Ιδιαίτερα εντατική είναι η διεθνής ερευνητική προσπάθεια για την ανάπτυξη αποτελεσματικών και ασφαλών φαρμάκων έναντι της COVID-19. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) αξιολογεί την επέκταση της ένδειξης χορήγησης φαρμάκων που κυκλοφορούν στην αγορά και χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ρευματολογικών και αυτοάνοσων νοσημάτων, και τα οποία φαίνεται να έχουν θετική επίδραση στην εξέλιξη της COVID-19. Τέτοια αιτήματα στον ΕΜΑ έχουν κατατεθεί για 3 φάρμακα: τη μπαρισιτινίμπη, το ανακίνρα και τη τοσιλιζουμάμπη. Τα συγκεκριμένα φάρμακα θεωρείται ότι αντιρροπούν την υπέρμετρη ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος και την «καταιγίδα κυτοκινών» στο πλαίσιο της λοίμωξης COVID-19. Η μπαρισιτινίμπη είναι ένας αναστολέας των ενζύμων – κινασών Janus και έχει επίσης ένδειξη για ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και ατοπική δερματίτιδα. Το ανανκίνρα αναστέλλει τη δράση της ιντερλευκίνης 1 και έχει ένδειξη για ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα, οικογενή μεσογειακό πυρετό, νόσο του Still και περιοδικά σύνδρομα που σχετίζονται με την κρυοπυρίνη. Η τοσιλιζουμάμπη αναστέλλει τη δράση της ιντερλευκίνης 6 και έχει ήδη ένδειξη για ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και νεανική ιδιοπαθή αρθρίτιδα.
Η θεραπεία με εξουδετερωτικά μονοκλωνικά αντισώματα μπορεί να παρέχει άμεση, παθητική ανοσία και μπορεί να περιορίσει την εξέλιξη της νόσου και τις επιπλοκές της. Διεθνώς αυτή τη στιγμή, 4 φαρμακευτικά σκευάσματα βρίσκονται σε αυτή την κατηγορία και περιλαμβάνουν το συνδυασμό μονοκλωνικών αντισωμάτων μπαμλανιβιμάμπης και ετεσεβιμάμπης (bamlanivimab και etesevimab), το συνδυασμό των μονοκλωνικών αντισωμάτων κασιριβιμάμπη και ιμδεβιμάμπη (REGEN-COV2) και τα μονοκλωνικά αντισώματα ρεγκντανβιμάμπη και σοτροβιμάμπη που χορηγούνται ως μονοθεραπεία.
Σε μια κλινική δοκιμή φάσης 3, 1035 ασθενείς με ήπια ή μέτριας βαρύτητας Covid-19, που δεν χρειάζονταν άμεση νοσηλεία και οι οποίοι εμφάνιζαν υψηλό κίνδυνο για εξέλιξη σε σοβαρή νόσο, τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν είτε μία μόνο ενδοφλέβια έγχυση του συνδυασμού των αντισωμάτων (2800 mg bamlanivimab και 2800 mg etesevimab, που χορηγούνται μαζί) ή εικονικό φάρμακο εντός 3 ημερών μετά από εργαστηριακή διάγνωση της COVID-19. Την 29η ημέρα, 11 από τους 518 ασθενείς (2,1%) στην ομάδα που έλαβε bamlanivimab – etesevimab χρειάστηκαν νοσηλεία για Covid-19 (δεν σημειώθηκαν θάνατοι), σε σύγκριση με 36 από τους 517 ασθενείς (7,0%) στην ομάδα που έλαβε εικονικό φάρμακο που είτε χρειάστηκαν νοσηλεία για Covid-19 ή κατέληξαν (σημειώθηκαν 10 θάνατοι). Συνεπώς, μεταξύ ασθενών με υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν επιπλοκές που απαιτούν νοσηλεία, ο συνδυασμός bamlanivimab με etesevimab ελάττωσε σημαντικά την πιθανότητα νοσηλείας και θανάτου που σχετίζεται με την Covid-19 ενώ επιτάχυνε τη μείωση του ιϊκού φορτίου του SARS-CoV-2 σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο.
Σκοπός μια άλλης μελέτης ήταν η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας του συνδυασμού μονοκλωνικών αντισωμάτων REGEN-COV σε άτομα που έχουν έρθει σε επαφή με ενδο-οικογενειακό κρούσμα COVID-19. Οι συμμετέχοντες εντάχθηκαν στη μελέτη εντός 96 ωρών από την επαφή τους με ενδο-οικογενειακό κρούσμα COVID-19 και τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν μια άπαξ δόση REGEN-COV 1200mg ή εικονικό φάρμακο με υποδόρια χορήγηση. Συνολικά, συμπτωματική λοίμωξη SARS-CoV-2 ανιχνεύτηκε σε 11 από τους 753 συμμετέχοντες που έλαβαν REGEN-COV (1.5%) και σε 59 από τους 752 συμμετέχοντες που έλαβαν εικονικό φάρμακο (7.8%). Η χορήγηση του συνδυασμού μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι του SARS-CoV-2 οδήγησε σε μείωση του σχετικού κινδύνου συμπτωματικής νόσου κατά 81.4%. Κατά τη διάρκεια της 2ης έως 4ης εβδομάδας από την ένταξη στη μελέτη, 2 από τους 753 συμμετέχοντες που έλαβαν REGEN-COV (0.3%) και 27 από τους 752 συμμετέχοντες που έλαβαν εικονικό φάρμακο (3.6%) είχαν συμπτωματική λοίμωξη COVID-19 (μείωση του σχετικού κινδύνου κατά 92.6%). Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι συνδυασμός μονοκλωνικών αντισωμάτων REGEN-COV οδήγησε σε μείωση τόσο των συμπτωματικών όσο και των ασυμπτωματικών λοιμώξεων κατά 66.4%.
Επιπλέον, μεταξύ όσων εμφάνισαν συμπτωματική λοίμωξη COVID-19, ο διάμεσος χρόνος διάρκειας των συμπτωμάτων 1.2 εβδομάδες για όσους έλαβαν το REGEN-COV και 3.2 εβδομάδες για όσους έλαβαν εικονικό φάρμακο.
Συμπερασματικά, ο συνδυασμός μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι του SARS-CoV-2 είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρος αλλά μένει να αποδειχθεί η αξία τους έναντι στα νέα στελέχη του ιού. Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να σημειωθεί ότι ο εμβολιασμός παραμένει ο αποτελεσματικότερος τρόπος για την πρόληψη των σοβαρών επιπλοκών της COVID-19 ακόμα και από τις παραλλαγές του ιού.