Σε μια νέα περίοδο κρίσης φαίνεται ότι μπαίνουν οι σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας, μετά και την απόφαση της επιστροφής των ισραηλινών διπλωματών στο Τελ Αβίβ από την Τουρκία.
Όπως ανακοίνωσε ο Ισραηλινός Υπουργός Εξωτερικών Έλι Κοέν, διέταξε την επιστροφή των διπλωματικών εκπροσώπων του Ισραήλ στην Τουρκία, μετά τις δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου εναντίον του Μπέντζαμιν Νετανιάχου ότι διαπράττει γενοκτονία στη Γάζα.
Όμως μάλλον ήταν περισσότερο μια ανακοίνωση εντυπωσιασμού παρά ουσιαστική κίνηση με διπλωματικό αντίκτυπο στις σχέσεις των δυο χωρών.
Όπως είναι ήδη γνωστό από τις 19 Οκτωβρίου, το Ισραήλ είχε διατάξει τους διπλωμάτες του να εγκαταλείψουν την Τουρκία για λόγους ασφαλείας κι έτσι δεν υπήρχε κανείς Ισραηλινός διπλωματικός υπάλληλος για να αποχωρήσει σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις δηλώσεις Ερντογάν.
Εξάλλου οι Τούρκοι διπλωμάτες προεξάρχοντος του Πρέσβη Σακίρ Τορουνλάρ, δεν έχουν αποχωρήσει από το Ισραήλ, κάτι που σημαίνει ότι δεν έχουν διακοπεί οι διπλωματικές σχέσεις των δυο χωρών.
Όπως φαίνεται το μέλλον των διμερών σχέσεων και της συνέχισης της εξομάλυνσης τους θα καθοριστεί ανάλογα με την εξέλιξη των συγκρούσεων στη Γάζα και την ένταση των αμοιβαίων συζητήσεων μεταξύ Τουρκίας-Ισραήλ.
Η Τουρκία, η οποία χρησιμοποίησε έναν πιο ισορροπημένο λόγο τις πρώτες μέρες της κρίσης και προσπάθησε να τερματίσει τον πόλεμο πριν εξαπλωθεί με αποτελεσματική διπλωματία, άρχισε να σκληραίνει τον τόνο της μετά την επίθεση στο νοσοκομείο Αλ-Άχλι στη Γάζα, με τον Ερντογάν να κατηγορεί το Ισραήλ, στο πρόσωπο του Νετανιάχου, καθώς τον θεωρεί ως υπεύθυνο για αυτήν την επίθεση, κι ότι διέπραξε επιθέσεις που ισοδυναμούσαν με «γενοκτονία».
Το πρόσωπο που θα καθορίσει τις σχέσεις των δυο χωρών είναι ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου.
Για 13 χρόνια Ερντογάν και Νετανιάχου δεν είχαν κάποια συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο, παρότι και οι δυο κυβερνούν τις χώρες τους για πάρα πολλά χρόνια. Αιτία γι’ αυτό ήταν η κρίση με την επέμβαση των ισραηλινών κομάντο στο τουρκικό πλοίο Μαβί Μαρμαρά το 2010 που προσπάθησε να σπάσει τον αποκλεισμό της Γάζας. Ως αποτέλεσμα της επέμβασης ήταν ο θάνατος 9 Τούρκων.
Φως στη εξομάλυνση των σχέσεων φάνηκε όταν ο Νετανιάχου αποχώρησε από την Πρωθυπουργία με τις προσπάθειες τόσο του Ισραηλινού Προέδρου όσο και του πρώην Πρωθυπουργού Γιαΐρ Λαπίντ. Με την ανάληψη εκ νέου της εξουσίας από τον Νετανιάχου συνεχίστηκε η εξομάλυνση των σχέσεων, που είχε ως αποτέλεσμα την συνάντηση Ερντογάν-Νετανιάχου στις 20 Σεπτεμβρίου 2023 στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Μια συνάντηση που έβγαλε πολλές ειδήσεις για τη στρατηγική συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και όχι μόνο.
Όμως μετά τους μαζικούς βομβαρδισμούς στη Γάζα από το Ισραήλ και την σκληρή καταδίκη τους από τον Ερντογάν, ο Τούρκος Πρόεδρος ενώπιον των μελών του κόμματος του σημείωσε ότι «έσφιξα το χέρι αυτού του ανθρώπου, του Νετανιάχου, μια φορά στη ζωή μου. Πού; Στο ίδιο μας το σπίτι, στο τουρκικό σπίτι, στην Αμερική. Εμείς είχαμε καλές προθέσεις, εκείνος καταχράστηκε τις καλές μας προθέσεις. Είχαμε ένα σχέδιο να πάμε στο Ισραήλ, ακυρώθηκε. Δεν θα πάμε», ενώ αναφερόμενος στις διμερείς σχέσεις είπε ότι «αν είχε συνεχιστεί με καλή πίστη, οι σχέσεις μας θα μπορούσαν να είναι διαφορετικές. Αλλά τώρα ούτε αυτό θα συμβεί, γιατί έκαναν κατάχρηση της καλής μας θέλησης».
