Όσοι περάσαμε την άχαρη αυτή φάση των πανελληνίων στη ζωή μας έχοντας μελετήσει και επιθυμώντας την εισαγωγή μας σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή, έχουμε επίγνωση του άγχους, της ανασφάλειας και της αγωνίας που βιώνουν αυτές τις ημέρες χιλιάδες νέοι…
Μαγική λύση για να περάσουν αλώβητοι την ατραπό δεν υπάρχει, ούτε και ωφελούν λόγια παρηγοριάς του τύπου «δεν πειράζει όλοι τα περάσαμε». Ο κάθε άνθρωπος βιώνει τη δική του δυσκολία ως μοναδική και καλείται να διαχειριστεί το άγχος του όπως εκείνος θα επιλέξει…
Οι πρακτικές συμβουλές από ειδικούς ωστόσο, μπορούν να δώσουν μία κατεύθυνση και να ελαφρύνουν λίγο το βάρος βάζοντας την όλη δοκιμασία σε ρεαλιστικές βάσεις…
Όπως εξηγεί στο iEidiseis η ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου το ζήτημα είναι να καταλάβουμε τι είναι το άγχος;
«Ο τρόπος που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και συμπεριφερόμαστε σε κάθε καινούργια ή κατά την αντίληψη μας απειλητική κατάσταση, είναι άγχος. Είναι φυσιολογικό, μας κάνει εξαιρετικά δημιουργικούς και μέγιστα αποτελεσματικούς σε προσπάθειες να διαχειριστούμε δύσκολες περιόδους μας, αρκεί να μην ξεπερνάει κάποια όρια και αρχίζει να γίνεται βλαβερό.
Στην περίπτωση των εξετάσεων, το άγχος υποδηλώνει τον βαθμό στον οποίο ο μαθητής φοβάται για πιθανή απογοήτευση των σημαντικών του άλλων, για μη-κάλυψη των προσδοκιών του. Ο ίδιος τις περισσότερες φορές κουβαλάει τις ελπίδες, τα σχέδια και τα όνειρα των γονιών του, ενώ διατηρεί στο μυαλό του και τα δικά του για την ζωή του!
Το άγχος αυξάνει υπέρμετρα, με βοηθούς τις αρνητικές σκέψεις, οι οποίες τον κάνουν να φέρεται σαν να έχει ήδη αποτύχει, με μια αίσθηση ότι κάτι τον ακινητοποιεί, ωθούμενος να εγκαταλείψει την προσπάθειά του. Κι αυτό τις περισσότερες φορές προμηνύει την πραγματική αποτυχία, παρά τις ικανότητές του και την προετοιμασία.
Θες να πετύχεις στις εξετάσεις; Πάρε «διαζύγιο» από το στρες!
Αναφέρει η ειδική ψυχολόγος: «Το να καταφέρετε να φθάνετε στο εξεταστικό κέντρο με ελάχιστο στρες και αίσθηση πίεσης είναι σημαντικό εφόδιο για την βέλτιστη απόδοση σας.
Το πρώτο που θα βοηθήσει να είστε μυαλό και σώμα παρώντες την ώρα των εξετάσεων, είναι ένα φροντισμένο σώμα. Πολύ συχνά βλέπουμε έφηβους να εγκαταλείπουν σημαντικά την βασική φροντίδα της υγείας τους αυτές τις περιόδους.
Περιορισμένος ύπνος και σωματική άσκηση, ακατάλληλες διατροφικές συνήθειες, υπερκατανάλωση καφεΐνης και ποτών ενέργειας. Το αποτέλεσμα είναι να τους βλέπουμε εξαντλημένους τις ημέρες αυτές. Μοιάζει να μην μπορούν να κάνουν αλλιώς αλλά είναι καθοριστικό για την υγεία και την επίδοσή τους να συνεχίσουν να γυμνάζονται, να κοιμούνται επαρκώς και να σέβονται τις διατροφικές τους ανάγκες.
Η παραμέληση του σώματός τους θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην επίδοση, καθώς επηρεάζει την διαύγεια του μυαλού ιδιαιτέρως αυτές τις απαιτητικές ημέρες. Συχνά ακούμε τους μαθητές να υποστηρίζουν ότι αν δεν γράψουν με βάση το μέγιστο των δυνατοτήτων τους, τότε τα πλάνα και οι στόχοι της ζωής τους διαλύονται.
