Ο Αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών και Διευθυντής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Τουρκικής Δημοκρατίας Φαρούκ Καϊμακτσί, σε αποκλειστική του συνέντευξη στο iEidiseis, απαντά για την Ευρωπαϊκή πορεία της χώρας του, την κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου, ενώ υπόσχεται ένα ειρηνικό καλοκαίρι.
Κύριε Υπουργέ, πολλοί μιλούν για διεύρυνση της ΕΕ με την ενσωμάτωση των Βαλκανίων, αλλά έχω την αίσθηση ότι δεν θέτουν την Τουρκία στο πλαίσιο αυτού του διαλόγου. Μια χώρα που είναι υποψήφια για ένταξη, αλλά ο διάλογος μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας έχει ουσιαστικά σταματήσει.
Ξέρετε, η Τουρκία είναι υποψήφια χώρα και είναι μεταξύ των επτά χωρών της διεύρυνσης. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν τρεις υποψήφιες χώρες που διαπραγματεύονται την ένταξή τους στην ΕΕ: Η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η Τουρκία. Δυστυχώς, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας είναι πολύ πολιτικοποιημένες. Πόσο πραγματικές μπορούν να είναι οι διαπραγματεύσεις όταν αυτές εθνικοποιούνται από ένα ή δύο κράτη μέλη της ΕΕ;
Γνωρίζουμε ότι η ενταξιακή διαδικασία δεν είναι μόνο τεχνική, αλλά έχει και πολιτική διάσταση. Αλλά το να έχουμε μια πολιτική προοπτική στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις στην αρχή της διαδικασίας και να μην επιτρέπουμε να κλείσει κανένα από τα 35 κεφάλαια δεν είναι χρήσιμο για κανέναν. Δεν βοηθάει την υποψήφια χώρα να προχωρήσει σε επώδυνες μεταρρυθμίσεις- δεν βοηθάει ούτε το κράτος μέλος της ΕΕ που μπλοκάρει τη διαδικασία. Διότι η χώρα αυτή πιστεύει λανθασμένα ότι μπορεί να βρει λύση στο Κυπριακό, για παράδειγμα, μέσω του αποκλεισμού της Τουρκίας, ή ότι μπορεί να κερδίσει μια πιο συμφέρουσα θέση για τα εθνικά της συμφέροντα.
Υπό τις παρούσες συνθήκες, δεν νομίζω ότι η ελληνοκυπριακή διοίκηση βρίσκεται σε καλύτερη θέση για την επίλυση του Κυπριακού. Δεν νομίζω ότι ο καλός μας γείτονας, η Ελλάδα, είναι σε καλύτερη θέση να έχει καλύτερο διάλογο με την Τουρκία για να ξεπεραστούν τα διμερή προβλήματα. Και τέλος, δεν νομίζω ότι η υποψήφια Τουρκία είναι σε καλή θέση να λύσει τα προβλήματα όταν αισθάνεται ότι υφίσταται διακρίσεις.
Όταν η Τουρκία αισθανθεί ότι ανήκει στην ίδια οικογένεια, τότε νομίζω ότι θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε αυτά τα ζητήματα με πολύ πιο λογικό τρόπο, αντί για λαϊκιστικές και απομονωτικές προσεγγίσεις.
Και καθώς μιλάμε για την ένταξη στην ΕΕ και για το να πάρουμε ένα μάθημα από τον ρωσικό πόλεμο, λέω πάντα ότι αν η Τουρκία ήταν μέλος της ΕΕ πριν από χρόνια, αυτό θα είχε οδηγήσει σε μια ισχυρότερη αποτροπή από τη Δύση, καθώς θα είχε εξασφαλιστεί μια καλύτερη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ.
Δυστυχώς, σήμερα, η συνεργασία ΝΑΤΟ-ΕΕ παρεμποδίζεται και λόγω του Κυπριακού, αφού η Τουρκία δεν επιτρέπεται να ενταχθεί σε ορισμένους από τους μηχανισμούς ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ, παρόλο που της το υποσχέθηκαν το 2004. Αυτό έχει οδηγήσει, νομίζω, σε κάποιου είδους αδυναμία εκ μέρους της Δύσης. Έχουμε δυσαρμονία εντός της ΕΕ, έχουμε δυσαρμονία εντός του ΝΑΤΟ και δεν έχουμε την πλήρη συνεργασία που θα έπρεπε κανονικά να έχουμε μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.