Μοιάζει σαν να έχουν γυρίσει στο παρελθόν, της εποχής των κρίσεων, οι σχέσεις των δυο χωρών.
Είναι όμως έτσι;
Φαινομενικά θα μπορούσε κάποιος να το πιστέψει, όμως οι σχέσεις των δυο χωρών είναι βαθιές και τα κοινά συμφέροντα πολλά για να διαταραχτούν.
Περισσότερες από 1.500 ισραηλινές εταιρείες εξάγουν στην Τουρκία, καθιστώντας την τον τέταρτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο του Ισραήλ, με το εμπόριο να ανέρχεται στα 7,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021 και τον πέμπτο μεγαλύτερο προορισμό εξαγωγών το 2021, με τον όγκο των εξαγωγών να φτάνει τα 1,9 δις δολάρια καθώς οι δυο χώρες έχουν συνάψει συμφωνία ελεύθερου εμπορίου από το 1997.
Περίπου το ήμισυ (52%) των ισραηλινών εξαγωγών στην Τουρκία είναι χημικά. Το Ισραήλ εξάγει επίσης βασικά μέταλλα, καουτσούκ και πλαστικό στην Τουρκία και εισάγει βασικά μέταλλα, ηλεκτρικά και μηχανικά μηχανήματα, μεταφορικά προϊόντα και φρέσκα γεωργικά προϊόντα.
Επιπλέον το Ισραήλ, έχει αποδεχτεί ότι μέσω της Τουρκίας μπορεί να διαθέσει πολύ πιο εύκολα τα ενεργειακά του προϊόντα, μέσω αγωγού, που τώρα μπήκε στον πάγο, αλλά κανείς δεν ξέρει για πόσο καιρό.
Όμως η Τουρκία πέραν των οικονομικών σχέσεων που έχει με το Ισραήλ, είναι και ένας σημαντικός σύμμαχος σε ότι αφορά το Ιράν. Δεν είναι καθόλου τυχαία η βοήθεια που πρόσφερε το Τελ Αβίβ στο Αζερμπαϊτζάν, δορυφόρος της Τουρκίας, στη διαμάχη του με την Αρμενία, ενισχύοντας έτσι τις προσπάθειες της Άγκυρας για να στεφθεί νικητής το Μπακού στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Η γεωγραφική θέση του Αζερμπαϊτζάν, δίπλα στο Ιράν, είναι πολύ σημαντική για την ασφάλεια του Ισραήλ και δεν θα άφηνε κανέναν και τίποτα αυτό να διαταραχθεί και η Άγκυρα παίζει κομβικό ρόλο.
Όπως είναι σαφές η κρίση των διμερών σχέσεων Ισραήλ και Τουρκίας, θα είναι παροδική ή τουλάχιστον μέχρι να φύγει από την εξουσία ο Νετανιάχου. Κάτι που πλέον είναι πέρα από σίγουρο.
Σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές, η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί μετά την 7η Οκτωβρίου και την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, έχει ανοίξει την πόρτα εξόδου στον 74χρονο Μπέντζαμιν Νετανιάχου από την πολιτική. Αυτό και μόνο θα μπορούσε να λειτουργήσει καταλυτικά στην συνέχιση της εξομάλυνσης των διμερών σχέσεων με την Τουρκία του Ερντογάν.
Εξάλλου ο Ερντογάν έχει αποδειχτεί ικανότατος στους ελιγμούς όταν υπάρχει συμφέρον και το Ισραήλ έχει πολλά να προσφέρει στην Τουρκία.
Τώρα στην περίπτωση που επιβιώσει πολιτικά ο Νετανιάχου, ενδεχομένως να υπάρξει μια καθυστέρηση στην εξομάλυνση των σχέσεων των δυο χωρών, αλλά το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο, καθώς τόσο ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός όσο και ο Τούρκος Πρόεδρος λειτουργούν με γνώμονα το συμφέρον κι όχι τις όποιες προσωπικές ή ιδεολογικές διαφορές.
(Ο Σπύρος Σιδέρης είναι δημοσιογράφος)