Θεωρούν ότι η ζωή τους εξαρτάται από τις συγκεκριμένες εξετάσεις. Όμως η πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση με αυτή την άποψη. Η ανάγκη τους να δώσουν τόσο μεγάλη έμφαση στην επιτυχία στις εξετάσεις είναι και ο λόγος που μπορεί να μην αποδώσουν στο επίπεδο της προετοιμασίας που έκαναν.
Σαφώς και είναι λογικό να θέλουν να τα πάνε καλά, αλλά οι σκέψεις ότι αν δεν περάσουν θα είναι η απόλυτη καταστροφή όχι μόνο δεν τους ηρεμεί ώστε το μυαλό να μπορέσει να αποδώσει την καίρια στιγμή, αλλά το θολώνουν με το βάρος απόρριψης εαυτού και απογοήτευση, σε περίπτωση αποτυχίας. Όταν η ανάγκη τους για τροφή και νερό, αντικαθίσταται από συνεχείς σκέψεις φορτισμένες με την πιθανότητα μη-επίτευξης του στόχου τους κι όχι στον στόχο τους, μόνο ωφέλιμο δεν θα είναι το αποτέλεσμα.
Κάποιοι έφηβοι αποφασίζουν να σκοτωθούν στο διάβασμα μέχρι και μερικές ώρες πριν φθάσουν στο εξεταστικό κέντρο. Όχι μόνο δεν βοηθάει αλλά είναι ο καλύτερος τρόπος να αυξήσουν το άγχος τους. Οι προσπάθειες της τελευταίας στιγμής είναι κάτι ανώφελο και όχι μόνο δεν εξυπηρετεί την κάλυψη κενών αλλά μπορεί να σαμποτάρει και τις υπάρχουσες γνώσεις. Κι όμως πολλά παιδιά και γονείς θεωρούν ότι τα τελευταία λεπτά μπορεί να κάνουν τη διαφορά. Η αλήθεια είναι ότι πολλοί μαθητές πείθουν τον εαυτό τους ότι θα βοηθήσει για να γράψουν καλύτερα, σαν ένα ακαδημαϊκό placebo.
Θα πρότεινα να επωφεληθούν με λίγο περπάτημα, μικρές συνομιλίες με φίλους στο τηλέφωνο χωρίς να αναφερθούν στις εξετάσεις αντιθέτως ίσως για να προγραμματίσουν πότε θα πάνε στη θάλασσα ή στον κινηματογράφο τις επόμενες ημέρες. Έχουν μεγάλη ανάγκη από κάτι που θα καθαρίσει το μυαλό τους, θα το κρατήσει συγκεντρωμένο και ξεκούραστο 1-2 ώρες πριν τις εξετάσεις.
Φθάσατε στην πηγή με τον καταλληλότερο εξοπλισμό. Δεν θα ήταν λυπηρό λόγω αμέλειας φροντίδας του εαυτού σας να χαλάσετε όλη τη δουλειά που κάνατε μες στην χρονιά ή και την προηγούμενη ; Συνειδητός προγραμματισμός, φροντίδα του σώματος, διατήρηση προοπτικής, και αρκετή χαλάρωση. Τα βασικά συστατικά για να αποφύγετε την επιπλέον φόρτιση που μόνο χρήσιμη δεν θα αποδειχθεί».
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς σύμφωνα με την κ. Θεοδωρακοπούλου:
1. «Πάντα σε συνεργασία με το παιδί, πρέπει να το βοηθήσουμε να προγραμματίσει τις καθημερινές δραστηριότητες έχοντας κατά νου ότι πρέπει να μείνουν σταθερά το φαγητό, ο ύπνος, το διάβασμα καθώς αυτό θα απαλλάξει τον μαθητή μας από επιπλέον άγχος.
2. Χωρίς να το πιέζουμε καλό είναι να έχει στο διαιτολόγιό του πολλά φρέσκα φρούτα, λαχανικά, κρέας ή ψάρια βραστά ή ψητά. Λιγότερο ζυμαρικά και γλυκά γιατί φέρνουν υπνηλία κι αν τα ζητούν έντονα τότε σε μικρές ποσότητες σαν συνοδευτικά ! Γενικά, μικρά και τακτά γεύματα για να παίρνουν ενέργεια αλλά να μην βαρυστομαχιάζουν.