Πιστεύω ότι αυτό έχει στείλει ένα λάθος μήνυμα στη ρωσική διοίκηση και νομίζω ότι αυτός είναι επίσης ένας από τους λόγους για τους οποίους αυτός ο πόλεμος ξεκίνησε εύκολα.
Γι' αυτό λέω ότι η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ θα μπορούσε να είχε αποτρέψει αυτόν τον πόλεμο, καθώς θα είχε δημιουργήσει μια ισχυρότερη αποτροπή ΝΑΤΟ-ΕΕ. Πιστεύω επίσης ότι το ΝΑΤΟ άργησε να αντιμετωπίσει το ζήτημα της Ουκρανίας στο παρελθόν. Ως Δύση, δεν πήραμε αποφασιστική στάση όταν η Κριμαία προσαρτήθηκε από τη Ρωσία. Ως εκ τούτου, όλες αυτές οι αδυναμίες που επέδειξε η Δύση ήταν από τους κύριους λόγους που οδήγησαν σε αυτόν τον πόλεμο.
Υπάρχει ακόμη η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για το μεταναστευτικό ζήτημα;
Η συμφωνία Τουρκίας-ΕΕ δεν αφορά μόνο το μεταναστευτικό ζήτημα. Έχει έξι διαστάσεις, επομένως δεν πρέπει να αξιολογείται επιλεκτικά.
Η δήλωση της 18ης Μαρτίου προβλέπει επίσης την επιτάχυνση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, αναφέρεται στην έναρξη των διαπραγματεύσεων για την επικαιροποίηση της τελωνειακής ένωσης, την ενίσχυση της συνεργασίας κατά της τρομοκρατίας, την πρόοδο όσον αφορά την απελευθέρωση των θεωρήσεων και επίσης τις τακτικές συναντήσεις διαλόγου υψηλού επιπέδου και τις συνόδους κορυφής Τουρκίας-ΕΕ.
Δυστυχώς όμως, λόγω της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο, οι μηχανισμοί αυτοί δεν έχουν προχωρήσει προς τη σωστή κατεύθυνση. Όσον αφορά τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, δεν μπορούμε να σημειώσουμε πρόοδο λόγω του πολιτικού μπλοκαρίσματος. Όσον αφορά την τελωνειακή ένωση, και πάλι υπάρχει μπλοκάρισμα κυρίως λόγω των Ελληνοκυπρίων. Σε ό,τι αφορά την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, έχουμε ίσως καλύτερη συνεργασία σήμερα από ό,τι πριν από δύο χρόνια με την έναρξη του διαλόγου, αλλά δεν είναι ακόμη στο επίπεδο που φιλοδοξούμε να δούμε. Στα μάτια όλων των χωρών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ δεν πρέπει να υπάρχει διάκριση μεταξύ των τρομοκρατικών οργανώσεων PKK, PYD-YPG, FETO, Αλ Κάιντα, DAESH και άλλων.
Εργαζόμαστε για τη διαδικασία απελευθέρωσης των θεωρήσεων. Έχουμε σημειώσει κάποια πρόοδο στα τρία τελευταία από τα έξι σημεία αναφοράς.
Από την άλλη πλευρά, η συμφωνία για τη μετανάστευση εφαρμόζεται στην πραγματικότητα εν μέρει σήμερα, καθώς η ΕΕ δεν έχει εκπληρώσει ορισμένες από τις υποσχέσεις της. Για παράδειγμα, το σύστημα εθελοντικής εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους έχει μπλοκαριστεί από ορισμένα κράτη μέλη. Τα έξι δισεκατομμύρια ευρώ (3+3) που υποσχέθηκε η ΕΕ μέχρι το έτος 2018 δεν έχουν επιτευχθεί και δαπανηθεί πλήρως. Υπάρχει επίσης μια πρόσθετη υπόσχεση τριών δισεκατομμυρίων ευρώ, η οποία πρέπει να επιταχυνθεί και να αυξηθεί, καθώς ο αριθμός των προσφύγων δεν μειώνεται αλλά αυξάνεται. Σήμερα φιλοξενούμε 4,2 εκατομμύρια πρόσφυγες στην Τουρκία .
Έτσι, η μόνη υπόσχεση που τηρείται από την ΕΕ είναι η συμφωνία 1 προς 1 (η Τουρκία αποδέχθηκε την επανεισδοχή 2.200 ανθρώπων από τα ελληνικά νησιά. Η ΕΕ σε αντάλλαγμα έλαβε πάνω από 32.000 άτομα). Ο μηχανισμός αυτός σταμάτησε τον Μάρτιο του 2020 λόγω της μη υλοποίησης των δικών της δεσμεύσεων από την ΕΕ καθώς και των ελληνικών πιέσεων και πρακτικών. Η Ελλάδα ισχυρίστηκε ότι η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα μόνο για υπηκόους τρίτων χωρών, αλλά όχι για τους Τούρκους πολίτες. Αυτό είναι αντίθετο με τη δήλωση της 18ης Μαρτίου, διότι η δήλωση της 18ης Μαρτίου αναφέρει σαφώς ότι η Τουρκία είναι μια ασφαλής χώρα για όλους.
