντων μοιάζουν ανεπαρκείς αφού ήταν γνωστές οι παρανομίες πολλά χρόνια τώρα.
Αυτό που επί της ουσίας κάνουν οι πολίτες είναι να καλύπτουν την απουσία της Πολιτείας και καλό θα ήταν η Πολιτεία να το αναγνωρίσει και να τους προστατέψει από την απαξίωση.
Η επί της ουσίας απαξίωση του Κράτους Δικαίου είναι το σημαντικό και στην περίπτωση αυτή. Ο σεβασμός και η υπεράσπιση των δικαιωμάτων που ισχύουν με βάση το Σύνταγμα και τους νόμους του Κράτους είναι το ζητούμενο και όχι ο χαρακτηρισμός των κινημάτων των πολιτών που απαιτούν και διεκδικούν τα αυτονόητα.
(Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι μέλος του ΔΣ της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου - Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από το "Βήμα" της Κυριακής)