3. Αποφεύγουμε να κρίνουμε το διάβασμά του αν είναι πολύ ή λίγο, αν έχει διαλείμματα ή όχι. Σίγουρα μπορούμε να του προτείνουμε τρόπους μελέτης αλλά το παν είναι να τα αφήσουμε να επιλέξουν μόνα τους. Όλοι είμαστε διαφορετικοί και η αφομοίωση για τον καθένα μας είναι σχετική (άλλοι είναι καλύτεροι όταν ακούν μουσική, όταν κρατούν σημειώσεις, όταν διαβάζουν το βράδυ, κλπ.). Ακόμα κι αν θεωρείτε ότι τεμπελιάζει, μην πανικοβάλλεστε! Προσπαθήστε να εντοπίσετε που οφείλεται η μείωση των προσπαθειών του και σκεφτείτε πώς θα τον βοηθήσετε. Είναι προτιμότερο να τονώσετε τα κίνητρά του θυμίζοντάς του τους στόχους του δείχνοντας του ότι πιστεύετε πως μπορεί να τους καταφέρει.
4. Δεν διακόπτουμε και προσπαθούμε να διατηρούμε ησυχία στο σπίτι όταν μελετάει. Η πραγματική ηρεμία και όσο το δυνατό λιγότερες φωνές βοηθούν μιας και οι έφηβοι είναι ευερέθιστοι και δεν είναι τώρα η στιγμή να ρίχνουμε λάδι στη φωτιά. Επίσης αντιλαμβάνονται την επίπλαστη ηρεμία περισσότερο από όσο νομίζουμε και αγχώνονται περισσότερο.
5. Στα διαλείμματά του να του μιλάμε για απλά θέματα και ζητήματα που τον ενδιαφέρουν άρα τον ξεκουράζουν.
6. Καλό είναι να τα πλησιάζουμε αλλά αν δεν το επιθυμούν, σημαίνει ότι θέλουν να μείνουν μόνα τους. Δεν σας απορρίπτουν. Αφήστε 2-3 ώρες και ξαναπλησιάστε τα με διαφορετικό τρόπο.
7. Αποφύγετε να του φέρνετε παράδειγμα κάποιο άλλο παιδί γιατί έτσι θα νοιώσει αυτό-υποτίμηση και θα αυξηθεί κατακόρυφα το άγχος του («ο τάδε πήρε καλύτερους βαθμούς από σένα», «ο αδερφός σου διάβαζε τόσες ώρες κάθε μέρα.). Στόχος μας είναι να το βοηθήσουμε να δώσει τον καλύτερό του εαυτό και όχι να τον ενθαρρύνουμε να μιμηθεί κάποιον άλλον.
8. Η σχέση μας και η αγάπη μας για το παιδί μας δεν έχει καμία απολύτως σύνδεση με τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του. Αυτό θα το κάνει να μάθει ότι η επιτυχία ή αποτυχία του στις εξετάσεις δεν ορίζει την αγάπη των γονιών του κι έτσι θα συνειδητοποιήσει ότι οι εξετάσεις αφορούν τον ίδιο κυρίως κι όχι τους γονείς του.
9. Αν κατά τους διαγωνισμούς, δεν έχει γράψει σε κάποια μαθήματα καλά, μην τον αποπάρετε. Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή, γιατί ίσως απογοητευτεί και τα παρατήσει εντελώς. Ενθαρρύνετε την προσπάθειά του στα υπόλοιπα μαθήματα κι όταν τελειώσουν όλα, δώστε λίγο χρόνο στον μαθητή να ηρεμήσει και μετά συζητήστε ψύχραιμα μαζί για το τι μπορεί να έφταιξε.
10. Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες που βασίζονται στις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού. Οι υπέρμετρες φιλοδοξίες, επηρεάζουν τις επιλογές τους και τους κάνουν να θέτουν μη-ρεαλιστικούς στόχους αναλογικά με τις δυνατότητές τους. Οι εξωπραγματικές προσδοκίες αυξάνουν το άγχος του παιδιού κι αυτό φαίνεται άμεσα στην περίοδο των εξετάσεων. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία νευρωτικών ατόμων που μισούν την μάθηση καθώς βιώνουν την επένδυση των άλλων στην απόδοσή τους, κι αυτό τα αγχώνει ακραία.
11. Να τους ακούμε πραγματικά. Αυτό έχουν μεγάλη ανάγκη κι όχι τις χιλιοειπωμένες συμβουλές.