Επίσης, η Ελλάδα έχει μετακινήσει κάποιους ανθρώπους από τα νησιά στην ηπειρωτική χώρα, γεγονός που έχει επίσης δημιουργήσει έναν παράγοντα έλξης για τους πρόσφυγες. Και όπως γνωρίζετε, η Ελλάδα δυστυχώς συνεχίζει να κάνει κατάχρηση του δικαιώματος βέτο στην ΕΕ κατά της Τουρκίας. Οι πράξεις και οι δηλώσεις τους όσον αφορά το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο δεν θα μας οδηγήσουν πουθενά. Η καλύτερη διέξοδος είναι να επικεντρωθούμε στις διμερείς σχέσεις και να δημιουργήσουμε μια θετική δυναμική. Διαφορετικά, θα κολλήσουμε και θα γίνει χαμένη υπόθεση για όλους.
Συνέβαλε θετικά η συνάντηση μεταξύ του Προέδρου της Τουρκίας και του Πρωθυπουργού της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη;
Είναι σημαντικό να συναντιούνται οι ηγέτες μας και αυτό θα πρέπει να συμβαίνει πιο συχνά. Αλλά θέλουμε επίσης να δούμε δράση από αυτές τις συναντήσεις. Η Τουρκία είναι έτοιμη να συνεργαστεί με την Ελλάδα σε διμερές επίπεδο. Μπορούμε να αυξήσουμε τις εμπορικές μας συναλλαγές, μπορούμε να αυξήσουμε τη συνεργασία μας στον τουρισμό, στην ασφάλεια, στη μετανάστευση κ.λπ.
Και στην ενέργεια;
Στο θέμα της ενέργειας, σήμερα έχουμε μια ευκαιρία στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία πρότεινε τη σύγκληση μιας διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο με τη συμμετοχή όλων των σχετικών χωρών για να βρεθεί μια κοινή λύση. Είναι μια παλιά πρόταση της Τουρκίας, αλλά δεν έχει γίνει αποδεκτή σχεδόν από κανέναν...
Μόνο μία ή δύο χώρες ήταν απρόθυμες. Σήμερα γνωρίζετε ότι πρέπει να διαφοροποιήσουμε τις ενεργειακές μας διαδρομές και λόγω του ρωσικού πολέμου, γεγονός που καθιστά την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια σοβαρή πρόκληση. Έτσι, η Ανατολική Μεσόγειος είναι ένας από τους εύκολους τομείς στους οποίους μπορούμε να συνεργαστούμε, καθώς ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου είναι μία από τις τέσσερις κύριες αρτηρίες του ευρωπαϊκού ενεργειακού εφοδιασμού. Μπορεί να γεμίσει με επιπλέον 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα από το Αζερμπαϊτζάν, την Κεντρική Ασία, ίσως από το Ιράν, το Ιράκ ή από την Ανατολική Μεσόγειο. Για παράδειγμα, η Τουρκία διαθέτει τον αγωγό φυσικού αερίου Trans Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP), ο οποίος αποτελεί τον κύριο όγκο του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου και ο οποίος συνδέεται με τον αγωγό Trans Adriatic Pipeline (TAP). Ως εκ τούτου, η σύνδεση του φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο με τον νότιο διάδρομο φυσικού αερίου μέσω του TANAP δεν είναι τόσο περίπλοκη. Μπορεί να γίνει γρήγορα. Πάντα έλεγα ότι, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα δημιουργήθηκε από τον άνθρακα και τον χάλυβα, ίσως, το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου μπορεί να αποτελέσει ένα είδος βάσης για κάποια μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ Τούρκων και Ελληνοκυπρίων, μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Αυτό θα ήταν προς το συμφέρον όλων μας στην Ευρώπη. Ας δούμε πώς θα εξελιχθεί.
Θα είναι ένα ειρηνικό καλοκαίρι;
Είμαστε πάντα υπέρ της ειρήνης, όπως είπε ο Ατατούρκ: «Ειρήνη στο εσωτερικό, ειρήνη στο εξωτερικό».