12. Να θυμόμαστε ότι η επίδοσή του στις εξετάσεις αφορά μόνο την προσπάθεια που καταβάλλει στην συγκεκριμένη περίσταση κι όχι εν γένει την αξία του. Ας κάνει την καλύτερή του προσπάθεια και σε περίπτωση αποτυχίας θα είναι εξίσου αποδεκτός. Σε περίπτωση που θελήσει να ξαναδοκιμάσει όμως, σίγουρα την επόμενη χρονιά κάποια πράγματα σίγουρα πρέπει να αλλάξουν τουλάχιστον όσον αφορά την οργάνωση και την μελέτη του.
13. Να του υπενθυμίζουμε ότι δεν θα ακούει πάντα την αλήθεια από τους συμμαθητές του σχετικά με το πόσο διάβασε. Δεν είναι ψεύτες απλά προσπαθούν να διαχειριστούν το δικό τους άγχος.
14. Αποφύγετε όποιου είδους δωροδοκία ή απειλή σε σχέση με επιτυχία ή αποτυχία (δώρο, διακοπές ή απαγόρευση). Ο έφηβος εκλαμβάνει ως απόρριψη, φράσεις τύπου «εγώ δεν πληρώνω φροντιστήρια και δεύτερη χρονιά», «δε δίνω χρήματα για εξωτερικό», «έχω επενδύσει οικονομικά στο μέλλον σου και πρέπει να μου το ξεπληρώσεις».
15. Καθώς μπαίνει όλη η οικογένεια σε κατάσταση συναγερμού, οι γονείς πρέπει να μπορέσουμε να διαχειριστούμε το δικό μας άγχος χωρίς να το μεταφέρουμε στο παιδί. Οι εξετάσεις αφορούν κυρίως το παιδί και όχι τους γονείς. Απορροφημένοι από την δική μας συμμετοχή στην όλη κατάσταση, δεν τα ρωτάμε πώς βιώνουν την εξεταστική περίοδο. Μια απλή συζήτηση δείχνει κατανόηση και συμπαράσταση κάνοντάς τον να ελέγχει καλύτερα το άγχος του.
16. Οι δύο γονείς να κρατούν κοινή στάση. Όποιες διαφορές ας παραμεριστούν αυτή την περίοδο ώστε να τους νοιώσει σύμμαχους του. Πόσο μάλλον αν του πείτε ότι θα είστε δίπλα του σε ότι χρειαστεί ανεξαρτήτως του αποτελέσματος …..ΚΑΙ ΝΑ ΤΟ ΕΝΝΟΕΙΤΕ».
Η αναμονή των βαθμολογιών
Όσο για τις εβδομάδες που θα ακολουθήσουν και από την αγωνία των εξετάσεων, θα περάσουμε στην αγωνία των βαθμών, η κ. Θεοδωρακοπούλου αναφέρει:
«Αποφάσεις και αιτήσεις – όλα απαιτούν ορισμένο χρόνο αναμονής πριν την ανακοίνωση του νέου με ελάχιστα έως τίποτα να μπορείς να κάνεις για να επηρεάσεις το αποτέλεσμα. Μελέτες που έχουν γίνει έχουν σημαντικό ενδιαφέρον μιας και εξετάζουν την πορεία της περιόδου αναμονής. Το άγχος φάνηκε αρκετά υψηλό την επομένη των εξετάσεων, κι ενώ μειώνεται σταδιακά μέχρι και την 4η εβδομάδα, πλησιάζοντας τις ημέρες ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων αρχίζει πάλι να παίρνει την ανοδική πορεία. Και πλέον την προηγουμένη της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων αγγίζει τα επίπεδα που παρατηρούνται τη επόμενη ημέρα από την ολοκλήρωση των εξετάσεων. Μία συμπεριφορά που συντροφεύει το άγχος είναι το αναμάσημα σκέψεων. Η τάση να σκεπτόμαστε επανειλημμένα την πηγή του άγχους μας και να ανησυχούμε για το αποτέλεσμα. Όσο περισσότερο άγχος, τόσο περισσότερο αναμάσημα.
Αυτό που έχουμε παρατηρήσει είναι ένα σύνολο χαρακτηριστικών προσωπικότητας που σχετίζονται με χαμηλότερα επίπεδα άγχους. Τα άτομα που μοιάζει να διαχειρίζονται καλά την αβεβαιότητα, έχουν λιγότερο άγχος κατά την περίοδο αναμονής. Είναι φυσιολογικό βέβαια όσο πλησιάζει η ημέρα να είμαστε πιο νευρικοί αλλά η δυσκολία διαχείρισης της αβεβαιότητας έχει σχέση με την ανάγκη να θέλουμε να κλείνουμε εμείς και στο δικό μας χρόνο, τις υποθέσεις. Όσο πιο μεγάλη αυτή η ανάγκη, τόσο πιο αγχωμένοι κατά την αναμονή (ιδίως στην αρχή της περιόδου αναμονής).
Κάποια επίσης σημαντικά χαρακτηριστικά είναι η λεγόμενη αμυντική απαισιοδοξία (συμπεραίνω το χειρότερο αποτέλεσμα ενώ περιμένω) και η παρορμητική (αβάσιμη) αισιοδοξία ( υποθέτω ότι όλα θα πάνε καλά). Όταν είμαστε πολύ αισιόδοξοι και δεν λειτουργούμε με αμυντική απαισιοδοξία, αναμασάμε πολύ λιγότερο από ότι στο αντίστροφο των χαρακτηριστικών αυτών.
Γι' αυτό και συμπεραίνουμε ότι όσοι μπορούμε να είμαστε καλά στην αβεβαιότητα, δεν μας κυριεύει ανάγκη να κλείνουμε τις υποθέσεις πριν την ώρα τους, δεν βγάζουμε συμπεράσματα, έχουμε αρκετή αισιοδοξία και περιορισμένη αμυντική απαισιοδοξία. Σε αυτή τη βάση, δεν ξοδεύουμε χρόνο αγκιστρωμένοι από άσχημα νέα, αλλά τον περισσότερο χρόνο προσπαθούμε να διατηρούμε την αισιοδοξία με ελπίδα ότι το αποτέλεσμα θα είναι θετικό. Έχουμε δει και ανθρώπους να προσπαθούν να αποστασιοποιηθούν από το αποτέλεσμα αλλά αυτό δεν διαρκεί διότι όσο πλησιάζει η ημέρα, είναι πολύ δύσκολο να κρατήσεις όποια απόσταση από το αποτέλεσμα.
Πού θα σε βοηθήσει;
Αυτή η κατανόηση των τάσεων και χαρακτηριστικών σου έχει αξία για σένα καθώς είναι σημαντικό να μάθεις πώς εσύ συγκεκριμένα διαχειρίζεσαι την αναμονή εν γένει. Και τι κάνουν όσοι έχουν τρομακτική δυσκολία με τις περιόδους αναμονής όπως αυτή η περίοδος που διανύουμε εν αναμονή των αποτελεσμάτων των εισαγωγικών εξετάσεων.
Τι κάνεις αν δυσκολεύεσαι με την αναμονή;
Καθαρά και μόνο για τη διαχείριση του άγχους, θα χρειαστεί να βοηθήσεις τον εαυτό σου να σταματήσει να αναμασά την σκέψη που αφορά σε ένα αποτέλεσμα όπως και να αποφύγει την σπατάλη του χρόνου σε διαδικασίες προετοιμασίας του εαυτού σου για το χειρότερο. Αυτές οι συμπεριφορές σχετίζονται με υψηλά επίπεδα άγχους και τα συνοδά του (ψυχοσωματικά και αρνητικά συναισθήματα).
Αν δυσκολεύεσαι να σταματήσεις να σκέφτεσαι ένα αποτέλεσμα, προσπάθησε να στρέψεις την σκέψη σου αλλού. Ούτως ή άλλως δεν μπορείς να επηρεάσεις το αποτέλεσμα ενώ περιμένεις. Εστίασε σε άλλες πτυχές της ζωής σου. Γυμνάσου, παίξε ή άκου μουσική, συνάντησε φίλους.
Κάνε πράγματα άσχετα με τα νέα που περιμένεις.
Όσο πλησιάζει η ημέρα, θα είναι δύσκολο να αποφύγεις να το σκέφτεσαι. Είναι η στιγμή που θα σε βοηθήσει να αφιερώσεις λίγο χρόνο στον σχεδιασμό όσων θα κάνεις αν δεν έχεις τα επιθυμητά νέα – αλλά μην το ξεκινήσεις πολύ νωρίς.
Στόχος σου να είναι η οργάνωση της «νεκρής» περιόδου προς όφελός σου».
